Bài 2: Mười năm sau phóng vệ tinh Vinasat - Khẳng định chủ quyền không gian

Tiết kiệm 10-15 triệu USD mỗi năm

Dự án quốc gia về vệ tinh này được khởi xướng từ năm 1995. Trước thời điểm 19/4/2008, vì chưa có vệ tinh riêng, nên Việt Nam phải đi thuê kênh vệ tinh và cáp quang biển của nước ngoài để đảm bảo thông tin, liên lạc trong nước và đi quốc tế. Do giá thuê kênh thông tin vệ tinh nước ngoài không rẻ, nên cước viễn thông ở trong nước thời điểm đó rất cao so với thu nhập bình quân của người dân, đặc biệt là cước đi quốc tế.

Trạm điều khiển VINASAT -1 tại Quế Dương (Hà Nội).

Theo ước tính của VNPT, mỗi năm Việt Nam chi từ 10-15 triệu USD để thuê băng tần vệ tinh của nước ngoài. Do đó, việc đưa Vinasat -1 vào sử dụng có thể tiết kiệm ngoại tệ cho đất nước khoảng 10 triệu USD mỗi năm, đồng thời góp phần giảm giá cước viễn thông.

Khi đưa vệ tinh Vinasat -1 vào sử dụng, bên cạnh việc phủ sóng viễn thông, liên lạc tới vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo trong nước và cả trong khu vực Đông Nam Á, vệ tinh này còn cung cấp các dịch vụ bao gồm: Phát hình quảng bá; Kênh truyền hình tận nhà (DTH); Kênh truyền hình có độ phân giải cao; Dịch vụ truy nhập Internet; Điện thoại cho vùng sâu, vùng xa (VSAT). 

Trong đó, lĩnh vực truyền hình được hưởng lợi rất lớn, chẳng hạn trước đây để làm một chương trình truyền hình trực tiếp, nhà đài phải sử dụng công nghệ viba hoặc cáp quang, nhiều điểm cầu không thuận lợi phải “nối” viba trung chuyển đến vị trí có cáp quang “đầu cuối” để truyền về trung tâm. Điều này rất vất vả vì phải mang nhiều thiết bị, vừa thiếu an toàn và chi phí cao. Khi có vệ tinh viễn thông, chuyện làm truyền hình trực tiếp nhiều sự kiện ở bất kỳ đâu trong tầm hoạt động của Vinasat -1 (vốn phủ sóng toàn bộ lãnh thổ, lãnh hải, các quần đảo của Việt Nam, khu vực Đông Nam Á, một phần phía đông châu Úc) trở nên dễ dàng.

Việc đào tạo, chữa bệnh từ xa cũng được thuận tiện nhờ vệ tinh Vinasat -1. Đối với các mạng di động, vệ tinh có thể truyền dẫn đấu nối các trạm phát sóng di động về trạm gốc, góp phần cải thiện mạng điện thoại có chất lượng tốt hơn…

Theo đại diện VNPT, hiệu quả lớn nhất của dự án Vinasat -1 là tạo lập được cơ sở hạ tầng thông tin và truyền thông tốt phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh - quốc phòng, mở rộng hợp tác và hội nhập quốc tế. Khi đưa Vinasat 1 vào hoạt động, tất cả những tin về bão lũ, cũng như diễn biến thời tiết nguy hiểm đều có thể chuyển được đến tận vùng sâu, vùng xa hay kể cả vùng chưa phủ sóng rất dễ dàng, tiện lợi. Tàu bè đi trên biển sẽ thu nhập thông tin từ vệ tinh nhanh chóng, qua đó giảm bớt thiệt hại do thiên tai gây ra.

Xác lập chủ quyền không gian

Sau thành công của Vinasat -1, VNPT đã hoàn thành triển khai dự án đầu tư và phóng thành công vệ tinh Vinasat-2 vào quỹ đạo vào lúc 5 giờ 13 phút ngày 16/5/2012, tại phòng điều khiển Trung tâm Vũ trụ châu Âu. Vinasat-2 do Lockheed Martin (Mỹ) sản xuất, sử dụng công nghệ khung A2100A.

