Điệp khúc “hư hỏng”

Cuối tháng 9 vừa qua, bão số 10 quét qua Nghệ An, gây thiệt hại nặng nề cho nhiều địa phương ven biển. Tại phường Cửa Lò – trung tâm du lịch biển của Bắc Trung Bộ tuyến kè dài hơn 4km, trị giá hơn 123 tỷ đồng, vừa đưa vào sử dụng chưa đầy một năm đã bị phá hủy nghiêm trọng. Nhiều đoạn kè sập hoàn toàn, chân kè xói lở tạo thành hố sâu nguy hiểm. Hệ thống đèn chiếu sáng dọc kè gãy đổ, gạch đá vỡ vụn, quảng trường ven biển trở nên tan hoang. Một khung cảnh khiến người dân và du khách không khỏi xót xa.

Anh Hoàng Văn Tiến, du khách đến từ thành phố Hà Nội, không giấu được sự tiếc nuối khi chứng kiến cảnh tuyến kè biển Cửa Lò tan hoang sau bão số 10. Anh chia sẻ: “Tôi từng đến Cửa Lò vài lần, rất ấn tượng với cảnh quan nơi đây, biển xanh, bãi cát dài, không gian thoáng đãng. Nay quay lại, thấy thiệt hại nặng nề thế này thật sự xót xa. Là điểm đến quen thuộc của nhiều du khách miền Bắc. Nếu hạ tầng không đảm bảo, cảnh quan bị ảnh hưởng, chắc chắn sẽ tác động đến lượng khách và hình ảnh du lịch địa phương.”

Không chỉ các đoạn thuộc Dự án kè biển Cửa Lò hư hỏng mà một số đoạn thuộc dự án khắc phục cấp bách 4 đoạn kè từ đảo Lan Châu đến ngã ba Cửa Hội với tổng mức đầu tư hơn 42 tỷ đồng được UBND tỉnh Nghệ An cũng đã phê duyệt năm 2021 cũng hư hỏng nặng. Theo thống kê của UBND phường Cửa Lò, thiệt hại lần này tại tuyến kè và quảng trường Bình Minh ước tính lên tới hơn 40 tỷ đồng. Chính quyền địa phương đã huy động lực lượng khắc phục tạm thời, nhưng do ngân sách hạn chế, việc sửa chữa toàn diện vẫn chưa thể triển khai.

Là địa phương sát biển, khu vực Cửa Lò thường xuyên hứng chịu bão cấp 11, 12, thậm chí mạnh hơn. Không chỉ có bão, các đợt triều cường kết hợp gió lớn khiến mức độ tàn phá càng trở nên nặng nề hơn. Thế nhưng, các tuyến kè biển Cửa Lò lại thiết kế chỉ chịu được bão cấp 10. Hệ quả không có gì bất ngờ chỉ trong 5 năm 2020-2025, tuyến kè này nhiều bị hư hại sau mỗi trận bão.

Đúng quy trình nhưng sai thực tế

Được biết, Dự án xây dựng tuyến kè biển Cửa Lò với tổng chiều dài hơn 4,3km, tổng mức đầu tư hơn 123 tỷ đồng được khởi công từ năm 2023. Dự án do Sở Du lịch Nghệ An làm chủ đầu tư, sử dụng nguồn vốn vay Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) gần 112 tỷ đồng và vốn đối ứng hơn 11 tỷ đồng. Tuyến kè được thiết kế với khả năng chịu đựng bão cấp 10 và mực nước biển dâng cao, nhằm bảo vệ khu vực ven biển Cửa Lò, nơi có bãi biển dài hơn 10km, đồng thời tạo điểm nhấn hạ tầng phục vụ mùa du lịch. Công trình mới chỉ bàn giao vào đầu năm 2025 thì cuối tháng 9/2025, sau cơn bão số 10, nhiều đoạn kè đã bị sập, xói lở nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn.

