Tại Đồng bằng sông Cửu Long, nơi vừa có tiềm năng phát triển lớn nhưng cũng đối diện nhiều thách thức về biến đổi khí hậu, di cư lao động và tốc độ số hóa, việc kết hợp giáo dục STEM/STEAM với chuyển đổi số trong nhà trường phổ thông chính là “đòn bẩy” tạo nên nguồn nhân lực trẻ chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thời đại.

Từ học thụ động đến tư duy sáng tạo

STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) và STEAM (STEM + Arts) không còn là khái niệm xa lạ trong ngành giáo dục Việt Nam. Thay vì dạy học tách rời từng môn, mô hình này tích hợp kiến thức, giúp học sinh vận dụng vào tình huống thực tế. Mô hình này từng bước chứng minh hiệu quả khả quan khi được học sinh tiếp nhận và tương tác nhiệt tình.

Tại Trường Trung học phổ thông FPT Cần Thơ, mới đây, bộ môn Lịch sử tổ chức buổi báo cáo dự án học tập mang tên “Đỉnh cao tái chế” dành cho học sinh khối 10. Mỗi lớp thực hiện hai bộ trang phục đặc trưng của các nền văn hóa trong chương trình Lịch sử lớp 10 như: Ai Cập, Ấn Độ, Hy Lạp, La Mã, Phục hưng, Trung Quốc (thời Tần - Hán, Đường, thời Minh, Thanh), hay ở các nước Đông Nam Á như: Việt Nam (thời Lý, Trần, Hậu Lê, Nguyễn…), Thái Lan, Indonesia, Myanmar... Đặc biệt hơn nữa, các trang phục này được thiết kế từ vật liệu tái chế, với thông điệp bảo vệ môi trường.

Cô Lê Thị Ái Minh, giáo viên Lịch sử (Trường Trung học phổ thông FPT Cần Thơ) cho biết, thời gian đầu triển khai mô hình STEAM cả thầy và trò khá bỡ ngỡ. Tuy nhiên, nhận được sự cổ vũ và tạo điều kiện của Ban Giám hiệu, cùng lợi thế cơ sở vật chất của trường, giáo viên, học sinh thực hiện các dự án thuận lợi. Không khí học tập vì thế trở nên sôi động và hiệu quả hơn. Các em không chỉ nhanh chóng nắm được nội dung bài học môn Lịch sử mà còn được trải nghiệm kỹ năng làm việc nhóm, tư duy nghệ thuật và kỹ năng thuyết trình, biểu diễn…

Chuyển đổi số - thu hẹp khoảng cách giữa thành thị và nông thôn

Song song với STEM/STEAM, chuyển đổi số trong giáo dục là chìa khóa để thu hẹp khoảng cách giữa thành thị và nông thôn. Ứng dụng công nghệ số như, lớp học ảo, thư viện số, phần mềm mô phỏng thí nghiệm… giúp học sinh tiếp cận tri thức toàn cầu bình đẳng hơn.

Vừa qua, tại tỉnh Vĩnh Long, đội tuyển học sinh của tỉnh giành thứ hạng cao trong Cuộc thi Robotics mở rộng, cho thấy năng lực sáng tạo và kỹ năng số được nuôi dưỡng bài bản. Tại Ngày hội Giáo dục STEM lớn nhất Đồng bằng sông Cửu Long năm 2025 vừa qua, Trường Trung học phổ thông Trà Ôn (Vĩnh Long) giành giải Nhất với dự án gắn liền bối cảnh biến đổi khí hậu vùng Mekong. Kết quả này minh chứng rằng học sinh vùng sâu, vùng xa hoàn toàn có thể tạo ra giải pháp có giá trị khoa học và ứng dụng thực tiễn cao.

Ông Nguyễn Phúc Tăng, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Cần Thơ cho biết, với vai trò là thành phố trung tâm, động lực phát triển vùng, Cần Thơ chú trọng chuyển đổi số, cải cách hành chính trong toàn ngành. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, dạy học và kiểm tra đánh giá; xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu ngành giáo dục, kết nối liên thông dữ liệu trong ngành và kết nối với các cơ sở dữ liệu quốc gia… là những lĩnh vực được ưu tiên.

Sở Giáo dục và Đào tạo triển khai thành công Trung tâm Điều hành giáo dục thông minh phục vụ công tác quản lý, điều ngành trong ngành. Các công việc thống kê điểm số, học bạ và các thông tin liên quan đến học sinh hầu hết được số hóa. Thiết bị công nghệ thông minh được tăng cường sử dụng trong các tiết học, giúp tăng độ tương tác với người học, tính trực quan của bài giảng và một số ứng dụng thực hiện báo cáo, thống kê…trên phần mềm quản lý.

Các đơn vị trường thường xuyên tổ chức họp, hội nghị, hội thảo tập huấn chuyên đề bằng hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến thông qua ứng dụng phổ biến như, Google Meet, Zoom Cloud Meetting, hệ thống taphuan.csdl.edu.vn, hệ thống phòng họp ảo…

Thúc đẩy hợp tác đa bên

Giáo dục STEM/STEAM gắn với chuyển đổi số là câu chuyện liên cấp, liên ngành. Do đó, việc thúc đẩy hợp tác đa bên là xu hướng ưu việt nhất giúp quá trình này được diễn ra nhanh và tận dụng nguồn tài nguyên của nhau một cách hiệu quả.

Liên kết Trường Đại học - Giáo dục phổ thông là một trong những mô hình trọng điểm, giúp tối ưu lợi thế về máy móc thiết bị và đội ngũ giảng viên. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Quang Hùng, Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Giám đốc phân hiệu Vĩnh Long cho biết, trong năm 2025, nhà trường đã triển khai ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác với các trường trung học trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Nội dung gồm hỗ trợ chuyển đổi số toàn diện cho các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông, nhất là trường vùng sâu, vùng xa, điều kiện tiếp cận khó khăn. Cụ thể, trường hỗ trợ: Hệ thống giảng dạy và học trực tuyến; công cụ tổ chức thi tự luận và trắc nghiệm trực tuyến; hệ thống chấm thi trắc nghiệm sử dụng máy quét thông thường được xây dựng dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI); hệ thống ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông trực tuyến với đầy đủ các môn.

Ngoài cơ sở vật chất, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh còn tổ chức nhiều khóa đào tạo nhân lực, hướng dẫn thầy cô kỹ năng chuyển đổi số trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, kiến thức STEM, phát triển bền vững…

Liên kết nhà trường với doanh nghiệp cũng là hướng đi các trường trung học phổ thông trong vùng đang triển khai hiệu quả.

Năm 2024, Samsung Việt Nam đã tài trợ một trường trung học phổ thông tại Hậu Giang (cũ) xây dựng một STEM Lab trị giá 60.000 USD. Đây là cam kết của doanh nghiệp dành cho trường trung học phổ thông có thí sinh đoạt giải nhất trong Cuộc thi Solve for Tomorrow - sân chơi góp phần phổ cập STEM, đẩy mạnh hoạt động nuôi dưỡng nhân tài công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số. Cách làm sáng tạo này giúp huy động nguồn lực xã hội, tạo môi trường thực hành hiện đại cho học sinh ngay tại địa phương.

Đồng bằng sông Cửu Long đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Chính thế hệ học sinh hôm nay được trang bị bằng STEM/STEAM và chuyển đổi số sẽ là lực lượng tiên phong xây dựng diện mạo mới cho vùng đất giàu tiềm năng nhưng nhiều thách thức này.