Toạ đàm định vị vai trò trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu

Chiều 22/10, UBND thành phố Hà Nội tổ chức tọa đàm “Định vị trong việc tham gia chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu”, do Phó Chủ tịch UBND Thành phố Trương Việt Dũng chủ trì.

Tại tọa đàm, các chuyên gia nhận định, Hà Nội giữ vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển ngành bán dẫn của Việt Nam, với lợi thế từ Khu công nghệ cao Hòa Lạc – định hướng trở thành "Thung lũng Silicon của Việt Nam", tập trung vào sản xuất, đóng gói, kiểm thử chip và nghiên cứu phát triển AI, IoT. Thành phố cũng sở hữu nguồn lực đào tạo mạnh, với các trường đại học hàng đầu và Trung tâm đào tạo bán dẫn quốc gia đặt tại Đại học Quốc gia Hà Nội, dự kiến đào tạo 10.000 kỹ sư đến năm 2030.

Các chuyên gia cho rằng, Hà Nội cần nhanh chóng xác định vị thế trong chuỗi sản xuất – từ thiết kế, đóng gói đến sáng chế ứng dụng; đầu tư bài bản, xây dựng đội ngũ giảng viên, nhà nghiên cứu và tăng cường năng lực R&D gắn với thực hành.

Video toàn cảnh toạ đàm:

Đồng thời, Hà Nội cần có cơ chế đặc thù để thu hút 500-1.000 chuyên gia, kỹ sư bán dẫn, đặc biệt là nhân tài Việt ở nước ngoài. Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Trần Anh Tuấn khẳng định, Hà Nội sẵn sàng đảm nhận sứ mệnh dẫn dắt quốc gia về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và làm chủ công nghệ lõi, góp phần đưa Thủ đô bứt phá mạnh mẽ trong giai đoạn tới.

GS.TSKH Nông Đức Kế – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nghệ cao ASIAN (AIAT) cho rằng, để tham gia hiệu quả vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu, mỗi quốc gia phải xác lập được vai trò không thể thay thế trong một hoặc nhiều công đoạn – từ thiết kế, vật liệu, đóng gói đến kiểm thử. Theo ông, Việt Nam đang đứng trước “cửa sổ cơ hội vàng” khi các tập đoàn lớn như Intel, TSMC, Samsung hay Amkor đang dịch chuyển sản xuất về Đông Nam Á. Tuy nhiên, đây là ngành đòi hỏi vốn lớn và hàm lượng chất xám cao, vì vậy Việt Nam cần có chiến lược dài hạn, đi từng bước vững chắc từ khâu đóng gói, kiểm thử và thiết kế từng phần trước khi hướng đến sản xuất toàn diện.

Ông Nông Đức Kế nhấn mạnh, Hà Nội có lợi thế đặc biệt khi tập trung hệ thống trường đại học kỹ thuật, viện nghiên cứu, khu công nghệ cao Hòa Lạc cùng mạng lưới DN đổi mới sáng tạo năng động. Nếu được dẫn dắt đúng, Hà Nội có thể trở thành thủ đô R&D và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực bán dẫn của Việt Nam.

Cùng quan điểm, GS.TS Từ Trung Chấn – Viện phó Viện AIAT cho rằng, Việt Nam cần thay đổi tư duy phát triển, không chỉ dừng ở việc sản xuất chip mà phải làm chủ từng lớp cấu trúc nhỏ của vi mạch. Ông Chấn cho biết, năng lực công nghệ trong nước mới đáp ứng khoảng 50 – 60% yêu cầu thiết yếu, do đó cần phát triển đồng bộ thiết kế, vật liệu, đóng gói và kiểm thử. Đặc biệt, Hà Nội nên tiên phong hình thành ngân hàng sở hữu trí tuệ (IP Bank) để lưu trữ, chia sẻ và thương mại hóa các thiết kế chip mẫu từ viện, trường và DN.

“Sở hữu trí tuệ là nền tảng của ngành bán dẫn. Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành nơi khởi nguồn các sáng chế và giá trị tri thức” - GS.TS Từ Trung Chấn nhấn mạnh.

