Văn hóa - nền tảng nâng tầm sản phẩm OCOP

Nếu coi chương trình OCOP là hành trình phát triển kinh tế nông thôn mới, thì văn hóa bản địa chính là “linh hồn” tạo nên chiều sâu và bản sắc cho hành trình ấy.

Những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp đã nhận ra: một sản phẩm chỉ có thể đứng vững khi mang theo câu chuyện riêng. Từ miền núi Quảng Ninh đến đồng bằng Bắc Bộ hay vùng biển Khánh Hòa, các sản phẩm OCOP đang dần kể lại câu chuyện quê hương mình - bằng hương vị, ký ức và tinh thần lao động.

Tại gian hàng của tỉnh Quảng Ninh, ông Lê Mạnh Quy, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại dịch vụ và XNK Quy Hoa, chia sẻ: “Trà hoa vàng chỉ mọc trên sườn núi phía Đông, nơi bà con dân tộc sinh sống từ lâu đời. Trước kia họ chỉ hái để dùng, nay sản phẩm đã trở thành niềm tự hào của Quảng Ninh”. Không chỉ là thức uống quý, Trà hoa vàng Quy Hoa còn là minh chứng cho sự kết hợp giữa tri thức dân gian và khoa học hiện đại - biến một nét văn hóa bản địa thành sản phẩm kinh tế giá trị cao.

Tương tự, Công ty Yến sào Khánh Đan lại kể câu chuyện về văn hóa lao động của cư dân miền biển. Những sản phẩm yến được làm từ nguyên liệu địa phương, qua bàn tay người dân Cần Giờ - “những người yêu lao động và yêu động vật”. Ông Lê Anh Chiến, đại diện công ty Yến sào Khánh Đan, khẳng định: “Marketing không thể tách rời văn hóa. Chỉ khi hiểu tập tục và tâm lý tiêu dùng từng vùng, sản phẩm mới chạm tới trái tim người dùng”.

Trong khi đó, Công ty TNHH Nuôi trồng nấm Hòa Long lại tạo dấu ấn khi kết hợp làng nghề rượu truyền thống Hòa Long - nổi tiếng với men cỏ đế và nguồn nước đặc biệt - cùng nguyên liệu đông trùng nuôi cấy hiện đại. Bà Cao Thị Hồng Vân, Giám đốc công ty, cho rằng: “Khi văn hóa được đưa vào marketing, sản phẩm đi sâu hơn vào nhận thức người tiêu dùng, vì văn hóa là lớp nền đã ăn sâu trong tâm thức".

Ba câu chuyện, ba vùng đất - nhưng cùng chung một tinh thần: Phát triển kinh tế không thể tách rời văn hóa. Khi văn hóa trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong sản phẩm OCOP, mỗi mặt hàng không chỉ là hàng hóa, mà còn là thông điệp của địa phương gửi ra thế giới.

Chìa khóa tạo giá trị gia tăng

Lồng ghép yếu tố văn hóa đã giúp sản phẩm OCOP tạo dựng niềm tin và cảm xúc người tiêu dùng. Đại diện nhiều gian hàng cho biết: khách hàng thường bị thu hút không chỉ bởi công dụng hay mẫu mã, mà bởi ý nghĩa phía sau sản phẩm - một câu chuyện thật, gần gũi và mang “hồn Việt”.

Ông Lê Anh Chiến nhận định: “Khi văn hóa được đưa vào truyền thông, người tiêu dùng không chỉ thấy sản phẩm, mà còn thấy con người và vùng đất đằng sau nó”.

Các chuyên gia cho rằng, đây là hướng đi bền vững: Khi sản phẩm không chỉ bán giá trị vật chất, mà còn bán trải nghiệm văn hóa và cảm xúc, giá trị kinh tế nhờ đó được nhân lên. Văn hóa, khi được kể đúng cách, chính là công cụ tiếp thị hiệu quả nhất cho sản phẩm Việt trong thời kỳ hội nhập.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội là không ít khó khăn. Theo bà Cao Thị Hồng Vân, để đạt chuẩn OCOP 4 - 5 sao, doanh nghiệp không chỉ đảm bảo nguyên liệu và lao động địa phương, mà còn phải đáp ứng quy trình sản xuất, kiểm nghiệm, chứng nhận GAP (chứng nhận thực hành sản xuất nông nghiệp tốt) hay HACCP (Chứng nhận an toàn thực phẩm) - những yêu cầu vượt quá khả năng của nhiều cơ sở nhỏ.

Vì vậy, để các sản phẩm OCOP phát triển, ông Lê Mạnh Quy cũng bày tỏ mong muốn Nhà nước hỗ trợ mạnh hơn về chính sách và truyền thông. Ông Quy nhấn mạnh: “Nếu có chương trình quảng bá vùng miền quy mô hơn, nhiều sản phẩm quý sẽ được biết đến và thăng hoa”.

Thực tế, nhiều sản phẩm OCOP vẫn loay hoay trong việc khẳng định thương hiệu, bảo hộ sở hữu trí tuệ và đối phó với tình trạng sao chép mẫu mã - khiến giá trị văn hóa dễ bị pha loãng nếu thiếu chiến lược dài hơi. Để phát triển bền vững, sản phẩm OCOP không chỉ cần đạt chuẩn chất lượng, mà còn phải biết “kể chuyện bằng ngôn ngữ thời đại” gắn với du lịch trải nghiệm, chuyển đổi số và xây dựng thương hiệu địa phương theo hướng văn hóa - sáng tạo.

Đại diện Công ty Yến sào Khánh Đan cho rằng: “Cần thêm nhiều dịp giao thương như Hội chợ Mùa Thu Hà Nội để thương hiệu Việt được hiện diện ở các đô thị lớn. Khi cơ hội xuất hiện, thị trường sẽ được kích hoạt”.

Khi mỗi sản phẩm là một “đại sứ văn hóa”, mỗi gian hàng là một câu chuyện sống động về quê hương, Hội chợ mùa Thu không chỉ góp phần lan tỏa các giá trị đó, mà còn khẳng định bản sắc Việt Nam trong dòng chảy hội nhập.