Kiện toàn bộ máy chính quyền

Điểm nổi bật là các địa phương đã cơ bản hoàn thành việc sắp xếp, kiện toàn với 465 cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, 9.916 phòng chuyên môn cấp xã được thành lập, đi vào hoạt động ổn định. Cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ nhiệm vụ được rà soát, bổ sung; nhiều xã, phường được trang bị thêm trụ sở, phương tiện làm việc, đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành tại cơ sở.

Để đảm bảo hành lang pháp lý khi vận hành mô hình mới, nhiều văn bản pháp luật, quy định hướng dẫn đã được ban hành. Tính từ ngày 1/6 - 23/8, Chính phủ đã ban hành 112 nghị định, nghị quyết quy phạm pháp luật (chỉ riêng từ ngày 1/8 đến ngày 23/8, Chính phủ đã ban hành 16 nghị định) cùng nhiều văn bản hướng dẫn, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như quốc phòng, thanh tra, môi trường, tài chính, giáo dục, khoa học, công nghệ, tổ chức bộ máy, chế độ công vụ... Đây là cơ sở quan trọng để các địa phương thống nhất triển khai, bảo đảm tính hợp pháp, hợp hiến và hiệu lực quản lý nhà nước. 

Từ khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành cho đến ngày 23/8, tổng số hồ sơ thủ tục hành chính 34 tỉnh, thành phố tiếp nhận là 6,5 triệu, trong đó cấp xã 4,8 triệu hồ sơ; có 73,8% hồ sơ trực tuyến. 80% tổng số hồ sơ tiếp nhận đã được trả kết quả cho người dân, trong đó có 72% hồ sơ đúng hoặc trước hạn. Một số địa phương có số lượng hồ sơ lớn như: Thành phố Hồ Chí Minh (753 nghìn hồ sơ), Hà Nội (500 nghìn hồ sơ), Hải Phòng (325 nghìn hồ sơ), Đồng Nai (320 nghìn hồ sơ)… Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa, liên thông dữ liệu quốc gia đã góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả, giảm thời gian, chi phí cho người dân, doanh nghiệp.

Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, đến nay, trong tổng số hơn 106 nghìn trường hợp nghỉ việc theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP có gần 80.000 người đã được thanh toán chế độ. Việc giải quyết chế độ, chính sách cho đội ngũ sau sắp xếp được triển khai kịp thời, minh bạch. Điều này thể hiện sự quan tâm, chăm lo thiết thực của Đảng, Nhà nước, bảo đảm quyền lợi cho cán bộ, công chức, viên chức, đồng thời tạo sự đồng thuận, ổn định trong đội ngũ.

Chính phủ đánh giá, những kết quả đạt được đã khẳng định tính đúng đắn, kịp thời của chủ trương cải cách, tạo nền tảng vững chắc để tiếp tục hoàn thiện, vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong thời gian tới.

Cán bộ nơi thừa, nơi thiếu

Tuy nhiên, từ Kết luận số 186-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đến Nghị quyết 268/NQ-CP của Chính phủ đều cho thấy còn có những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn triển khai hoạt động của bộ máy hệ thống chính trị và chính quyền địa phương 2 cấp. Chính phủ chỉ ra rằng việc kiện toàn tổ chức bộ máy và nhân sự ở địa phương sau sáp nhập còn gặp khó khăn. Nguồn nhân lực ở cấp cơ sở hiện nay vừa thừa, vừa thiếu, vừa hạn chế về chất lượng chuyên môn lẫn kỹ năng công nghệ.

Bên cạnh đó, còn nhiều hạn chế về hạ tầng cơ sở. Một số địa phương còn thiếu hoặc có trụ sở xuống cấp, chật hẹp, phân tán; trung tâm hành chính công xa, chưa thuận lợi cho người dân. Cơ chế tài chính - ngân sách chưa theo kịp mô hình mới trong khi địa bàn quản lý rộng hơn. Việc phân công nhiệm vụ chi ngân sách sau sắp xếp còn nhiều vướng mắc, một số nhiệm vụ được giao chưa thống nhất giữa các đơn vị.

Hạ tầng công nghệ thông tin từ trung ương đến địa phương còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn cho việc liên thông, chưa bảo đảm dịch vụ công toàn trình. Công tác tuyên truyền, phổ biến về mô hình chính quyền địa phương 2 cấp ở vài nơi chưa thật sự sâu rộng; một bộ phận nhân dân, cán bộ, công chức vẫn chưa quen với cách thức vận hành mới.

Tại Họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 8/2025 diễn ra chiều 7/9, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho hay, qua rà soát từ đầu năm đến nay vẫn còn khoảng 38,5 nghìn tỷ đồng vốn ngân sách trung ương chưa phân bổ. 18 bộ, cơ quan trung ương và 29 địa phương chưa phân bổ hết số vốn được Thủ tướng Chính phủ giao. Có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân các dự án chưa đủ thủ tục, phê duyệt chưa kịp mà một phần nguyên nhân là do sắp xếp đơn vị hành chính, sáp nhập, hợp nhất một số cơ quan, phải mất một thời gian để ổn định, tiếp tục công tác rà soát hồ sơ và phê duyệt. 

Nguyên nhân của những hạn chế được Chính phủ chỉ ra là do việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy và bố trí nhân sự trong thời gian ngắn dẫn đến tình trạng nơi thừa, nơi thiếu cán bộ, chất lượng và kỹ năng của đội ngũ công chức ở cấp xã, nhất là ở các lĩnh vực đất đai, tài chính, pháp lý, công nghệ thông tin, quy hoạch, xây dựng … còn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu nhiệm vụ. 

Cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật ở nhiều địa phương chưa đồng bộ, nhiều trụ sở làm việc xuống cấp, thiếu trang thiết bị, phương tiện công vụ và hệ thống công nghệ thông tin còn hạn chế, kết nối chưa ổn định, ảnh hưởng đến hiệu quả vận hành. Một số văn bản hướng dẫn thực hiện ban hành chưa kịp thời, chưa đầy đủ, việc phân cấp, phân quyền còn hình thức, làm giảm tính chủ động của chính quyền cơ sở.

Chung tay gỡ vướng

Chung tay cùng địa phương tháo gỡ các khó khăn, nhiều bộ, ngành đã tăng cường cán bộ về nắm bắt tình hình, hướng dẫn, hỗ trợ giải quyết các vấn đề phát sinh ở cấp xã trong quá trình vận hành tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Từ ngày 3/9, Bộ Nội vụ cử 34 cán bộ, công chức, viên chức tăng cường về 33 tỉnh, thành phố trong thời gian 2 tháng để nắm bắt tình hình thực tiễn vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, việc thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực nội vụ ở cấp xã, hướng dẫn, hỗ trợ tháo gỡ, giải quyết kịp thời những vấn đề phát sinh, cấp thiết ở cấp xã. Đây đều là những lãnh đạo cấp vụ, cục hoặc giữ ngạch chuyên viên chính, chuyên viên cao cấp, nghiên cứu viên chính. Tất cả đã chuẩn bị kỹ lưỡng về chuyên môn, tác phong làm việc với tâm thế hỗ trợ công việc cho địa phương tốt hơn. 

Bên cạnh đó, các bộ, ngành cũng tiếp tục rà soát các quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền; hoàn thiện hệ thống văn bản quy định, hướng dẫn triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tạo cơ sở chính trị, pháp lý đầy đủ, bảo đảm thuận lợi để các địa phương triển khai thực hiện.

Cùng với sự vào cuộc của các bộ, ngành Trung ương, nhiều địa phương cũng tăng cường nhân lực chuyên môn để hỗ trợ các xã, phường trong công tác giải quyết thủ tục hành chính, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ. Chẳng hạn như Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Nai đã cử 95 cán bộ, viên chức thuộc Văn phòng Đăng ký đất đai tỉnh đến UBND 95 phường, xã để hỗ trợ thực hiện nhiệm vụ, đồng thời nắm bắt và tổng hợp các khó khăn, vướng mắc, kiến nghị của địa phương liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp và môi trường để báo cáo với thành viên Tổ phản ứng nhanh của Sở kịp thời xử lý. Tổng cộng từ ngày 1/7 đến nay, Sở này đã cử 280 người đến hỗ trợ các phường, xã.

Hay như tỉnh Vĩnh Long đã huy động cán bộ chuyên môn, đoàn viên, hội viên tình nguyện tham gia hỗ trợ, hướng dẫn nghiệp vụ cho các xã, phường và người dân, doanh nghiệp khi có yêu cầu giải quyết thủ tục hành chính. Trong đó, Sở Tài chính phân công 12 Phó Giám đốc và 26 công chức; Sở Xây dựng phân công 8 Phó Giám đốc; Sở Nông nghiệp và Môi trường phân công 8 Phó Giám đốc và 26 viên chức; Sở Khoa học và Công nghệ phân công 6 Phó Giám đốc và 28 công chức, viên chức. 

Các doanh nghiệp như Viettel, VNPT tiếp tục cử cán bộ kỹ thuật hỗ trợ địa phương. Tỉnh Đoàn Vĩnh Long triển khai 125 đội hình thanh niên tình nguyện để hỗ trợ chính quyền địa phương 2 cấp tại Trung tâm phục vụ hành chính công tỉnh và Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã. Tỉnh thành lập Tổ hỗ trợ nghiệp vụ kiểm soát thủ tục hành chính và hỗ trợ Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã trên địa bàn.

Những kết quả được “đong đếm” của Vĩnh Long sau 2 tháng vận hành Trung tâm Phục vụ hành chính công là hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính tỉnh tiếp nhận 83.852 hồ sơ, trong đó giải quyết trước hạn và đúng hạn đạt 80,6%. 124 Trung tâm Phục vụ hành chính công xã, phường đã tiếp nhận 137.998 hồ sơ, trong đó giải quyết trước hạn, đúng hạn đạt 93,6%. 

Ngay từ những ngày đầu đi vào vận hành chính thức, UBND xã Hợp Tiến (Thanh Hóa) đã xác định làm việc theo phương châm “lấy sự hài lòng của dân làm thước đo hiệu quả công việc”. Địa phương đã cử tổ công tác xuống thôn để hướng dẫn người dân thực hiện các thủ tục hành chính. Nhờ đó, mọi hoạt động của Trung tâm Phục vụ hành chính công diễn ra thông suốt, mang lại sự hài lòng, phấn khởi cho người dân địa phương. 

Ông Lê Viết Ngọc, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết, sau hơn 2 tháng làm việc theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, thực tế cho thấy, công tác chỉ đạo, điều hành, giải quyết công việc của UBND xã kịp thời hơn so với trước. Việc phục vụ người dân đến xin xác nhận các thủ tục hành chính, giải quyết các vụ việc liên quan về đất đai, xây dựng… cũng thuận lợi hơn, trong đó có những nội dung mới thuộc thẩm quyền cấp xã.