Ông Hoàng Văn Dưỡng, người dân khối Nghi Hương, phường Cửa Lò, cho rằng nguyên nhân khiến tuyến kè nhanh chóng hư hỏng là do thiết kế và thi công chưa đảm bảo kết cấu chịu lực. Theo ông, thay vì đổ bê tông toàn khối từ móng lên, đơn vị thi công chỉ sử dụng các ống cống dài hơn 1 mét đặt xuống nền cát, sau đó lấp đất và tráng một lớp bê tông mỏng phía trên. Cách làm này khiến phần chân kè không có sự liên kết vững chắc, trong khi lớp phủ phía trên lại quá mỏng để chống chịu sóng lớn.

“Khi thủy triều dâng cao, sóng đánh mạnh vào bờ, toàn bộ lớp cát bên dưới bị cuốn trôi, khiến kết cấu bên trong rỗng ruột. Nhìn bên ngoài thì tưởng kiên cố, nhưng thực chất bên trong rất yếu,” ông Dưỡng phân tích.

Ông Nguyễn Văn Hùng, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Lò cho hay, ngoài nguyên nhân chính khiến các tuyến kè bị hư hỏng là do ảnh hưởng của đợt bão có cường độ mạnh kết hợp với triều cường, thì một số bất cập trong thiết kế cũng góp phần làm gia tăng mức độ thiệt hại. Cụ thể, việc bố trí các hố trồng cây trên mặt kè là không hợp lý, bởi khi nước triều dâng cao, sóng đánh trực tiếp vào các vị trí này khiến chân kè bị rỗng, dẫn đến hư hỏng nghiêm trọng ở nhiều đoạn. Bên cạnh đó, khả năng chịu lực của công trình hiện tại còn hạn chế, chỉ đáp ứng được với bão cấp thấp. Do đó, các dự án trong tương lai cần được thiết kế với tiêu chuẩn cao hơn, có thể chống chịu được bão cấp 12 hoặc lớn hơn.

Để làm rõ tại sao một tuyến kè biển trên khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng bão, với cường độ lớn lại chỉ thiết kế chịu được bão cấp 10 chúng tôi đã làm việc với chủ đầu tư công trình. Ông Huỳnh Lê Anh, cán bộ phòng kế hoạch, Sở Thể thao Văn hóa và Du lịch tỉnh Nghệ An (Nguyên Giám đốc Ban quản lý dự án, Sở Du lịch tỉnh Nghệ An) cho biết, tuyến kè này làm đồng bộ với quy mô, thiết kế của tuyến kè UBND phường Cửa Lò làm năm 2021.

Theo đó, tuyến kè được thi công theo đúng thiết kế là công trình kè cấp 4, chống chịu bão cấp 10. Công trình hoàn thành vào tháng 4/2024 và đã được bàn giao cho UBND phường Cửa Lò từ 1/2025. Cơ sở của thiết kế dựa trên quy hoạch thủy lợi vùng ven biển hải đảo Nghệ An và thiết kế này đã được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thẩm định (nay là Sở Nông nghiệp môi trường), UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt. Tuyến kè nhằm chống xâm thực bờ biển, đảm bảo phát triển du lịch nếu thiết kế bờ kè cao quá thì du khách khó tiếp cận bãi biển, ngoài ra kinh phí cũng sẽ rất lớn.

Trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan do biến đổi khí hậu, việc xây dựng các công trình phòng chống thiên tai cần được tính toán lại. Sắp tới, tỉnh Nghệ An sẽ phải chi hàng tỷ đồng khắc phục, thế nhưng đó cũng chỉ là giải pháp vá víu tạm thời. Nếu không nâng cấp tiêu chuẩn, thay đổi thiết kế, những tuyến kè cấp 4 như ở Cửa Lò sẽ tiếp tục bị phá hủy, người dân sẽ tiếp tục là những người chịu thiệt thòi nhất.