Chiều 30/12, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức diễn đàn “Gian lận thương mại trên không gian mạng: Thách thức và giải pháp ngăn chặn”.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI cho biết, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, thương mại điện tử và các hoạt động kinh doanh trên không gian mạng đã và đang trở thành một động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

“Thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm. Chỉ tính riêng 9 tháng đầu năm 2025, doanh số thương mại điện tử trong trong nước đã đạt 305,9 nghìn tỷ đồng, tăng 34,35% so với cùng kỳ năm 2024. Chính sự tăng trưởng bứt phá của thương mại điện tử đã góp phần đưa Việt Nam trở thành một trong những thị trường tiềm năng nhất khu vực ASEAN”, ông Hoàng Quang Phòng nhấn mạnh.

Bên cạnh ưu thế vô cùng to lớn mà thương mại điện tử đem lại thì lĩnh vực này cũng đem lại không ít hệ lụy cho xã hội và người tiêu dùng. Lợi dụng kẽ hở, có hiện tượng làm ăn chụp giật đã lách luật hay cố tình gian dối để cung cấp những sản phẩm giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe, thậm chí tính mạng của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến doanh nghiệp làm ăn chân chính, khiến người tiêu dùng hoang mang lo lắng.

"Trước thực trạng này, lãnh đạo VCCI cho rằng, việc hoàn thiện khung khổ pháp lý, tăng cường hiệu quả thực thi và nâng cao trách nhiệm của các chủ thể tham gia thị trường là yêu cầu cấp thiết", ông Hoàng Quang Phòng cho hay.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Trần Đức Đông, Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết, buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả không chỉ gây thiệt hại về kinh tế, mà còn ảnh hưởng trực tiếp, lâu dài đến sức khỏe người tiêu dùng, uy tín thương hiệu của doanh nghiệp chân chính, trật tự an toàn xã hội và môi trường đầu tư – kinh doanh.

Theo thống kê của các lực lượng chức năng, trong giai đoạn 2020 - 2025, mỗi năm cả nước phát hiện và xử lý từ gần 120.000 đến hơn 190.000 vụ buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Trong đó, các hành vi gian lận thương mại chiếm tỷ trọng rất lớn, từ khoảng 79% đến gần 88% tổng số vụ việc.

Đáng chú ý, số vụ việc liên quan đến hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tuy chiếm tỷ lệ thấp hơn, song tính chất ngày càng phức tạp, khó phát hiện, nhất là trên môi trường số. Nhiều vụ việc được tổ chức theo đường dây, ổ nhóm, lợi dụng mô hình doanh nghiệp, thương mại điện tử, mạng xã hội, dịch vụ chuyển phát nhanh để tiêu thụ hàng hóa vi phạm, gây khó khăn lớn cho công tác kiểm tra, kiểm soát.

Một xu hướng đáng lo ngại được ông Trần Đức Đông chỉ ra là sự dịch chuyển mạnh mẽ của các hành vi vi phạm sang môi trường số. Từ sản xuất, kinh doanh, quảng cáo, giao dịch đến vận chuyển, tiêu thụ hàng hóa vi phạm đều được thực hiện thông qua các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội và dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh.

Trong khi đó, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động này vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực, công nghệ, cũng như hành lang pháp lý phù hợp với đặc thù của không gian mạng. Đây chính là thách thức lớn đặt ra cho các lực lượng chức năng trong thời gian tới.

Để nâng cao hiệu quả phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đặc biệt trên không gian mạng, Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia nhấn mạnh sự cần thiết của các giải pháp đồng bộ, quyết liệt và lâu dài. Trong đó, trọng tâm là tiếp tục hoàn thiện thể chế, rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật còn bất cập; tăng cường phối hợp liên ngành, liên địa phương; đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, xây dựng và kết nối cơ sở dữ liệu dùng chung.

Song song với đó, cần chú trọng đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thực thi, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và cộng đồng doanh nghiệp, coi đây là “tuyến phòng thủ” quan trọng trong cuộc chiến chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.

Ở góc độ quản lý, bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) cho biết, riêng năm 2025, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã gỡ bỏ khoảng trên 47.000 thông tin về các sản phẩm, hàng hóa được xác định là hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ hoặc hàng hóa có dấu hiệu vi phạm. Trước đây, con số này chưa từng vượt quá 10.000 thông tin. Vì vậy, có thể nói, trong năm 2025, đây là một con số rất cao.

“Đối với các gian hàng bị khóa trên các nền tảng thương mại điện tử, con số này vào khoảng 17.000 gian hàng, tập trung chủ yếu trên các nền tảng thương mại điện tử lớn. Đáng chú ý, Luật Thương mại điện tử có hiệu lực từ ngày 1/7/2026 sẽ là một bước ngoặt rất lớn, đánh dấu sự hoàn thiện và ghi nhận đầy đủ hơn về hạ tầng pháp lý, không chỉ đối với lĩnh vực thương mại mà còn đối với các hoạt động kinh doanh trên không gian mạng nói chung”, đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số tin tưởng.

Bà Lê Thị Hà cho hay, trong Luật Thương mại điện tử có một điểm rất quan trọng, đó là phạm vi điều chỉnh. Nếu so sánh với các văn bản pháp luật về thương mại điện tử trước đây ở cấp nghị định, có thể thấy phạm vi điều chỉnh của Luật lần này đã được mở rộng rất nhiều.

“Điều đó có nghĩa là Luật Thương mại điện tử sẽ điều chỉnh không chỉ các hoạt động giao dịch thương mại điện tử, mà còn bao gồm cả các nền tảng hạ tầng thương mại điện tử, cũng như các nền tảng liên quan đến nội dung thông tin số. Đây là những lĩnh vực trước đây, các nghị định đã có quy định loại trừ, nhưng trong Luật lần này đều được bao quát đầy đủ. Như vậy, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh sẽ giúp khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lấn trong công tác quản lý nhà nước”, bà Lê Thị Hà thông tin.