Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng và nhu cầu phòng không ngày càng cấp thiết, châu Âu đang chứng kiến sự trỗi dậy của một hệ thống phòng thủ tên lửa mới mang tên Samp/T. Theo Wall Street Journal mới đây, hệ thống này được kỳ vọng sẽ thách thức vị thế thống trị của Patriot do Mỹ sản xuất, vốn đã nhận được hơn 240 đơn đặt hàng từ 19 quốc gia trên toàn cầu.

Sự xuất hiện của Samp/T không chỉ là một bước tiến về công nghệ mà còn là minh chứng cho nỗ lực của châu Âu nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào vũ khí của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh các chính sách của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đôi khi gây ra sự không chắc chắn cho các đồng minh.

Patriot: Từ vị thế thống trị đến những thách thức mới

Hệ thống phòng không Patriot của Mỹ từ lâu đã được ca ngợi về khả năng đánh chặn thiết bị bay không người lái (UAV) và tên lửa nguy hiểm. Tuy nhiên, sức hấp dẫn của Patriot đã phần nào phai nhạt ở Ukraine, nơi hệ thống này đang gặp khó khăn hơn trong việc đối phó với các tên lửa đạn đạo mới và cơ động hơn của Nga. Một quan chức Ukraine cho biết, trong những tháng gần đây, các tên lửa đạn đạo cơ động của Nga đã có thể tránh được radar của Patriot. Điều này đặt ra câu hỏi về hiệu quả của Patriot trước các mối đe dọa hiện đại và thúc đẩy các quốc gia châu Âu xem xét lại năng lực phòng không của mình.

RTX, nhà thầu chính của Patriot, khẳng định hệ thống này liên tục được cập nhật dựa trên các hoạt động thực tế. Một loại radar mới, được gọi là Cảm biến phòng không và tên lửa tầm thấp, sẽ cung cấp cho Patriot khả năng phủ sóng 360 độ, dự kiến sẽ được đưa vào các đơn vị tác chiến vào năm tài chính 2029. Tuy nhiên, vấn đề về khả năng cung cấp tên lửa đánh chặn cho Patriot vẫn là một thách thức lớn do nhu cầu rất cao. Lockheed Martin, nhà sản xuất tên lửa đánh chặn Patriot, cho biết sẽ sớm có thể sản xuất 600 tên lửa mỗi năm, nhưng quá trình này vẫn mất nhiều thời gian hơn dự kiến.

Samp/T: Đối thủ mới đầy tiềm năng

Trong khi Patriot đang đối mặt với những thách thức, hệ thống Samp/T của châu Âu, do liên doanh Eurosam (gồm nhà sản xuất tên lửa MBDA và Thales của Pháp) sản xuất, đang nổi lên như một đối thủ đáng gờm. Mặc dù phiên bản Samp/T nguyên bản chỉ được bán cho Italy và Pháp cùng một phiên bản cải tiến cho Singapore với 18 đơn đặt hàng trọn gói kể từ khi đi vào hoạt động năm 2011, phiên bản thế hệ tiếp theo của nó được trang bị những tính năng vượt trội.

Eric Tabacchi, cố vấn quân sự tại Eurosam, tự tin khẳng định Samp/T thế hệ mới sở hữu radar có thể giám sát toàn bộ bầu trời với phạm vi 360 độ và các ống phóng nâng lên theo phương thẳng đứng thay vì nghiêng, cho phép tên lửa bắn ra mọi hướng. "Patriot không có gì giống như vậy cả", chuyên gia Tabacchi nhấn mạnh. Ngoài ra, MBDA đã thiết kế lại hoàn toàn tên lửa cho Samp/T. Tên lửa Aster B1NT mới có tầm bắn khoảng 145 km, tăng so với khoảng 100 km của phiên bản trước.

Một điểm cộng khác của Samp/T là khả năng vận hành. Toàn bộ hệ thống Samp/T có thể được thiết lập chỉ với 15 người, trong khi quân đội Mỹ hiện đang sử dụng khoảng 90 binh sĩ cho một khẩu đội Patriot. Điều này cho thấy Samp/T có thể mang lại hiệu quả cao hơn về mặt nhân lực.

Tuy nhiên, Samp/T cũng đối mặt với thách thức về nguồn cung tên lửa. Một quan chức Ukraine cho biết nước này hiện đã hết tên lửa cho hai hệ thống Samp/T của mình. Năm ngoái, MBDA đã mất quá nhiều thời gian để sản xuất tên lửa Aster đến mức chính phủ Pháp đã đe dọa sẽ quốc hữu hóa sản xuất. Kể từ đó, công ty đã cam kết đầu tư hàng tỷ USD để củng cố cơ sở sản xuất, bao gồm tăng số lượng Aster lên 50% vào năm 2026 so với mức năm 2022.

Độc lập vũ khí và hàng tỷ USD thương mại

Cuộc cạnh tranh giữa Samp/T và Patriot diễn ra trong bối cảnh châu Âu đang nỗ lực tăng cường năng lực phòng thủ và tranh luận về việc có nên phụ thuộc quá nhiều vào vũ khí của Mỹ hay không. Đan Mạch, Bỉ, Bồ Đào Nha và Anh đều đang đánh giá năng lực phòng không của mình và dự kiến sẽ sớm nâng cấp hệ thống. Vấn đề đang bị đe dọa là hàng tỷ USD thương mại và niềm tự hào của châu Âu.

Nếu thành công, những nỗ lực của châu Âu nhằm phát triển và bán các hệ thống thay thế trong lục địa cho các loại vũ khí bán chạy nhất của Mỹ có thể gây tổn hại đến thị trường vốn đang béo bở đối với các công ty quốc phòng Mỹ. Ngân hàng đầu tư Bernstein tính toán rằng cam kết của các nước châu Âu về việc tăng chi tiêu quân sự từ 2% dù chỉ lên 3,5% (thực tế đã đồng ý mức 5%) tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đã có thể mang lại thêm 330 tỷ USD chi tiêu hàng năm, phần lớn trong số đó sẽ được dùng cho trang thiết bị.

Mặc dù Mỹ vẫn thống trị thị trường buôn bán vũ khí toàn cầu, chiếm 43% tổng kim ngạch xuất khẩu vũ khí trong năm năm qua, nhưng các nhà lập pháp châu Âu đang ngày càng kêu gọi sự độc lập hơn. Rasmus Jarlov, nhà lập pháp Đan Mạch, người từng khuyến khích nước này đặt mua một phi đội F-35, giờ đây lại cho biết sẽ thúc đẩy một lựa chọn ở châu Âu cho máy bay, phòng không và các thiết bị quân sự quan trọng khác. "Chúng tôi muốn một hệ thống phòng không từ một đồng minh ổn định và đáng tin cậy chứ không phải từ một quốc gia đe dọa chúng tôi và các quốc gia đồng minh khác", nghị sĩ Jarlov khẳng định.

Tóm lại, sự cạnh tranh giữa Samp/T và Patriot không chỉ là câu chuyện về công nghệ mà còn là biểu tượng cho sự thay đổi trong chiến lược phòng thủ của châu Âu, hướng tới sự tự chủ và đa dạng hóa nguồn cung vũ khí trong một thế giới đầy biến động.