Hội nghị thượng đỉnh G20 khai mạc tại Nam Phi hôm 22/11 trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố “tẩy chay”, để lại khoảng trống đáng chú ý của nền kinh tế lớn nhất thế giới và làm dấy lên tranh luận về tương lai của hợp tác đa phương. Cuộc họp lần đầu tiên tổ chức tại châu Phi. Dự báo hai vấn đề lớn tác động tới hội nghị là kế hoạch đơn phương của Mỹ nhằm kết thúc chiến sự ở Ukraine cùng tình trạng bế tắc kéo dài tại vòng đàm phán khí hậu COP30 ở Brazil.

Hội nghị tại Johannesburg quy tụ nhiều lãnh đạo, gồm Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường, Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan. Tuy nhiên, sự vắng mặt của Mỹ tạo ra khoảng cách lớn khi Chính quyền Tổng thống Trump tuyên bố chương trình nghị sự lần này tại Nam Phi ưu tiên thúc đẩy hợp tác toàn cầu về thương mại và khí hậu, không phù hợp với chính sách của Washington.

Dù không dự họp, Tổng thống Trump vẫn gây ảnh hưởng mạnh lên diễn đàn khi đơn phương đưa ra kế hoạch 28 điểm nhằm chấm dứt chiến sự ở Ukraine theo hướng gần với lợi ích của Nga. Sau cuộc điện đàm khẩn với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, lãnh đạo Pháp, Đức và Anh đồng loạt khẳng định mọi sáng kiến hòa bình phải có sự thống nhất của châu Âu và sự đồng thuận của các thành viên NATO.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết các nhà lãnh đạo EU dự kiến nhóm họp bên lề hội nghị nhằm tái khẳng định quan điểm “không có thỏa thuận nào về Ukraine nếu không có Ukraine”. Đồng thời, bà cho biết một cuộc họp tiếp theo dự kiến sẽ được sắp xếp tại hội nghị EU - Liên minh châu Phi ở Angola đầu tuần tới.

Trong khi đó, tại Brazil, tiến trình đàm phán COP30 tiếp tục bế tắc khi các quốc gia phụ thuộc vào dầu mỏ bị cáo buộc tránh né mọi cam kết liên quan đến loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch. Điều này tạo thêm sức ép lên G20 trong nỗ lực thúc đẩy chuyển dịch năng lượng sạch và tìm kiếm cam kết tài chính cho các nước thu nhập thấp.

Bất chấp thách thức, Nam Phi vẫn đặt kỳ vọng lớn vào khả năng thuyết phục các thành viên ủng hộ kế hoạch thu hẹp bất bình đẳng, giảm nợ cho các nước nghèo và xây dựng thỏa thuận về khoáng sản chiến lược. Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa cho biết nước chủ nhà hy vọng thông qua một tuyên bố của lãnh đạo G20, dù việc này vấp phải trở ngại từ phía Mỹ, quốc gia cảnh báo rằng sẽ không tài liệu nào được ban hành dưới danh nghĩa G20 nếu Washington không tham dự.

Tổng thống Ramaphosa phản ứng mạnh trước sự vắng mặt của Mỹ cũng như cáo buộc vô căn cứ từ Chính quyền Tổng thống Trump về “diệt chủng người da trắng” tại Nam Phi. Ông cùng nhiều lãnh đạo khác tái khẳng định vai trò trung tâm của chủ nghĩa đa phương. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa nhận định hợp tác đa phương vẫn là “phòng tuyến tốt nhất, thậm chí duy nhất” để thế giới đối phó với bất ổn và xung đột.

Washington cho biết sẽ chỉ cử đại biện của đại sứ quán tham dự lễ bàn giao cuối hội nghị, trước khi tiếp quản vai trò chủ nhà G20 vào năm sau. G20 hiện gồm 19 quốc gia cùng Liên minh châu Âu và Liên minh châu Phi, chiếm 85% GDP toàn cầu và gần hai phần ba dân số thế giới.