Trình bày chuyên đề “Bản đồ công nghệ và hiến kế nghiên cứu, phát triển, chuyển giao công nghệ để làm chủ công nghệ vi mạch bán dẫn”, TS Ngô Đắc Thuần – Chủ tịch HĐQT Công ty CP IP Group cho rằng, Việt Nam cần sớm xây dựng bản đồ công nghệ vi mạch quốc gia để xác định rõ năng lực trong từng công đoạn, từ vật liệu, thiết kế đến ứng dụng. Chúng ta không thể đi theo lối mòn của các cường quốc, mà phải tận dụng lợi thế riêng: nguồn nhân lực trẻ, khả năng tiếp cận công nghệ mở và vị trí địa chính trị trung tâm Đông Nam Á.

Theo TS Ngô Đắc Thuần, cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế có điều kiện, xây dựng mạng lưới phòng thí nghiệm chia sẻ và lồng ghép đào tạo sở hữu trí tuệ trong chương trình đại học để hình thành đội ngũ kỹ sư công nghệ có tư duy sáng tạo và làm chủ tri thức.

Ở góc độ DN, đại diện Trung tâm Bán dẫn Viettel cho biết, Viettel đã có 6 năm nghiên cứu và thiết kế chip, với nhiều sản phẩm như SIM 5G và chip viễn thông đang được thử nghiệm. Trong chiến lược quốc gia về công nghiệp bán dẫn, Hà Nội cần phát huy lợi thế lớn về đào tạo kỹ sư công nghệ, tập trung các trường đại học mạnh như Bách khoa, Công nghệ, FPT… Đây chính là nền tảng để Thủ đô trở thành trung tâm đào tạo và thiết kế bán dẫn hàng đầu cả nước.

Tại toạ đàm, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Trương Việt Dũng khẳng định, Hà Nội đang dẫn đầu cả nước về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và thu ngân sách, đồng thời xác định rõ tầm nhìn, sứ mệnh dẫn đầu về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia. Thành phố đã thông qua việc dành 4% ngân sách cho phát triển khoa học công nghệ và xác định sẽ tăng trưởng GRDP hai con số giai đoạn 2026-2030, trong đó khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là giải pháp then chốt; cùng với đó đẩy mạnh kinh tế số, xã hội số, xây dựng Thủ đô thông minh.

Thời gian tới, Hà Nội sẽ tiếp tục phối hợp với các chuyên gia, lắng nghe và hoàn thiện chính sách phát triển Thủ đô trong giai đoạn mới

Động lực toàn cầu và cơ hội của Hà Nội trong cuộc dịch chuyển ngành bán dẫn

Ngành công nghiệp bán dẫn đang bước vào chu kỳ tăng trưởng và tái cấu trúc sâu rộng, khi các tập đoàn đa quốc gia nỗ lực giảm phụ thuộc chuỗi cung ứng đơn tuyến và phân bổ lại sản xuất sang những quốc gia ổn định, chi phí hợp lý. Báo cáo Statista năm 2024 cho thấy quy mô thị trường bán dẫn toàn cầu đạt 574 tỷ USD và dự báo có thể vượt 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Trong bối cảnh đó, Đông Nam Á trở thành khu vực hưởng lợi lớn nhờ vị trí địa chính trị cân bằng và tốc độ tăng trưởng nhân lực công nghệ nhanh. Việt Nam – theo đánh giá của Bloomberg, Nikkei Asia và Reuters – đang trở thành lựa chọn mới của Samsung, Intel, Marvell, Synopsys hay Amkor khi các doanh nghiệp này thực hiện chiến lược “China+1”.

Từ các tham luận tại toạ đàm chiến lược vừa qua, có thể thấy Hà Nội không phải địa phương có quy mô sản xuất vật lý lớn như Bắc Ninh hay Thái Nguyên, nhưng lại giữ vai trò quan trọng hơn: là trung tâm trí thức và nghiên cứu, nơi tập trung hơn 80 trường đại học, hàng loạt viện nghiên cứu vật liệu – CNTT – viễn thông – tự động hóa, cũng như lực lượng đông đảo các kỹ sư, giảng viên và kỹ thuật viên công nghệ cao. Khu vực Hà Nội – Bắc Ninh – Hưng Yên hiện đóng góp hơn 50% lực lượng làm thiết kế vi mạch của cả nước, tạo tiền đề để Hà Nội tham gia sâu vào các khâu mang giá trị gia tăng cao nhất của chuỗi bán dẫn thay vì chỉ tập trung vào sản xuất và lắp ráp.

