Trong bối cảnh cả nước nỗ lực chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) nhằm gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu, lực lượng Bộ đội Biên phòng tỉnh Vĩnh Long khẳng định vai trò nòng cốt trong kiểm soát tàu cá, quản lý dữ liệu và tổ chức thực thi nghiêm quy định pháp luật trên biển.

"Lá chắn thép”

Cảng cá Định An (xã Đại An) là trung tâm đầu mối thu mua và trung chuyển hải sản lớn của khu vực ven biển tỉnh Vĩnh Long. Nhờ vị trí kết nối liên tỉnh thuận lợi, tàu thuyền trong và ngoài tỉnh thường xuyên cập cảng để giao thương. Vì vậy, cảng cá trở thành điểm chốt chiến lược trong thực thi nhiệm vụ chống khai thác IUU. Tại đây, lực lượng  Bộ đội Biên phòng triển khai đồng bộ nhiều biện pháp nghiệp vụ, ứng dụng công nghệ số để kiểm soát chặt chẽ mọi phương tiện ra vào cảng.

Trung úy Nguyễn Đức Duy, cán bộ kiểm soát hành chính, Tổ công tác Định An (Đồn Biên phòng Long Vĩnh) cho biết, mỗi ngày có từ 10-20 lượt phương tiện ra vào cảng. Trước khi tàu cá rời bến ra khơi, Bộ đội Biên phòng phối hợp với Ban Quản lý cảng kiểm tra kỹ hồ sơ điện tử (eCDT).

Chủ phương tiện hoặc thuyền trưởng phải khai báo đầy đủ thông tin ngày giờ xuất bến, ngư trường dự kiến, danh sách thuyền viên, loại ngư cụ sử dụng, các loại giấy phép cần thiết... Bộ đội Biên phòng đối chiếu dữ liệu này với hồ sơ lưu trữ; đồng thời kiểm tra thiết bị giám sát hành trình VMS để đảm bảo tàu cá đã kết nối và hoạt động bình thường. Khi hồ sơ đầy đủ, thiết bị hoạt động ổn định thì tàu cá mới được phép xuất bến.

“Trong suốt thời gian tàu cá hoạt động trên biển, chúng tôi liên tục theo dõi tín hiệu VMS và dữ liệu eCDT để phát hiện kịp thời các bất thường như mất tín hiệu, hoặc di chuyển vào vùng cấm. Khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm, Tổ công tác  lập tức cảnh báo cho chủ tàu hoặc phối hợp cơ quan chức năng xử lý kịp thời”, Trung úy Nguyễn Đức Duy cho biết.

Khi phương tiện nhập cảng, quy trình kiểm soát cũng được thực hiện nghiêm ngặt. Cán bộ, chiến sĩ đối chiếu hồ sơ eCDT và VMS để xác nhận hành trình, nhật ký khai thác, kiểm tra sản lượng bốc dỡ, xác nhận tính hợp pháp. Trường hợp báo cáo sai về sản lượng, hoặc cố ý tắt thiết bị VMS hay khai thác không đúng vùng biển quy định đều bị xử lý nghiêm.

Vừa hoàn tất thủ tục nhập cảng sau chuyến đi biển dài ngày, ông Danh Út (tỉnh An Giang), thuyền trưởng tàu CM 95205-TS, chia sẻ, trước đây do chưa quen với việc khai báo điện tử nên khá lúng túng, nhưng khi được lực lượng Biên phòng hướng dẫn tận tình, cụ thể nên giờ làm rất nhanh. “Kiểm tra chặt chẽ, rõ ràng và minh bạch giúp bà con đi biển yên tâm, không lo sai phạm”, ông Út nói.

