Trước yêu cầu đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, đánh dấu bước ngoặt quan trọng, thể hiện tinh thần chủ động, sáng tạo và hiệu quả trong hội nhập. Đáng chú ý, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội sẽ xem xét, thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt nhằm nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế. Đặc biệt, một trong những nội dung lớn được Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội XIV của Đảng nêu, đó là đẩy mạnh triển khai đồng bộ, sáng tạo các hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế sâu rộng, toàn diện, hiệu quả.

Thông tấn xã Việt Nam thực hiện loạt bài “Hội nhập sâu, nội lực mạnh” phân tích bước chuyển mới của Việt Nam trong hội nhập quốc tế theo tinh thần Nghị quyết 59-NQ/TW là chủ động, toàn diện, hiệu quả và thực chất; đồng thời làm rõ chiến lược nâng tầm vị thế quốc gia, tận dụng FTA để biến cam kết thành lợi ích thiết thực cùng với thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh... Loạt bài cũng khai thác kinh nghiệm quốc tế từ các nước đã thích ứng tốt, điều chỉnh sang hội nhập có chọn lọc. 

Bài 1: Chiến lược cho vị thế mới của Việt Nam

Trong 40 năm đổi mới, tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam đã đạt những kết quả quan trọng, mang tầm vóc lịch sử. Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt Nghị quyết 59-NQ/TW mới đây, Bí thư Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung cho biết: Hội nhập quốc tế là động lực quan trọng để nâng cao nội lực, phát triển đất nước.

Cơ hội và áp lực đan xen

Việt Nam từ một nền kinh tế lạc hậu đã trở thành một trong 32 nền kinh tế lớn nhất thế giới, quy mô kinh tế tăng gần 100 lần kể từ năm 1986, thu nhập bình quân đầu người tăng từ dưới 100 USD lên gần 5.000 USD. Việt Nam có quan hệ thương mại với 230 quốc gia, mạng lưới 20 Hiệp định Thương mại tự do (FTA) với 17 hiệp định có hiệu lực. Cùng với đó, Việt Nam có vị thế trong Top 20 nền kinh tế thương mại hàng đầu thế giới và Top 10 quốc gia nhận kiều hối lớn nhất đã khẳng định vị thế mới của Việt Nam trên bản đồ kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, kỷ nguyên mới không chỉ là phát huy thành tựu mà còn là tận dụng các cơ hội mới trong bối cảnh thế giới biến động. Căng thẳng địa chính trị và chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu đã đưa Việt Nam thành điểm đến hấp dẫn nhờ ổn định chính trị, môi trường đầu tư cải thiện và mạng lưới FTA rộng lớn. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với AI, Big Data, IoT, công nghệ bán dẫn và chuyển đổi số mở ra cơ hội mới cho năng suất và tăng trưởng chất lượng. Thương mại điện tử và kinh tế số tạo thị trường rộng lớn cho hàng hóa, dịch vụ Việt Nam, vượt qua các rào cản địa lý truyền thống. Xu hướng phát triển bền vững, kinh tế xanh và năng lượng tái tạo cũng là cơ hội thu hút đầu tư chất lượng, nâng cao hình ảnh quốc gia.

Những cơ hội này đòi hỏi phải có chiến lược hội nhập linh hoạt, toàn diện và chiều sâu hơn. Chính vì vậy, Nghị quyết 59-NQ/TW ra đời với các điểm mới đột phá, đặt ra yêu cầu “hội nhập một cách chủ động, toàn diện, hiệu quả và thực chất”. Bí thư Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung khẳng định: Đây là quyết sách quan trọng, đánh dấu bước ngoặt lịch sử, xác định hội nhập là động lực chiến lược đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới. Mục tiêu của Nghị quyết 59-NQ/TW đến năm 2030 là đưa Việt Nam vào nhóm 40 nước dẫn đầu thế giới về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu, ít nhất 40% doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo, trở thành điểm đến hấp dẫn về văn hóa, thể thao, du lịch, thuộc nhóm 30 quốc gia có năng lực cạnh tranh du lịch hàng đầu thế giới và hoàn thành cơ bản các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc.

