Phát biểu khai mạc Hội thảo, Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, biển không chỉ là không gian sinh tồn, phát triển kinh tế mà còn là yếu tố then chốt bảo đảm an ninh quốc phòng, chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, quản lý và sử dụng không gian biển một cách bền vững, hài hòa giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường, giữa các lợi ích ngành, lợi ích vùng đang đặt ra nhiều thách thức lớn, đòi hỏi sự đóng góp tích cực của khoa học, đặc biệt là khoa học địa lý nhân văn.

Hội thảo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đánh dấu sự đóng góp của cộng đồng khoa học vào việc hiện thực hóa khát vọng vươn ra biển lớn của dân tộc. Đây cũng là dịp để thúc đẩy mạng lưới nghiên cứu địa lý biển, hỗ trợ công tác quy hoạch quốc gia và địa phương trong quản lý, sử dụng bền vững không gian biển Việt Nam.

Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng, Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững cho biết, việc triển khai quy hoạch không gian biển tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức như: Công tác quản trị, quản lý biển còn thiếu đồng bộ về thể chế, dữ liệu phân tán, nguồn lực và năng lực công nghệ (GIS, viễn thám, mô hình hóa) hạn chế; xung đột không gian giữa phát triển du lịch, thủy sản, hàng hải, dầu khí gia tăng do thiếu quy hoạch tích hợp, liên kết yếu giữa biển sâu, ven bờ, đất liền… Do đó, việc thực hiện quy hoạch, quản lý và sử dụng bền vững không gian biển đòi hỏi xác lập một cơ chế phối hợp liên ngành, liên cơ quan, liên vùng trong quản lý biển và giải quyết đồng bộ các quan hệ phát triển khác nhau, trong đó tổ chức không gian biển hợp lý cho phát triển kinh tế biển bền vững là một trong những nhiệm vụ quan trọng và cần đi trước một bước.

Đề xuất giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa vùng biển đảo Tây Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Kim, Phó Chủ tịch Hội đồng di sản văn hóa Quốc gia cho rằng, trước hết các bộ, ngành, địa phương liên quan cần nhận thức rõ giá trị lịch sử, văn hóa của vùng biển đảo; hiểu thực trạng văn hóa sinh kế của cư dân; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, khảo sát, kiểm kê di sản văn hóa, thiên nhiên vùng biển đảo; đồng thời, cần làm rõ giá trị riêng có của Phú Quốc; tiến tới xây dựng hồ sơ di sản vật thể, phi vật thể, di sản hỗn hợp, lập Quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa biển đảo, gắn bảo tồn với giáo dục, truyền thông, xã hội hóa. Cùng với đó, phát triển kinh tế biển theo hướng xanh, bền vững, gắn chiến lược biển quốc gia với bảo tồn sinh thái (san hô, cỏ biển, rừng ngập mặn).

Để triển khai quy hoạch không gian biển thành công ở Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Phạm Hoàng Hải, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Địa lý Việt Nam (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) cho rằng, quy hoạch không gian biển không chỉ giúp khai thác hiệu quả tiềm năng biển đảo, mà còn bảo vệ môi trường và củng cố chủ quyền biển đảo của Việt Nam. Do đó, thời gian tới, các cơ quan hoạch địch chính sách cần hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường ứng dụng GIS, mở rộng nghiên cứu địa lý nhân văn và thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Tại Hội thảo, các nhà khoa học tập trung thảo luận nền tảng lý luận và thực tiễn cho quản lý không gian biển, đảo bao gồm cách tiếp cận địa lý nhân văn, công cụ phân vùng chức năng, bảo tồn di sản văn hóa và định hướng tiêu chí phát triển đô thị đảo; đồng thời, đề xuất các giải pháp chiến lược về đóng góp của địa lý nhân văn trong thực hiện Quy hoạch không gian biển quốc gia.