Thiếu tá Mai Ngọc Thắng, Phó Đồn trưởng nghiệp vụ, Đồn Biên phòng Long Vĩnh cho biết, tại Cảng cá Định An, cửa ngõ kiểm soát IUU chiến lược của địa phương, các hoạt động trực ban, kiểm soát được duy trì 24/7. Đơn vị hiện quản lý 387 tàu cá, trong đó 100% tàu trên 15m đã lắp đặt thiết bị VMS. “Chúng tôi kiên quyết không cho xuất bến bất kỳ phương tiện nào chưa hoàn tất hồ sơ pháp lý hoặc chưa đủ điều kiện hoạt động”, Thiếu tá Mai Ngọc Thắng nhấn mạnh.

Từ đầu năm 2025 đến nay, đơn vị đã làm thủ tục xuất – nhập bến cho hơn 5.000 lượt phương tiện, với gần 24.000 lượt thuyền viên; tổ chức 87 cuộc tuần tra trên biển và 172 buổi tuyên truyền pháp luật cho hơn 12.100 lượt ngư dân. Trong 8 tháng đầu năm, đơn vị đã kiểm tra, kiểm soát lĩnh vực khai thác thủy sản, phát hiện và xử lý vi phạm hành chính 2 vụ vi phạm, xử phạt vi phạm hành chính các chủ phương tiện 15,5 triệu đồng.

Đại tá Đoàn Minh Trung, Phó Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Vĩnh Long, kiêm Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo IUU tỉnh cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc phải gỡ “Thẻ vàng” IUU bằng được và không để kéo dài tại phiên họp lần thứ 20 của Ban Chỉ đạo Quốc gia về IUU, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh đã quán triệt sâu sắc tinh thần chỉ đạo này đến toàn thể cán bộ, chiến sĩ, xác định đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, cấp bách.

Các hoạt động tuần tra, kiểm tra được triển khai đồng bộ, liên tục, không hình thức, phản ánh rõ cam kết “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong xử lý vi phạm; đồng thời phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng, góp phần nâng cao hiệu quả kiểm soát, ngăn chặn tình trạng vi phạm khai thác IUU.

Theo Đại tá Đoàn Minh Trung, hệ thống Giám sát hành trình (VMS) là công cụ kỹ thuật số đặc biệt quan trọng, giúp quản lý, theo dõi hoạt động tàu cá trên toàn bộ vùng biển Việt Nam. Nhận thức rõ vai trò đó, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh đã kiện toàn Tổ chuyên trách giám sát tàu cá ở cấp tỉnh và tại các đồn Biên phòng, tổ chức theo dõi hoạt động tàu cá 24/7.

Đồng thời, đơn vị phân công 9 cán bộ tham gia Tổ công tác liên ngành kiểm tra, giám sát và xác minh thông tin liên quan vi phạm VMS, duy trì trao đổi thường xuyên qua nhóm zalo “Công tác xác minh thông tin tàu cá vi phạm VMS tỉnh Vĩnh Long” để kịp thời phát hiện, ngăn chặn từ sớm các hành vi có nguy cơ vi phạm.

Thông qua thiết bị VMS, lực lượng Bộ đội Biên phòng tỉnh Vĩnh Long đã kêu gọi hàng nghìn lượt tàu cá hoạt động gần ranh giới quay trở vào vùng an toàn, đồng thời xử lý nhiều trường hợp khai thác sai vùng dựa trên dữ liệu giám sát. Qua đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của ngư dân, giúp bà con chủ động duy trì hoạt động VMS, ghi nhật ký khai thác và tuân thủ nghiêm quy định khi hoạt động trên biển.

Trong đợt cao điểm chống khai thác IUU do Bộ Quốc phòng phát động, từ ngày 12/8 đến nay, Bộ đội Biên phòng tỉnh Vĩnh Long đã tổ chức 461 lượt tuần tra, với sự tham gia của hơn 2.600 lượt cán bộ, chiến sĩ; kiểm tra 568 phương tiện, với 2.658 thuyền viên. Kết quả phát hiện 15 phương tiện vi phạm trong lĩnh vực thủy sản; Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh chỉ đạo các đồn Biên phòng củng cố hồ sơ, xử lý theo quy định của pháp luật.