Ông Trần Lê Hưng (Đại học Gustave Eiffel, Pháp) chia sẻ, Nghị quyết 59-NQ/TW là nền tảng chuyển đổi vị thế Việt Nam từ một nước tham gia cuộc chơi sang một quốc gia có tiếng nói chủ động trên trường quốc tế. Nếu thực hiện nghiêm túc, Việt Nam có thể đạt được bước chuyển căn bản về vị thế kinh tế và chính trị trong 10-15 năm tới.

Nghị quyết không chỉ mở rộng thương mại mà còn nâng cấp năng lực nội sinh, phát triển kinh tế độc lập, tự chủ. Việt Nam có thể trở thành trung tâm sản xuất và trung chuyển khu vực, tận dụng các FTA và sáng kiến hành lang vận tải Bắc - Nam, liên kết Ấn Độ Dương - Trung Đông. Việt Nam sẽ định hình vai trò chủ động trong chuỗi giá trị toàn cầu, không chỉ là công xưởng mà còn là quốc gia đổi mới sáng tạo; tham gia thiết lập các chuẩn mực kinh tế số, tài chính xanh, chuỗi cung ứng bền vững, góp phần định hình trật tự kinh tế khu vực mới.

Về chính trị, Nghị quyết yêu cầu chủ động, tích cực đóng góp vào các thể chế đa phương, củng cố hình ảnh quốc gia có trách nhiệm, trung lập tích cực trong tranh chấp khu vực, đồng thời làm cầu nối giữa ASEAN với các đối tác lớn, Đông Á với Nam Á, các nước đang phát triển với nền kinh tế phát triển. Việt Nam sẽ gia tăng ảnh hưởng qua ngoại giao đa phương, văn hóa, số và nhân dân. Ông Trần Lê Hưng bày tỏ, thông điệp của Nghị quyết là Việt Nam không chỉ thích nghi mà còn tham gia định hình tương lai chung với tâm thế tự tin, chủ động, bình đẳng và không hòa tan.

Tuy nhiên, theo Tiến sỹ Phan Cao Nhật Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), hội nhập quốc tế mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đem lại không ít thách thức như: Nguy cơ tấn công mạng và an toàn dữ liệu cá nhân, an ninh lương thực và an ninh năng lượng, cạnh tranh không công bằng, tăng trưởng không bền vững, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động…. Việc phát huy hiệu quả mạng lưới các quan hệ đối tác đã được xác lập, đạt được những mục tiêu theo nghị quyết không phải là nhiệm vụ dễ dàng.

Xây dựng “căn nhà” vững chắc từ bên trong

Theo Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội XIV của Đảng được lấy ý kiến, một nội dung lớn về đẩy mạnh triển khai đồng bộ, sáng tạo hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế sâu rộng, toàn diện, hiệu quả đã được nêu lên và điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, phù hợp tinh thần Nghị quyết số 59-NQ/TW. Việc cụ thể hóa nghị quyết này giúp Việt Nam phát huy tối đa nội lực, tận dụng hiệu quả các nguồn lực bên ngoài, mở rộng không gian phát triển.

Để Nghị quyết 59 đi vào cuộc sống, Quốc hội đang chuẩn bị xem xét và thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt để nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế, dự kiến trình tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện sự chuyển động mạnh mẽ của hệ thống lập pháp trong việc tiếp sức hiện thực hóa việc triển khai Nghị quyết 59-NQ/TW. Các cơ chế đặc thù này có thể bao gồm ưu đãi về thuế, hạ tầng, tài chính cho doanh nghiệp hội nhập, hỗ trợ chuyển đổi số và xanh hóa sản xuất, tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với chuỗi cung ứng toàn cầu…

Bên cạnh đó, hiện nay Nghị quyết 59-NQ/TW không đứng riêng mà phối hợp với các nghị quyết trụ cột như Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cùng Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân thể hiện tư duy hội nhập mới không chỉ dựa vào cánh cửa bên ngoài mà phải xây dựng “căn nhà” vững chắc từ bên trong. Theo đó, Nghị quyết 57-NQ/TW được ví như “hệ điều hành” của mô hình phát triển mới, dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ cao, dữ liệu lớn. Hội nhập đòi hỏi doanh nghiệp và nền kinh tế đáp ứng tiêu chuẩn cao về môi trường, lao động, sở hữu trí tuệ, chuyển đổi số. Nghị quyết 57-NQ/TW tạo nền tảng thể chế thúc đẩy đổi mới sáng tạo và xây dựng hệ sinh thái công nghệ - yếu tố then chốt giúp Việt Nam theo kịp và định hình xu hướng toàn cầu.