Lợi thế thứ hai nằm ở nguồn nhân lực. Diễn đàn nhân lực bán dẫn 2024 chỉ rõ, nhu cầu kỹ sư của Việt Nam có thể lên đến 50.000–100.000 người trong 5 năm tới, trong khi nguồn cung mới chỉ đáp ứng 20–30%.

Hà Nội sở hữu khoảng 70% lực lượng giảng viên, phòng thí nghiệm và chương trình đào tạo liên quan bán dẫn của cả nước, với các trường ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Quốc gia Hà Nội, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông… đều đã mở ngành thiết kế vi mạch, chip thông minh, hệ thống nhúng và liên kết đào tạo với các doanh nghiệp công nghệ lớn. Điều này giúp Hà Nội mang vai trò tương đồng với Bangalore của Ấn Độ hay Hsinchu của Đài Loan: Trung tâm đào tạo – nghiên cứu – ươm mầm công nghệ thay vì trung tâm sản xuất đại trà.

Hòa Lạc trở thành “cực nam châm” mới của công nghiệp công nghệ cao

Khu Công nghệ cao Hòa Lạc – với tổng vốn đầu tư lũy kế đã vượt 110.000 tỷ đồng – đang được định hình như trung tâm công nghệ cao quốc gia và là hạt nhân quan trọng của chiến lược bán dẫn. Hiện khu vực này đã thu hút hơn 100 dự án, trong đó khoảng 40% liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến công nghệ điện tử, AI, vật liệu tiên tiến và bán dẫn. Nhiều doanh nghiệp lớn như Viettel, FPT, Phenikaa hay các startup spin-off từ ĐH Bách khoa Hà Nội và ĐHQGHN đang đầu tư vào thiết kế chip, nghiên cứu vật liệu và thử nghiệm mạch tích hợp. Tỷ lệ lấp đầy của các khu nghiên cứu đạt hơn 90%, cho thấy Hà Nội đang hình thành hệ sinh thái R&D chất lượng cao – yếu tố mà các nhà sản xuất fabless đặc biệt coi trọng.

Samsung R&D Hà Nội – trung tâm trị giá 220 triệu USD và lớn nhất Đông Nam Á – cũng tạo động lực mạnh mẽ. Dù xuất phát điểm tập trung vào phần mềm, trung tâm này đang chuyển dịch sang nghiên cứu phần cứng, chip ứng dụng di động, cảm biến AI và các công nghệ lõi. Việc một tập đoàn hàng đầu thế giới đặt trung tâm R&D chiến lược tại Hà Nội là tín hiệu cho thấy thành phố đủ điều kiện để tham gia các khâu phức tạp hơn của chuỗi giá trị bán dẫn.

Bên cạnh đó, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Hà Nội đang tăng tốc mạnh với hơn 1.600 startup công nghệ (chiếm 30% cả nước), 15 trung tâm đổi mới sáng tạo cùng các chương trình hỗ trợ ươm tạo về chip, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và robot tại NIC, BK Holdings hay VNU Innovation. Sự kết hợp giữa doanh nghiệp lớn và startup đã tạo môi trường “mở”, tương đồng với mô hình phát triển của Israel hay Singapore, nơi các doanh nghiệp trẻ là nguồn cung quan trọng cho hệ sinh thái bán dẫn theo chiều sâu.

Ba trụ cột chiến lược để Hà Nội định vị trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu

Hà Nội đang giữ vai trò dẫn dắt về đào tạo bán dẫn nhờ mạng lưới đại học – viện nghiên cứu rộng lớn và sự tham gia ngày càng mạnh của doanh nghiệp. Các trường đại học đã mở ngành thiết kế vi mạch, vi điện tử, kỹ thuật bán dẫn; triển khai chương trình đào tạo với Synopsys, Cadence, Marvell; xây dựng phòng lab chip và trung tâm mô phỏng hiện đại.

Quan trọng hơn, các doanh nghiệp như Samsung, Viettel, FPT Semiconductor, VNPT Technology đã tham gia trực tiếp vào quá trình đào tạo. Họ đặt phòng thí nghiệm ngay trong trường, đưa kỹ sư doanh nghiệp vào giảng dạy, giao đề tài thực tế cho sinh viên và tuyển dụng theo mô hình “fresh engineer – real project”. Cách làm này tạo nên chuỗi liên kết nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp theo mô hình đã giúp Hàn Quốc và Đài Loan phát triển ngành bán dẫn thần tốc từ thập niên 1990.

