Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng người lớn tuổi có thể cải thiện khả năng ghi nhớ, duy trì sức khỏe tinh thần và tìm thấy cảm giác sống có mục đích hơn khi tham gia các chương trình giáo dục tôn trọng và xây dựng trên chính trải nghiệm cuộc đời họ.

Nghiên cứu, đăng tải trên tạp chí khoa học Educational Gerontology, do Giáo sư Anat Zohar (Trường Giáo dục Seymour Fox, Đại học Hebrew Jerusalem) và Tiến sĩ Yochai Z. Shavit (Trung tâm Nghiên cứu Tuổi thọ của Đại học Stanford) thực hiện.

Nghiên cứu này thách thức quan niệm lâu nay rằng tuổi tác tất yếu làm suy giảm khả năng học tập, cho thấy phương pháp giảng dạy phù hợp có thể giúp người cao tuổi phát huy tối đa năng lực.

GS Zohar nhận định: “Chúng ta đang dạy người lớn tuổi theo cách sai. Mô hình chủ đạo vẫn là giảng bài, nhưng dựa trên những giả định không còn đúng. Thứ nhất, nó lệ thuộc quá nhiều vào việc ghi nhớ - trong khi đây lại là kỹ năng thường suy giảm theo tuổi tác. Thứ hai, nó không kết nối kiến thức mới với vốn kinh nghiệm sống phong phú của người già - một trong những tài nguyên học tập quý giá nhất của họ”.

Ông nói thêm: “Thứ ba, giảng bài hiếm khi tạo ra cảm giác học tập ý nghĩa, gắn kết - điều vốn là động lực quan trọng ở giai đoạn sau của cuộc đời. Dù ngành công nghiệp các khóa học dạng này rất lớn, phương pháp giảng bài thực chất không hiệu quả. Người lớn tuổi có thể thích tham dự, nhưng họ không ghi nhớ được nhiều. Trong khi đó, học tập chủ động, chất lượng cao có thể nâng đỡ khả năng nhận thức, cải thiện sức khỏe và thậm chí kéo dài tuổi thọ”.

Nghiên cứu nhấn mạnh rằng người cao tuổi học tốt nhất khi chương trình giáo dục khai thác đúng động lực của họ, kết nối kiến thức mới với trải nghiệm cũ và tạo cơ hội để họ tham gia một cách chủ động.

Những nguyên tắc này cũng chính là yếu tố giúp trẻ em và thanh niên học hiệu quả, cho thấy rằng việc học không cần một phương pháp tách biệt hoàn toàn cho người lớn tuổi - chỉ cần cách tiếp cận tôn trọng và phát huy giá trị của kinh nghiệm sống.

Nghiên cứu mới tiếp nối các công trình trước đó của nhóm, trong đó họ khảo sát 19 phụ nữ có trình độ học vấn cao ở “tuổi thứ ba”. Kết quả cho thấy nhiều người cảm thấy họ học tốt hơn so với bất kỳ giai đoạn nào trước đó trong đời.

Những người tham gia cho biết họ hiểu sâu hơn vì có thể liên hệ kiến thức mới với hàng chục năm kinh nghiệm - một phát hiện thách thức định kiến rằng nhận thức luôn suy giảm theo tuổi tác.

GS Shavit nhấn mạnh lợi ích tâm lý của việc học ở tuổi già: “Tuổi già là giai đoạn của chiều sâu tâm lý. Khi giáo dục chạm đến những động lực cốt lõi của người lớn tuổi - như nhu cầu tìm kiếm ý nghĩa, kết nối và thấu hiểu bản thân - việc học không chỉ hiệu quả mà còn mang lại cảm giác thỏa mãn sâu sắc”.

Dù bằng chứng về hiệu quả của học tập chủ động ngày càng nhiều, phần lớn chương trình dành cho người cao tuổi vẫn dựa vào hình thức giảng bài thụ động.

Tại riêng Mỹ, ngành giáo dục thường xuyên - bao gồm các khóa học bổ túc, đào tạo nghề và nâng cao chuyên môn - đạt giá trị 66,9 tỷ USD năm 2024 và dự kiến chạm mốc 96 tỷ USD vào năm 2030. Tuy vậy, một phần lớn chi phí vẫn dành cho những hình thức không phù hợp với nhu cầu học tập của người lớn tuổi.

Nghiên cứu gợi ý các trường đại học, cao đẳng cộng đồng và nền tảng học trực tuyến có thể ứng dụng kết quả này bằng cách thiết kế lại khóa học theo hướng bổ sung thảo luận nhóm, dự án thực hành, bài tập giải quyết vấn đề và tình huống thực tế.

Doanh nghiệp và các chương trình chăm sóc sức khỏe cũng có thể hưởng lợi từ những hiểu biết này. Các khóa đào tạo tại nơi làm việc dành cho lao động lớn tuổi có thể chuyển từ truyền đạt thụ động sang hội thảo tương tác, cố vấn hoặc giải quyết vấn đề theo nhóm, giúp nâng cao kỹ năng và động lực.

Tương tự, các chương trình rèn luyện nhận thức - như học ngoại ngữ, workshop phát triển kỹ năng, hoặc hoạt động học tập suốt đời - có thể giúp duy trì sự minh mẫn, hỗ trợ sức khỏe tinh thần và tăng cường sự gắn kết xã hội, biến việc học thành nguồn lực cả về nghề nghiệp lẫn đời sống cho người cao tuổi.