Còn Nghị quyết 68-NQ/TW biến doanh nghiệp tư nhân thành động lực nền kinh tế. Hội nhập không thể thành công nếu doanh nghiệp tư nhân không có năng lực tham gia sâu chuỗi giá trị toàn cầu. Nghị quyết 68-NQ/TW giúp tạo lực lượng sản xuất có khả năng cạnh tranh, tư duy sáng tạo, hướng ra thị trường quốc tế, đóng góp tăng trưởng kinh tế. 

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết: Sau khi Nghị quyết 59-NQ/TW được ban hành, Việt Nam đã tiếp tục mở rộng, nâng cấp mạng lưới các đối tác, làm sâu sắc quan hệ song phương, mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Từ đó, củng cố tin cậy chính trị và đan xen lợi ích ngày càng chặt chẽ với các nước. Đặc biệt từ đầu năm đến nay, trong các hoạt động đối ngoại, lãnh đạo cấp cao của Việt Nam đã tham gia ký kết 267 cam kết, thỏa thuận quốc tế, gấp đôi so với số lượng cam kết, thỏa thuận của năm 2024.

Thủ tướng yêu cầu cần phát huy hơn nữa vai trò của cơ chế đôn đốc, rà soát triển khai các cam kết, thỏa thuận quốc tế được ký kết trong dịp các hoạt động đối ngoại cấp cao; tích cực thúc đẩy các bộ, ngành, địa phương triển khai các cam kết, thỏa thuận, có ý thức cao hơn trong việc nhận diện và tháo gỡ các nút thắt, điểm nghẽn trong thực thi cam kết quốc tế. Đồng thời, Thủ tướng lưu ý đẩy mạnh ngoại giao kinh tế, mở rộng thị trường cho hàng hóa Việt Nam, nhất là nông sản, tham gia vào chuỗi cung ứng, giá trị toàn cầu, làm mới các thị trường truyền thống và thúc đẩy khai thác các thị trường mới như Trung Đông, Nam Mỹ, châu Phi…

Về nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Nghị quyết, Chính phủ đã ra Nghị quyết số 153/NQ-CP, ngày 31/5/2025 ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 59-NQ/TW. Phương châm thực hiện của Chương trình hành động là tập trung thực hiện Nghị quyết với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt và xác định rõ trọng tâm, trọng điểm và phân công nhiệm vụ phải đảm bảo cụ thể, rõ ràng cho các bộ, ngành và địa phương.

Nhằm đạt được mục tiêu của Nghị quyết số 59-NQ/TW đề ra, trong thời gian tới, bên cạnh các nhiệm vụ thường xuyên, Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần cụ thể hóa và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, đổi mới tư duy, nhận thức và hành động trong hội nhập quốc tế trong tình hình mới; nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế phục vụ xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng và thúc đẩy chuyển đổi số. Đồng thời, đẩy mạnh hội nhập quốc tế về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, mở rộng không gian phát triển bền vững và hiện đại hóa đất nước…

Về phía Bộ Công Thương, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho hay, Bộ sẽ tiếp tục triển khai đàm phán và thực thi hiệu quả FTA theo định hướng, giải pháp tại Quyết định số 112/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Định hướng tham gia các FTA đến năm 2030, tầm nhìn 2035. Đồng thời, tập trung xử lý các vấn đề tồn tại để khai thác hiệu quả 17 hiệp định, thỏa thuận thương mại đã ký kết; tiếp tục đẩy mạnh mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu thông qua việc nghiên cứu thị trường mới, tiềm năng, còn dư địa khai thác tại Trung Đông, châu Phi, châu Mỹ Latinh.... Bên cạnh đó, khởi động đàm phán Hiệp định thương mại ưu đãi (PTA) với Pakistan và ngoài ra, ưu tiên tập trung nguồn lực thực hiện nhiệm vụ tiếp tục đàm phán thương mại đối ứng với Hoa Kỳ để đạt cam kết thuận lợi nhất cho Việt Nam, hướng tới FTA toàn diện, công bằng, cân bằng và bền vững.

Bài 2: Tận dụng FTA tạo xung lực mới cho tăng trưởng kinh tế