Không chỉ đào tạo đại học, Hà Nội còn có thể đi trước trong đào tạo nghề chất lượng cao về lắp ráp – đóng gói – kiểm định chip, vốn hiện đang thiếu hụt nghiêm trọng. Nếu được đầu tư đúng mức, Hà Nội không chỉ xuất khẩu phần mềm hay nhân lực CNTT như hiện nay, mà có thể trở thành nguồn cung kỹ sư bán dẫn lớn nhất khu vực ASEAN.

Hà Nội cần tạo “hệ sinh thái mở” để hút FDI chất lượng cao

Để trở thành điểm đến chiến lược của ngành bán dẫn, Hà Nội cần những cơ chế đặc thù ở mức đủ hấp dẫn và cạnh tranh quốc tế. Các chuyên gia trích từ Báo Đầu tư và VietnamFinance cho rằng chính sách thuế ưu đãi mạnh cho dự án fabless, hỗ trợ chi phí phòng lab, rút ngắn thủ tục hành chính và dành quỹ đất sạch cho các trung tâm R&D là điều kiện tiên quyết để thu hút các tập đoàn lớn như Synopsys, Cadence, Marvell hoặc Samsung Foundry.

Về hạ tầng, Hà Nội đang sở hữu mạng 5G đang được phủ rộng, hệ thống trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế của Viettel, VNPT, FPT và mạng lưới giao thông kết nối nhanh với Hòa Lạc. Tuyến cao tốc Hòa Lạc – Hòa Bình – Sơn Tây – Phú Thọ cùng vành đai 4 khi hoàn thiện sẽ rút ngắn thời gian di chuyển đến khu công nghệ cao xuống còn 20–25 phút, giúp nâng mức hấp dẫn đầu tư. Các yếu tố này tạo thành nền tảng hạ tầng số, hạ tầng vật lý và hạ tầng logistics đủ mạnh để chuẩn bị cho các dự án R&D, thiết kế và packaging cao cấp – những khâu cần sự ổn định và tốc độ xử lý dữ liệu rất cao.

Hà Nội cần làm gì để bước vào bản đồ bán dẫn châu Á?

Hà Nội cần một chiến lược phát triển ngành bán dẫn dài hạn ở cấp thành phố, trong đó xác định rõ khâu ưu tiên như thiết kế vi mạch, chip AI, chip cảm biến, packaging cao cấp và thử nghiệm. Thành phố cũng có thể xem xét thành lập Hội đồng Phát triển Bán dẫn Hà Nội nhằm điều phối nguồn lực giữa doanh nghiệp – đại học – cơ quan quản lý, đồng thời làm đầu mối trong thu hút FDI chiến lược.

Đầu tư cho nhân lực phải được coi là ưu tiên số một, thông qua học bổng bán dẫn, quỹ tài trợ nghiên cứu, đặt hàng khoa học và mở rộng chương trình hợp tác quốc tế. Bên cạnh đó, Hà Nội cũng cần phân biệt rõ giữa FDI chất lượng cao và FDI lắp ráp giá trị thấp, tập trung thu hút doanh nghiệp fabless, R&D, thiết kế, thử nghiệm – những khâu quyết định giá trị gia tăng của ngành bán dẫn. Khi nguồn nhân lực, hạ tầng và chính sách cùng phát triển đồng bộ, Hà Nội sẽ có đủ sức hút để mời gọi các “đại bàng” công nghệ trong lĩnh vực này.

Ngành bán dẫn toàn cầu đang dịch chuyển nhanh và sâu, tạo ra cơ hội đặc biệt để các trung tâm mới nổi vươn lên. Với lợi thế về trí tuệ, nguồn nhân lực, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và vị thế thủ đô, Hà Nội hoàn toàn có đủ điều kiện để định vị mình như một trung tâm R&D, thiết kế và thử nghiệm bán dẫn của khu vực.

Để đạt được điều đó, thành phố cần đi trước một bước trong chính sách, dành ưu tiên tối đa cho giáo dục – khoa học – công nghệ và tạo dựng môi trường thuận lợi để doanh nghiệp trong và ngoài nước phát triển. Nếu tận dụng tốt “cửa sổ cơ hội” này, Hà Nội không chỉ tham gia mà còn có thể định hình vai trò riêng trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu, đóng góp quan trọng vào khát vọng đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghệ mới của châu Á.