Ngoài sự thành công của một số doanh nghiệp (DN) điển hình thuộc thế hệ thứ nhất (hình thành từ những năm đầu 2000) như Vinagames, VC Corporation và các DN khởi nghiệp sáng tạo thuộc thế hệ thứ hai (hình thành từ khoảng những năm 2010) thì thế hệ DN thứ 3 nổi bật trong 2 - 3 năm gần đây trong các lĩnh vực như công nghệ giáo dục, nông nghiệp, công nghệ tài chính, thương mại điện tử, giải trí, truyền thông...

Thứ trưởng Bộ Khoa học - Công nghệ Trần Văn Tùng nhận định: Cần xây dựng môi trường thuận lợi cho hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phát triển. Việt Nam được đánh giá là nơi có tiềm năng để phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST). Hiện tại, các thành phần trong hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST tại Việt Nam đã đầy đủ và đang hỗ trợ tích cực cho các dự án, DN khởi nghiệp.

Cụ thể, hiện có khoảng 30 quỹ đầu tư mạo hiểm cho DN khởi nghiệp đang hoạt động tại Việt Nam. Một số quỹ đầu tư mạo hiểm đang hoạt động tích cực. Hoạt động hỗ trợ phát triển năng lực cho khởi nghiệp ĐMST cũng rất năng động với khoảng 20 cơ sở ươm tạo và 10 tổ chức thúc đẩy kinh doanh được thành lập.

Việt Nam cũng đã hình thành được một số mạng lưới cố vấn hỗ trợ DN khởi nghiệp như: Mạng lưới hỗ trợ DN nhỏ và vừa (SMEs Mentoring Network), Tổ chức SECO (Thụy Sĩ), Chương trình Đối tác ĐMST Việt Nam - Phần Lan (IPP).

“Có thể thấy, trong hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam đã có đầy đủ các thành phần cho sự phát triển, với các DN khởi nghiệp chất lượng tốt, quỹ đầu tư mạo hiểm có uy tín, các cá nhân, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp hoặc cung cấp dịch vụ cho khởi nghiệp với số lượng và chất lượng không ngừng tăng lên. Tuy nhiên, hệ sinh thái khởi nghiệp còn chưa thực sự phát huy được tiềm năng vì nhiều nguyên nhân, chủ yếu do các chủ thể hỗ trợ khởi nghiệp vẫn đang hoạt động rời rạc mà chưa có sự gắn kết”, Thứ trưởng Tùng cho hay.

Tại Diễn đàn Khởi nghiệp lần thứ III với chủ đề "Hệ sinh thái Khởi nghiệp: Mô hình và hiệu quả thực tiễn" tổ chức mới đây, đại diện Bộ Khoa học - Công nghệ cho rằng, để thúc đẩy các nguồn lực hỗ trợ DN khởi nghiệp cũng như xây dựng hoàn chỉnh mô hình hệ sinh thái khởi nghiệp, cần sự vào cuộc không chỉ của Chính phủ, các tổ chức khởi nghiệp mà còn cần đến rất nhiều nguồn lực xã hội, đặc biệt là các DN đi trước với bề dày kinh nghiệm.

Theo TS. Phạm Tất Thắng, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Thanh niên, Thiếu niên, Nhi đồng của Quốc hội, trong 2 năm qua, các hoạt động khởi nghiệp ở nước ta đã có nhiều khởi sắc. Điều này thể hiện rõ quyết tâm thực hiện chỉ đạo của Đảng trong việc xây dựng môi trường thuận lợi, nhằm tạo làn sóng khởi nghiệp cùng tinh thần doanh nhân mạnh mẽ trong xã hội.

Cũng trong 2 năm qua, nhiều chính sách đặc thù để hỗ trợ các bạn trẻ muốn kinh doanh, các DN nhỏ và vừa... đã được ban hành. Cụ thể, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 35/NQ-CP ngày 16/5/2016 về hỗ trợ và phát triển DN đến năm 2020; Quyết định số 844/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án "Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025" ngày 18/5/2016. Đặc biệt, Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa được Quốc hội ban hành ngày 12/6/2017, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2018 với chính sách hỗ trợ DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo.

Theo bà Hoàng Thị Hồng, Giám đốc Quỹ Phát triển DN nhỏ và vừa, Bộ Kế hoạch - Đầu tư, khung pháp lý về hệ sinh thái DN của Việt Nam đều nhằm tạo ra hệ sinh thái DN và thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo. Với DN khởi nghiệp sáng tạo, Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa có chương quy định hỗ trợ riêng. Quỹ hỗ trợ DN nhỏ và vừa được giao huy động các nguồn vốn trong và ngoài nước để tài trợ cho DN khởi nghiệp sáng tạo.

“Hiện các bộ ngành đang xây dựng 4 Nghị định hỗ trợ DN nhỏ và vừa, hy vọng sẽ ra đời cùng với việc thi hành của Luật”, bà Hồng cho biết.
Về phía đơn vị hỗ trợ khởi nghiệp, ông Trần Trí Dũng, Cố vấn Chương trình Khởi nghiệp Thụy Sỹ (Swiss Entrepreneurship Program) cho biết, đổi mới sáng tạo là kết quả của một khoảnh khắc nhưng để đi đến khoảnh khắc này có khi mất hàng chục năm.

Ông Dũng đề nghị, khi phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, chỉ nên tập trung vào một việc mà chúng ta làm tốt nhất. Như hoạt động khởi nghiệp chỉ tập trung vào vườm ươm, các bạn sinh viên tập trung vào các khoá học. Đến lúc đầu tư chỉ đầu tư vào các bạn tiềm năng nhất.

Các chuyên gia tin tưởng, quá trình xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp chú trọng đổi mới sáng tạo sẽ đi từ sự biến đổi về lượng sang sự chuyển biến về chất. Cùng với quá trình này, các cơ quan quản lý cần thực thi chính sách trong tính thống nhất. Các cơ quan cùng tạo điều kiện chứ không phải một bên trải thảm một bên lại tạo rào cản. Đồng thời, cơ chế vốn và tín dụng cần thông thoáng, để cho tư nhân làm thì những quỹ đầu tư mạo hiểm, "nhà đầu tư thiên thần" sẽ có cơ hội hỗ trợ start-up.