Sau hai tháng triển khai thủ tục hải quan điện tử (TTHQĐT) theo Nghị định 87/NĐ-CP (từ 1/1/2013) tại toàn bộ 34 Cục Hải quan địa phương với 125 chi cục trong cả nước, kết quả ban đầu cho thấy hải quan điện tử đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cộng đồng doanh nghiệp (DN).

Bước đột phá về cải cách hành chính

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Vũ Ngọc Anh khẳng định, về cơ bản việc triển khai đã đáp ứng được các mục tiêu về tiến độ, lộ trình theo kế hoạch của Tổng cục cũng như của các Cục Hải quan địa phương. Các đơn vị đã nghiêm chỉnh chấp hành các nội dung cần thực hiện cho dù còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, nguồn nhân lực.

Theo Ban Cải cách hiện đại hóa hải quan (Tổng cục Hải quan), TTHQĐT đã được áp dụng cho hầu hết các loại hình xuất nhập khẩu. Hiện số DN tham gia đạt 28.948 DN, chiếm 92,88% số DN đang thực hiện hoạt động xuất nhập khẩu trên phạm vi cả nước.

Tổng lượng tờ khai thực hiện là 696.218 bộ, đạt 88,27% tổng lượng tờ khai; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 33,454 tỷ USD, chiếm 91,83% tổng giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước.


Tính đến hết tháng 2/2013, số DN tham gia thủ tục hải quan điện tử tại Hải quan Cần Thơ đạt tỷ lệ 99,15%. Tại Quảng Ninh, 1.736 DN đăng ký tham gia hải quan điện tử. Có 422 DN thực hiện hải quan điện tử, đạt gần 97,5% trong tổng số DN làm thủ tục hải quan; kim ngạch xuất nhập khẩu làm thủ tục hải quan điện tử đạt tỉ lệ 98,09%.

Bên cạnh đó, việc triển khai thủ tục hải quan điện tử giúp cơ quan hải quan tăng hiệu quả làm việc, giảm thiểu các tiêu cực xảy ra đồng thời đảm bảo minh bạch của các thủ tục hành chính, tạo thuận lợi thương mại. Khi thực hiện thủ tục hải quan điện tử, người khai hải quan được quyền khai tất cả 24 giờ/7 ngày thay vì trong giờ hành chính như đối với thủ tục hải quan thủ công. Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan tiếp nhận, kiểm tra, đăng ký tờ khai hải quan điện tử cũng là 24 giờ/7 ngày. Việc tự động hóa tại nhiều khâu như trên giúp DN tiết kiệm chi phí đi lại khi thực hiện khai báo; chi phí mua tờ khai hải quan; chi phí chuẩn bị bộ hồ sơ giấy; chi phí nhân lực …

Đặc biệt, theo tính toán sơ bộ của Tổng cục Hải quan, việc thực hiện thủ tục hải quan điện tử sẽ giúp DN tiết kiệm được khoảng 20% chi phí so với trước. Cụ thể, những chi phí cơ bản DN có thể tiết giảm được gồm: chi phí đi lại khi thực hiện khai báo (khai báo thông qua Internet); chi phí mua tờ khai hải quan (tờ khai hải quan điện tử được in với giấy A4 bất kỳ); chi phí chuẩn bị bộ hồ sơ giấy (hồ sơ hải quan được giảm thiếu tối đa), chi phí nhân lực…

Theo đại diện của Công ty TNHH Toto Việt Nam, một DN có lượng hàng hóa xuất nhập khẩu lớn, tiến độ nhận hàng là yếu tố rất quan trọng, giúp DN đáp ứng tốt các yêu cầu về thời gian giao - nhận hàng với các đối tác.

Vẫn còn hạn chế

Tuy nhiên qua quá trình triển khai TTHQĐT vẫn còn những hạn chế nhất định. Đại diện Công ty TNHH Toto Việt Nam cho biết, quá trình triển khai hệ thống điện tử thời gian qua cũng có một số lỗi hệ thống phát sinh, nhưng các lỗi đó đều là các vấn đề từ hệ thống như đường truyền, sự tương thích về hệ thống giữa cơ quan hải quan và DN.

Thực tế, ngoài các lỗi từ hệ thống, cũng có những trường hợp lỗi nảy sinh do những thao tác, vận hành từ phía DN. Chẳng hạn, một số DN khi khai báo tờ khai hủy đi hủy lại nhiều lần, làm nảy sinh những thông tin “rác” trên hệ thống. Đồng thời, việc này cũng dễ bị hệ thống cảnh báo rủi ro tự động phát tín hiệu cảnh báo, làm chậm tiến độ xử lý tờ khai.

Việc thực hiện TTHQĐT sẽ mang lại nhiều lợi ích cho DN, tuy nhiên, song hành với đó cũng tiềm ẩn những nguy cơ gian lận do danh mục hàng hóa, tiêu chí phân loại ngày càng lớn, phức tạp nhưng thông tin liên quan lại chưa được xây dựng, cập nhật kịp thời, đầy đủ để phục vụ việc phân luồng tờ khai điện tử.

Ngoài ra, Hải quan Hải Phòng cũng chỉ ra một số hạn chế, tồn tại cần sớm có hướng tháo gỡ trong áp dụng công tác quản lý rủi ro ở hải quan địa phương. Đó là việc còn thiếu văn bản quy định cụ thể (ở cấp Tổng cục) về việc phân cấp thiết lập, cập nhật, quy trình thao tác, thủ tục thực hiện.

Đối với danh mục hàng hóa, tiêu chí được chuẩn hóa, cập nhật hay thanh loại khỏi hệ thống để phục vụ kiểm tra điều kiện và phân luồng tờ khai điện tử chưa được đầy đủ, chính xác, kịp thời nên vẫn không ít trường hợp hệ thống cho kết quả phân luồng chưa chính xác.

Tổng cục Hải quan nhận xét, những thiếu sót, chưa hợp lý về phần mềm, về hệ thống, về cơ sở dữ liệu là điều có thể sẽ khắc phục được. Một loạt vấn đề khác thuộc lĩnh vực hàng hải như dịch vụ cảng, kho bãi, quản lý hành trình tàu biển, vận đơn, thủ tục xuất nhập cảnh đòi hỏi có sự đổi mới, ít nhất là ở cấp độ tin học thì mới tác nghiệp đồng bộ với yêu cầu thực hiện hải quan điện tử một cách trọn vẹn.

Theo ông Bùi Thái Quang, Phó Trưởng Ban Quản lý rủi ro, Tổng cục Hải quan, hiện nay, việc triển khai TTHQĐT thực sự mới chỉ thực hiện giữa hải quan với DN trong khi các bộ, ngành chưa thực sự gắn kết và chưa chủ động phối hợp thực hiện với ngành hải quan. Để triển khai hiệu quả hơn cần có sự phối hợp của cả hệ thống, cần có sự tham gia của các bộ, ngành. Hải quan điện tử cần gắn chặt chẽ với chính phủ điện tử khi đó mới thực sự mang lại hiệu quả cao cho công tác cải cách hành chính.


Quốc Huy