Nhờ triển khai quyết liệt, đồng bộ các biện pháp nên từ năm 2024 đến nay, tỉnh Vĩnh Long không có trường hợp tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài.

Thông tin nhanh, đồng hành cùng ngư dân

Bên cạnh nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát chặt chẽ các phương tiện hoạt động trên biển, lực lượng Bộ đội Biên phòng tỉnh Vĩnh Long còn triển khai đồng bộ nhiều giải pháp hỗ trợ, đồng hành cùng ngư dân trong thực hiện các quy định chống khai thác IUU, thông qua các mô hình dân vận khéo như “Tổ tàu, thuyền an toàn”, “Tổ tư vấn hỗ trợ thuyền viên”, “Tổ hợp tác khai thác thủy sản không vi phạm chủ quyền vùng biển nước ngoài”… Những mô hình này giúp ngư dân hiểu rõ quy định pháp luật, nhận thức được hậu quả của khai thác IUU và tầm quan trọng của việc giữ gìn nguồn lợi và chủ quyền biển đảo.

Đơn cử như mô hình “Thông tin nhanh, đồng hành cùng ngư dân” do Đồn Biên phòng Long Vĩnh xây dựng và triển khai từ đầu năm 2024, đã phát huy hiệu quả rõ rệt, trở thành kênh hỗ trợ thiết thực giúp ngư dân nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật trên biển.

Trung tá Kim Minh Đức, Chính trị viên Đồn Biên phòng Long Vĩnh cho biết, thực hiện mô hình này, Đảng ủy Đồn đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, thành lập Tổ thực hiện, quy định cơ chế hoạt động cụ thể… Mỗi một trạm kiểm soát biên phòng, Tổ công tác Định An thành lập một nhóm zalo kết nối giữa cán bộ biên phòng và các chủ tàu, thuyền trưởng; phân công cụ thể cán bộ trực tiếp theo dõi, chỉ đạo, cán bộ phụ trách liên hệ, cập nhật thông tin và các thành viên triển khai.

Đến nay, Tổ đã thành lập 3 nhóm zalo với hơn 200 thành viên. Qua các nhóm này, Đồn đã trích yếu hơn 150 nội dung, gồm các chủ trương, quy định pháp luật về chống khai thác IUU; dự báo bão, áp thấp nhiệt đới, tình hình thời tiết trên biển; cảnh báo vi phạm; thông tin cứu hộ, cứu nạn và hoạt động trên vùng biển Việt Nam… đến ngư dân kịp thời.

Ông Dương Hiệp Trung, xã Đại An, chủ tàu cá TV94094 công suất 390CV, cho biết mô hình kết nối thông tin nhanh rất thuận tiện, thiết thực, nhất là trong điều kiện thời tiết xấu. Nhờ cảnh báo áp thấp từ nhóm zalo, tàu cá của ông kịp thời tránh vùng gió mạnh trong chuyến đi biển gần đây. Theo ông Trung, Bộ đội Biên phòng làm nghiêm nhưng hướng dẫn rõ và hỗ trợ kịp thời, nên ngư dân ngày càng quen với quy trình chống khai thác IUU, thấy yên tâm hơn khi đi biển, không lo bị xử phạt vì sai sót do thiếu hiểu biết hoặc không cập nhật kịp thời quy định mới.

Sự vào cuộc trách nhiệm và cách làm phù hợp của lực lượng Bộ đội Biên phòng không chỉ góp phần xây dựng hình ảnh ngư dân Vĩnh Long văn minh, tuân thủ pháp luật, mà còn đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực chung của cả nước nhằm chấm dứt khai thác IUU, hướng tới gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu. Đây là nền tảng để ngành thủy sản Việt Nam phát triển bền vững, gắn với bảo vệ chủ quyền, an ninh và trật tự trên các vùng biển của Tổ quốc.