Hiểu rõ về chiến thuật "vùng xám"

Ông Sebastian Martin, chuyên gia Trung tâm Ngoại giao và An ninh hàng hải (Học viện Hàng hải Malaysia) cho biết: Về mặt lý thuyết, chiến thuật "vùng xám" được một quốc gia sử dụng để đạt được một lợi ích nào đó, thường là về lãnh thổ, nhưng không muốn dùng vũ lực một cách quy mô và trực tiếp.

Trên thực tế, chiến thuật "vùng xám" liên tục được Trung Quốc thử nghiệm và điều chỉnh qua những cuộc đối đầu với lực lượng chấp pháp của các nước, đặc biệt ở Biển Đông từ năm 2006. Mục đích của chiến thuật này là nhằm thay đổi hiện trạng, biến vùng biển không tranh chấp thành có tranh chấp và gây lúng túng cho các nước trong việc phản ứng.

Theo ông Sebastian Martin, chiến thuật "vùng xám" có hai đặc trưng căn bản, đó là không để xung đột vượt ngưỡng thành chiến tranh nóng và tịnh tiến. Thông qua việc triển khai chiến thuật "vùng xám", Trung Quốc muốn che giấu ý định thực sự đó là giành quyền kiểm soát đối với cái gọi là lãnh thổ trên biển của họ và độc chiếm nguồn tài nguyên để thu về lợi ích kinh tế.

Đồng quan điểm, Tiến sỹ Stanley Weeks, chuyên gia cao cấp tại Tập đoàn Ứng dụng khoa học quốc tế (Mỹ) khẳng định Trung Quốc có sử dụng chiến thuật “vùng xám” ở Biển Đông; cho rằng, hiểu được những thách thức đặt ra trong "vùng xám" là điều cần thiết để đối phó với những khó khăn và thách thức mà chiến thuật này đặt ra đối với hợp tác hàng hải ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Phân tích kỹ hơn về chiến thuật “vùng xám” của Trung Quốc ở Biển Đông, Phó Đô đốc Yoji Koda, cựu Tư lệnh Lực lượng phòng vệ Biển Nhật Bản cho biết, trong chiến thuật ‘vùng xám’ của mình, Trung Quốc triển khai các tàu tới các khu vực ở Biển Đông và thực thi cái gọi là: Luật pháp Trung Quốc tại những khu vực mà nước này có chủ quyền. Các nước trong khu vực cần có thái độ quyết liệt trước bất kỳ hành động vi phạm luật pháp quốc tế nào của Trung Quốc và cần hiểu rõ thông điệp ngầm của Trung Quốc thông qua chiến thuật "vùng xám" của họ.

Cũng theo Tiến sỹ Stanley Weeks, các quốc gia trong khu vực và trên thế giới như cần lên tiếng chỉ trích những hành động sai trái của Trung Quốc. Các nước trong khu vực, đặc biệt là các nước ASEAN, cần hợp tác chặt chẽ với nhau để có thể thách thức tuyên bố chủ quyền phi lý của Trung Quốc.

Triển vọng đàm phán COC

Theo Phó Tổng Thư ký Hội Luật gia Việt Nam Nguyễn Thanh Hà, theo dõi tuyên bố tại các cuộc họp về tình tình thực hiện COC và đàm phám COC cho thấy, Trung Quốc và 10 nước Asean đều thể hiện quyết tâm, thúc đẩy quá trình thương lượng để sớm thông qua được COC.

Bà Nguyễn Thanh Hà cho rằng, các nước tham gia quá trình thương lượng COC đều có mục đích riêng cũng như mục đích chung. Mục tiêu chung của các nước Asean là duy trì vai trò trung tâm trong việc tìm biện pháp kiểm soát tình hình trong khu vực. Với những quốc gia, trên thực tế là các bên tranh chấp thì rõ ràng mục đích tìm kiếm một COC sẽ không thể đồng nhất với các quốc gia không phải là bên tranh chấp.

Đánh giá về triển vọng tiến trình đàm phám COC giữa Trung Quốc và ASEAN, Giáo sư John Rennie Short  (Đại học Maryland, Mỹ) nhận định, việc phê chuẩn COC là khó khăn. Nhằm giải quyết được những vướng mắc trong đàm phán COC, Việt Nam cần thúc đẩy hơn nữa vị trí của mình trên trường quốc tế; đồng thời tiếp tục giữ vững quan điểm, lập trường nhất quán về việc tuân thủ luật pháp quốc tế.

Đồng quan điểm với nhiều chuyên gia, Tiến sỹ Hoàng Ngọc Giao, Trọng tài viên, Trường Luật thuộc Đại học Tổng hợp Boston (Mỹ) khẳng định, quá trình đàm phán COC cần quyết tâm chính trị của tất cả các quốc gia ASEAN. Cùng với đó là sự thiện chí từ phía Trung Quốc. Tuy nhiên, để thể hiện sự thiện chí trong vấn đề này, Trung Quốc cần thể hiện sự tôn trọng pháp luật quốc tế, luật biển quốc tế. Hội tụ của hai điểm này, COC mới có thể thành công.

Cho biết về các ý kiến của chuyên gia đối với những hành động vi phạm luật pháp quốc tế của Trung Quốc trên Biển Đông thời gian qua, Tiến sỹ Nguyễn Hùng Sơn, Viện trưởng Viện Biển Đông (Học viện Ngoại giao), thành viên Ban Tổ chức Hội thảo Khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 11 cho biết: Các chuyên gia, học giả xem xét các hành vi đó dưới ánh sáng của luật pháp quốc tế và đưa ra đánh giá khách quan; cho rằng Trung Quốc đang đi ngược lại với luật pháp quốc tế và xâm phạm quyền lợi hợp pháp và chính đáng của các nước khác.

Các chuyên gia, học giả cũng đánh giá triển vọng trong đàm phán COC đang gặp nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh có hành động vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế như hiện nay. Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng, các quốc gia vẫn có thể  hy vọng việc các bên xích lại gần nhau, đối thoại hợp tác và sẽ có được một COC thực chất, hiệu lực, phù hợp với luật pháp quốc tế. Cá nhân Tiến sỹ Nguyễn Hùng Sơn cho rằng, để đạt được COC, các bên cần duy trì được ý chí chính trị, thực sự mong muốn hợp tác, hòa bình trên Biển Đông với tinh thần thượng tôn pháp luật và tuân thủ UNCLOS 1982.