Tuần này, sự kiện được dư luận quốc tế mong chờ là cuộc đối thoại kinh tế và chiến lược Mỹ - Trung (S&ED) lần thứ 5 tại Washington (Mỹ). Diễn ra trong bối cảnh quan hệ hai nước tiếp tục trên con đường ghập ghềnh, giới phân tích dự báo đây sẽ là bước tiến lớn đầu tiên trong nỗ lực xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới giữa Washington và Bắc Kinh.

Trong cuộc gặp cấp cao không chính thức mới đây, Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhất trí mở ra một chương mới trong quan hệ xuyên Thái Bình Dương giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới. Và điểm nhấn trong chương hợp tác này sẽ là mô hình quan hệ mới trên nền tảng điều phối và hợp tác thay vì cạnh tranh và đối đầu. Lãnh đạo hai nước cũng nhất trí duy trì các kênh đối thoại và trao đổi đã chứng tỏ hiệu quả trong thời gian dài vừa qua, trong đó nhấn vào vai trò hàng đầu của củng cố sự tin tưởng lẫn nhau, mở rộng hợp tác và giải quyết tranh chấp.

Đánh giá về những diễn biến trong quan hệ Mỹ - Trung thời gian gần đây, các nhà quan sát nhận định Washington và Bắc Kinh đều đã có những sự chuyển hướng linh hoạt trong định hướng phát triển quan hệ song phương theo hướng tích cực hơn. Nếu trước đây, các cụm từ “đối tác - đối thủ”, “phát triển - kiềm chế - cạnh tranh” có tần suất xuất hiện nhiều nhất khi nhận định về quan hệ giữa hai nước lớn này, thì giờ đây, chính giới đã nói nhiều hơn về sự hợp tác và tin tưởng lẫn nhau. Sự chuyển hướng này là phù hợp, xuất phát từ tình hình thực tế tại mỗi nước khi cả Mỹ và Trung Quốc đều đang phải đối mặt với những vấn đề nội tại của mình và cả trên bình diện quốc tế.

Ở góc độ chủ quan, giới chức Washington và Bắc Kinh đang đau đầu với bài toán kinh tế. Với Mỹ, đó là đà phục hồi mong manh của nền kinh tế đầu tàu thế giới trong giai đoạn hậu “bão” tài chính 2008-2009, thâm hụt ngân sách trầm trọng, nợ xấu trong dân và tỷ lệ thất nghiệp cao. Với Trung Quốc, đó là các hệ lụy của sự tăng trưởng quá nóng như thiếu nhiên liệu, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và sự phát triển không đồng đều giữa các vùng miền. Vậy nên, tăng cường hợp tác kinh tế và thúc đẩy thương mại hai chiều cũng như đầu tư không chỉ mang lại lợi ích cho hai nền kinh tế lớn nhất thế giới mà còn cho cả nền kinh tế toàn cầu.

Từ bình diện quốc tế, an ninh toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức truyền thống và phi truyền thống, trong khi các điểm nóng như bán đảo Triều Tiên, cuộc nội chiến tại Syria, cuộc khủng hoảng hạt nhân Iran vẫn chưa có hồi kết. Từ đây, đặt ra nhu cầu Mỹ và Trung Quốc thúc đẩy hợp tác trong một thế giới đầy biến động.

Lợi ích mười mươi thì đã rõ. Song, các chuyên gia không quá vội lạc quan vì từ chủ trương tới hành động thực tiễn là một quá trình dài, đòi hỏi sự nỗ lực cả từ hai phía trong việc gạt bỏ những nghi kỵ và bất đồng. Đối thoại Kinh tế và chiến lược Mỹ - Trung lần này vì thế tạm được coi là sự khởi đầu cho một chặng đường mới trong quan hệ giữa hai nước lớn hướng tới một mô hình quan hệ nước lớn kiểu mới dựa trên sự hợp tác và phát triển.

Phương Hồ