Theo Wall Street Journal ngày 29/11, trong bối cảnh cuộc chiến Nga - Ukraine kéo dài và đẫm máu, một lộ trình hòa bình đang được âm thầm vạch ra trong chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhưng không phải bằng các con đường ngoại giao truyền thống mà bằng sức nặng của kinh tế và cơ hội làm ăn. Dựa trên các tài liệu thu thập được từ nhiều nguồn tin thân cận với chính quyền, giới ngoại giao và tình báo, kế hoạch này không chỉ nhằm chấm dứt xung đột mà còn hướng tới việc định hình lại bản đồ kinh tế châu Âu với các doanh nghiệp Mỹ là người hưởng lợi lớn.

Kinh tế thay thế địa chính trị

Chiến lược này là đỉnh cao của một cách tiếp cận được Điện Kremlin vạch ra trước lễ nhậm chức của Tổng thống Trump, nhằm thuyết phục chính quyền Mỹ coi Nga là một vùng đất giàu cơ hội thay vì mối đe dọa quân sự. Tổng thống Trump và các cố vấn chủ chốt của ông chia sẻ quan điểm rằng biên giới không quan trọng bằng kinh doanh. Nếu các thế hệ nhà ngoại giao coi các thách thức hậu Xô Viết là một nút thắt cần được tháo gỡ tỉ mỉ, thì Tổng thống Trump lại hình dung một giải pháp dễ dàng: sử dụng các thỏa thuận thương mại trị giá hàng tỷ USD để củng cố hòa bình.

"Nga có rất nhiều tài nguyên phong phú, đất đai rộng lớn", đặc phái viên Steve Witkoff - một tỷ phú, nhà phát triển bất động sản và bạn lâu năm của ông Trump- bày tỏ hy vọng với Wall Street Journal. Ông Witkoff tin rằng nếu Nga, Ukraine và Mỹ trở thành đối tác kinh doanh và "mọi người đều thịnh vượng... thì điều đó tự nhiên sẽ là một bức tường thành vững chắc chống lại các cuộc xung đột trong tương lai".

Các cuộc đàm phán quan trọng đã diễn ra ở Miami Beach, nơi ông Witkoff và Jared Kushner, con rể của Tổng thống và người đứng đầu quỹ đầu tư Affinity Partners, đã thảo luận cùng Kirill Dmitriev, người đứng đầu quỹ đầu tư quốc gia Nga và là nhà đàm phán được Tổng thống Vladimir Putin đích thân chọn.

Tâm điểm của kế hoạch là đề xuất của ông Dmitriev cho phép các công ty Mỹ khai thác khoảng 300 tỷ USD tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga bị đóng băng tại châu Âu. Khoản tiền khổng lồ này sẽ được sử dụng cho các dự án đầu tư Mỹ - Nga và một chương trình tái thiết Ukraine do Mỹ dẫn đầu. Các công ty Mỹ và Nga cũng có thể hợp tác để khai thác nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ ở Bắc Cực và thậm chí là theo đuổi một sứ mệnh chung lên Sao Hỏa.

"Đó là 'nghệ thuật đàm phán' của Tổng thống Trump khi nói rằng: 'Này, tôi đang giải quyết vấn đề này và sẽ có những lợi ích kinh tế to lớn cho nước Mỹ khi làm điều đó'", một người hiểu rõ lập trường của Nhà Trắng cho biết, lưu ý thêm rằng Nga đã nói rõ họ muốn các doanh nghiệp Mỹ tham gia, loại trừ các đối thủ châu Âu, những người đã "nói rất nhiều điều vô nghĩa" về các nỗ lực hòa bình.

Các thỏa thuận thương mại tiềm năng

Trong khi các đường lối ngoại giao truyền thống bị gạt sang một bên, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ và Nga đã âm thầm định vị mình.

Về năng lượng: Nhiều tỷ phú Nga bị trừng phạt đã cử đại diện gặp gỡ các công ty Mỹ để tìm hiểu các thỏa thuận khai thác năng lượng, bao gồm cả việc khôi phục đường ống dẫn khí khổng lồ Nord Stream, vốn đang chịu lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU).

Bên cạnh đó, Exxon Mobil đã gặp công ty năng lượng nhà nước lớn nhất của Nga, Rosneft, để thảo luận về việc quay trở lại dự án khí đốt Sakhalin khổng lồ.

Gentry Beach, bạn đại học của doanh nhân Donald Trump Jr. và là nhà tài trợ chiến dịch, đang đàm phán để mua cổ phần trong một dự án LNG ở Bắc Cực với Novatek, nhà sản xuất khí đốt tự nhiên lớn thứ hai của Nga, nếu lệnh trừng phạt được dỡ bỏ.

Về tài sản bị trừng phạt: Một nhà đầu tư khác của Mỹ, Stephen P. Lynch, đã chi 600.000 USD cho một nhà vận động hành lang thân cận với ông Trump Jr. để xin giấy phép từ Bộ Tài chính Mỹ mua lại Đường ống Nord Stream 2 từ một công ty nhà nước Nga.

Về khai thác khoáng sản: Nga đã đề cập đến các cơ hội khai thác đất hiếm gần các mỏ niken khổng lồ ở Norilsk và tại 6 địa điểm khác ở Siberia.

Sự phản đối từ châu Âu và Ukraine

Khi một phiên bản của kế hoạch hoà bình 28 điểm bị rò rỉ, nó đã vấp phải sự phản đối gay gắt. Các nhà lãnh đạo ở châu Âu và Ukraine phàn nàn rằng kế hoạch này chủ yếu phản ánh các luận điểm của Nga và phá vỡ gần như toàn bộ các ranh giới đỏ của Kiev. Họ lo ngại rằng Nga đang được đền đáp bằng các cơ hội thương mại.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đã đưa ra một bản tóm tắt ngắn gọn sau cuộc họp thảo luận về kế hoạch: "Chúng tôi biết đây không phải là vấn đề hòa bình. Đây là vấn đề kinh doanh".

Về phía Ukraine, dù Đặc phái viên Witkoff đã gặp Cố vấn An ninh Quốc gia Ukraine Rustem Umerov và nói chuyện với Tổng thống Volodymyr Zelensky, song ông Witkoff lại khuyến khích các quan chức Ukraine đề nghị chính quyền Trump miễn thuế quan trong 10 năm để thúc đẩy nền kinh tế, thay vì theo đuổi tên lửa hành trình Tomahawk. Ông Witkoff cho biết: "Người Ukraine đã chiến đấu anh dũng vì nền độc lập của họ. Giờ là lúc củng cố những gì họ đã đạt được thông qua ngoại giao".

Wall Street Journal kết luận, dù thế nào đi nữa, bức tranh hiện ra là một câu chuyện đáng chú ý về các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đang làm việc ngoài các đường lối ngoại giao truyền thống để củng cố một thỏa thuận hòa bình thông qua những thỏa thuận kinh doanh.