Phúc đáp công văn số 12161/BTC-CST ngày 8/8/2025 của Bộ Tài chính, Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng, về mặt tổng thể, quan điểm của Bộ Tài chính khi xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2023/NĐ-CP ngày 31/5/2023 về Biểu thuế xuất khẩu, Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi nhằm góp phần hạ giá phân bón trong nước; ổn định nguồn cung, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi, đảm bảo quản lý chặt chẽ, tránh gian lận trong quá trình thực hiện.

Bộ Tài chính đã trình Chính phủ "áp dụng mức thuế suất thuế xuất khẩu thấp hơn đối với các mặt hàng trong nước sản xuất đủ nhu cầu hoặc dư thừa, để tạo thuận lợi cho cơ quan hải quan và doanh nghiệp trong quá trình thực hiện, góp phần tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư máy móc sản xuất các mặt hàng có giá trị xuất khẩu cao, đảm bảo công bằng với các mặt hàng có chế biến tương tự".

Về thuế suất thuế xuất khẩu với một số loại phân bón, hiện nhu cầu phân đạm ure của Việt Nam dao động từ  1,7 - 2 triệu tấn/năm trong khi tổng công suất sản xuất của 4 nhà máy ure trong nước (bao gồm Đạm Phú Mỹ, Đạm Cà Mau, Đạm Hà Bắc, Đạm Ninh Bình) khoảng 2,6 triệu tấn, như thế sản lượng sản xuất ure đã vượt cầu từ nhiều năm nay.

Khi dư thừa công suất, các doanh nghiệp sản xuất sẽ phải xuất khẩu để cân đối lại cung cầu nội địa, nếu không xuất khẩu được thì buộc phải giảm sản lượng sản xuất của nhà máy. Thời gian gần đây, việc xuất khẩu ure từ Việt Nam đã bị cạnh tranh gay gắt bởi nguồn hàng ure từ một số quốc gia như Indonesia, Malaysia, Brunei…, nơi các nhà sản xuất không phải chịu thuế xuất khẩu 5% như Việt Nam.

Vì vậy, mức thuế suất thuế xuất khẩu 5% như hiện nay đã làm giảm đi cơ hội kinh doanh, giảm hiệu quả sản xuất kinh doanh của các nhà sản xuất trong nước, đồng thời giảm năng lực cạnh tranh của các nhà sản xuất ure tại Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Việc áp thuế suất thuế xuất khẩu 5% với ure không nhất quán với quan điểm của Bộ Tài chính “áp dụng mức thuế suất thuế xuất khẩu thấp hơn đối với các mặt hàng trong nước sản xuất đủ nhu cầu hoặc dư thừa”. Vì vậy, Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng Bộ Tài chính cần xem xét trình Chính phủ áp thuế suất thuế xuất khẩu phân bón ure là 0% để góp phần tháo gỡ những bất cập nêu trên trong chính sách thuế nhằm hỗ trợ các nhà sản xuất và đồng thời cũng chính là hỗ trợ  nông dân.

Đối với thuế suất thuế xuất khẩu phân bón supe lân (SSP), ngày 31/5/2023, Chính phủ ban hành Nghị định số 26/2023/NĐ-CP về “Biểu thuế xuất khẩu, Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi”, có hiệu lực từ ngày 15/7/2023. Theo đó, thuế suất xuất khẩu phân bón supe lân được áp mức cố định 5% mà không tính đến tỷ lệ tài nguyên khoáng sản cộng chi phí năng lượng thấp hơn 51% giá thành sản xuất sản phẩm này như quy định trước đây.

Hiện nay, tổng công suất sản xuất phân bón supe lân của các nhà máy tại Việt Nam (bao gồm Nhà máy Supe lân Lâm Thao thuộc Công ty Supe phốt phát và Hóa chất Lâm Thao, Nhà máy Supe lân Apromaco Lào Cai thuộc Công ty Vật tư nông sản, Nhà máy Supe lân Long Thành thuộc Công ty Phân bón miền Nam, Supe lân Đức Giang thuộc Công ty Hóa chất Đức Giang) khoảng 1,5 triệu tấn/năm. Hiện nay, lượng trực tiếp tiêu thụ supe lân trong nước theo số liệu thống kê của ngành hàng phân bón chưa tới 500 nghìn tấn/năm. Như vậy năng lực sản xuất đang dư thừa tới cả triệu tấn/năm, cần phải có đầu ra xuất khẩu để các doanh nghiệp sản xuất SSP hoạt động hiệu quả.

Đối với phân lân đơn sản xuất trong nước, ngoài supe lân với năng lực sản xuất khoảng 1,5 triệu tấn/năm thì lượng lân nung chảy của 3 Nhà máy (bao gồm Văn Điển, Ninh Bình, Lào Cai) có năng lực sản xuất khoảng 600 nghìn tấn/năm. Tổng sản lượng hai loại lân, supe lân và lân nung chảy có thể đạt 2,1 triệu tấn/năm. Tuy nhiên nhu cầu về lân đơn tại nước ta có xu hướng giảm rõ rệt (hiện vào khoảng 850 - 900 nghìn tấn/năm) do người dân đã và đang chuyển dần sang sử dụng các loại phân phức hợp DAP, MAP và NPK.

Cân đối tổng thể, năng lực sản xuất so với nhu cầu phân bón supe lân trong nước đang dư thừa nên việc xuất khẩu supe lân cần được khuyến khích để tăng giá trị sản phẩm quốc dân, tạo công ăn việc làm cho người lao động, thu được ngoại tệ cho quốc gia, đóng thuế cho địa phương. Vì vậy, Hiệp hội Phân bón Việt Nam đề nghị xem xét điều chỉnh mức thuế suất xuất khẩu phân bón supe lân về mức 0% như trước đây.

Đối với thuế suất thuế xuất khẩu phân bón kali sulphate (K2SO4, tên thương mại SOP), vào thời điểm hiện nay nhu cầu mỗi năm tiêu thụ trong nước khoảng 900 nghìn -1 triệu tấn phân bón chứa kali; trong đó chủ yếu là KCl (MOP) và một lượng nhỏ K2SO4 (SOP).  

Tại Việt Nam, Công ty SOP Phú Mỹ là doanh nghiệp duy nhất tại Việt Nam và thứ hai tại Đông Nam Á sản xuất kali sulphate với công suất 25 - 30 nghìn tấn/năm, suất đầu tư khá lớn, trong khi công ty này cung ứng khoảng 60% cho thị trường trong nước, số còn lại xuất khẩu vì nông dân chưa quen sử dụng SOP (thường sử dụng MOP), mặt khác nguyên liệu để sản xuất SOP là kali chlorua và axit sunphuric hoàn toàn nhập khẩu. Tháng 6 năm 2025, Công ty Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao đã khởi công Dự án xây dựng dây chuyền sản xuất phân bón SOP công suất 20 nghìn tấn/năm.

Để khuyến khích doanh nghiệp trong nước đầu tư sản xuất loại phân bón hoàn toàn mới có những tính năng ưu việt, phù hợp với nhiều loại cây trồng, trong khi người nông dân Việt Nam chưa có thói quen sử dụng, Hiệp hội Phân bón Việt Nam đề nghị áp dụng thuế xuất khẩu 0% đối với mặt hàng phân bón SOP.