Việc phóng thành công Vinasat-2 vào thời điểm đó đã đưa Việt Nam là một trong 70 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới phóng thành công và sở hữu vệ tinh địa tĩnh; khẳng định chủ quyền không gian vệ tinh của Việt Nam; chiếm lĩnh các quỹ đạo địa tĩnh quan trọng, thiết yếu.

Thông qua vệ tinh địa tĩnh, Việt Nam kiểm soát chặt chẽ được chủ quyền không gian của đất nước và có khả năng quét một số vùng không gian của một số khu vực trên thế giới; góp phần vào việc cung cấp dịch vụ của Việt Nam cho các nước thông qua dịch vụ vệ tinh.

”Việc vận hành vệ tinh Vinasat 1 và 2, Việt Nam đã tự chủ được thông tin vệ tinh của mình trong phát thanh truyền hình, viễn thông... và nhất là an ninh quốc phòng, bởi vì chúng ta không thể sử dụng vệ tinh của nước ngoài để bảo vệ an ninh quốc phòng Việt Nam”, đại diện lãnh đạo VNPT cho biết.

Các nước trước đây độc quyền về cho thuê dịch vụ vệ tinh, nay phải giảm giá cho Việt Nam; mức giảm trung bình khoảng từ 50%-70% tùy từng dịch vụ và nhà cung cấp so với trước khi Việt Nam có vệ tinh Vinasat.

Vệ tinh Vinasat được coi như cơ sở hạ tầng quan trọng thứ tư sau các cơ sở hạ tầng mặt đất, trên biển và trên không; Vệ tinh Vinasat -2 có sự tăng trưởng tốt ngay từ khi bắt đầu khai thác, sử dụng năm 2012 đến 2015 với tỷ lệ lấp đầy đã đạt xấp xỉ 60% và duy trì tỷ lệ này đến hết tháng 8/2016. Kể từ tháng 9/2016, do 1 khách hàng lớn tại Thái Lan do không đảm bảo khả năng tài chính nên đã ngừng sử dụng dịch vụ nên tỷ lệ lấp đầy của VINASAT 2 giảm xuống còn 31%.

Do đó, trong điều kiện thị trường dung lượng vệ tinh có sự cạnh tranh gay gắt về giá của các nhà khai thác vệ tinh khu vực, năm 2017, VNPT đã tập trung mọi nguồn lực, triển khai các giải pháp và hỗ trợ tối đa khách hàng về kỹ thuật, nỗ lực phục vụ Hội nghị cấp cao APEC-2017; đồng hành, hỗ trợ khách hàng cũ, nghiên cứu xu hướng thị trường, tìm kiếm khách hàng mới để đẩy mạnh kinh doanh băng tần vệ tinh.Doanh thu dịch vụ băng tần vệ tinh đạt hơn 430 tỷ đồng.

Trong năm qua, VNPT đã ký hợp đồng mới, gia hạn với các khách hàng lớn: Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, VTV, HTV, VOV, VTC, Viettel, AVG, VMS; MoD Myanmar; STElectronic, Globecast, EBU, Encompass, WebSat Media (Singapore).

Công ty VNPT-I, đơn vị thành viên của Tập đoàn VNPT được giao nhiệm vụ quản lý và khai thác vệ tinh VINASAT đã chủ động giám sát, đo đạc sóng mang các bộ phát đáp của vệ tinh, giải quyết sự cố, can nhiễu…, đảm bảo cung cấp dịch vụ có chất lượng tốt nhất cho khách hàng, đảm bảo an toàn thông tin và thời gian sống của vệ tinh. Trong kỳ đánh giá kỹ thuật gần đây của Lockheed Martin cho thấy các chỉ tiêu kỹ thuật của vệ tinh đã đảm bảo tuân thủ theo thiết kế.

Tính đến giữa năm 2017, VNPT đã khai thác trên 95% dung lượng của Vinasat-1 và hơn 60% dung lượng của Vinasat-2. Đây là nỗ lực của VNPT trong bối cảnh thị trường có sự cạnh tranh gay gắt về giá giữa các nhà khai thác trong khu vực.

Bài 3: Hướng tới nguồn nhân lực khoa học vũ trụ chất lượng cao