Theo Reuters, trong bối cảnh Brazil được xem là cường quốc năng lượng tái tạo với hơn 80% điện năng đến từ nguồn sạch, việc duy trì khai thác và sử dụng than đá vẫn diễn ra ở một số khu vực. Câu chuyện của nhà máy nhiệt điện Candiota, tại bang Rio Grande do Sul, là ví dụ rõ nét về sự giằng co giữa lợi ích kinh tế, áp lực xã hội và mục tiêu khí hậu.

Nhà máy Candiota, một trong những cơ sở sử dụng than đá cuối cùng của Brazil, được hồi sinh vào tháng 7 sau khi tập đoàn Ambar, do hai tỉ phú Wesley và Joesley Batista kiểm soát, đầu tư hàng triệu đô la Mỹ để khởi động lại các tua-bin. Ambar tin rằng ngay cả ở Brazil, nơi năng lượng tái tạo chiếm ưu thế, việc loại bỏ than sẽ không thể diễn ra sớm.

Trong khi Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva đang kêu gọi thế giới chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch tại Hội nghị Khí hậu Liên hợp quốc COP30 tổ chức ở Belem, sáu nhà máy than, trong đó có Candiota, vẫn đang sản xuất khoảng 3% tổng điện năng của quốc gia. Các chuyên gia nhận định sức ép từ các nhóm lợi ích địa phương và việc thiếu kế hoạch chuyển đổi rõ ràng khiến việc loại bỏ than trở nên khó khăn.

Christine Shearer, chuyên gia thuộc tổ chức Global Energy Monitor, cho rằng Brazil hoàn toàn có thể đóng cửa các nhà máy than nếu khai thác đầy đủ tiềm năng năng lượng mặt trời và gió. Tuy nhiên, bà nhận định sức ảnh hưởng mạnh mẽ của các nhóm vận động hành lang ngành than, đặc biệt ở các bang khai thác, là lý do khiến các nhà máy này vẫn tồn tại.

Sau khi hợp đồng cung cấp năng lượng của Candiota với chính phủ hết hạn năm ngoái, nhiều doanh nghiệp địa phương đóng cửa, người dân rời đi tìm việc. Hiện nhà máy chỉ bán điện trên thị trường giao ngay, chủ yếu cung ứng vào giờ cao điểm khi sản lượng năng lượng tái tạo giảm.

Trong tháng 10, Quốc hội Brazil thông qua dự luật gia hạn hợp đồng cho các nhà máy dùng than nội địa đến năm 2040, bước đi được coi là phao cứu sinh cho ngành than. Đồng thời, Bộ Năng lượng cho phép các nhà máy than tham gia cuộc đấu giá năng lực dự phòng dự kiến vào tháng 3/2026, với mục tiêu tăng tính ổn định cho hệ thống điện quốc gia.

Giới chuyên gia chỉ trích động thái trên, cho rằng các nguồn năng lượng sạch của Brazil vẫn chưa được khai thác hết tiềm năng do hạ tầng truyền tải yếu kém, đồng thời cảnh báo việc thiếu quy hoạch dài hạn khiến chính phủ dễ bị chi phối bởi các nhóm vận động trong ngành than và khí đốt, bất chấp chi phí môi trường và tài chính ngày càng lớn.

Theo Luiz Eduardo Barata, Chủ tịch Mặt trận Quốc gia về Người tiêu dùng Năng lượng, việc Ambar mua lại nhà máy Candiota dù chưa có hợp đồng cung cấp năng lượng mới cho thấy doanh nghiệp này tin tưởng việc có thể vận động chính sách để đạt lợi ích. Trong khi đó, tổ chức môi trường Arayara cho biết họ đang tìm cách đình chỉ giấy phép môi trường của nhà máy này thông qua biện pháp pháp lý.

Ambar phản bác cáo buộc, khẳng định than tại Candiota là nguồn năng lượng ổn định và sẵn có, phù hợp để đảm bảo an ninh cung ứng điện. Doanh nghiệp cũng cho rằng các nhóm chỉ trích đang gây bất lợi cho các doanh nghiệp nhỏ và cộng đồng địa phương.

Tại Candiota, việc đóng cửa nhà máy có thể khiến khoảng 10.000 người mất việc, bao gồm công nhân mỏ than và các cơ sở sản xuất phụ phẩm. Ông Jose Adolfo de Carvalho Junior, quản lý một mỏ than tại đây, cho rằng việc ngừng hoạt động nhà máy sẽ không tạo ra khác biệt đáng kể cho nỗ lực giảm phát thải toàn cầu, nhưng lại khiến cả khu vực mất đi nguồn sinh kế chính.