Việc chuyển đổi số được kỳ vọng sẽ giúp đẩy nhanh việc giải quyết các thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian cho chính quyền, doanh nghiệp và người dân, nhưng đang gặp không ít khó khăn khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp từ ngày 1/7/2025.

Hạ tầng số vẫn còn bất cập

Giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến, tiến tới dịch vụ công trực tuyến toàn trình và xây dựng Chính phủ số qua các Trung tâm Phục vụ hành chính công là 1 trong 3 trụ cột thực hiện chuyển đổi số, nhưng tại nhiều địa phương cơ sở đang triển khai chưa đồng đều.

Xã Thu Lũm được thành lập từ việc sáp nhập 2 xã Ka Lăng, Thu Lũm, địa bàn xa nhất của tỉnh Lai Châu, với dân số hơn 5.200 người. Ông Chu Mụ Hừ, Phó Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Thu Lũm cho biết: “Trong 2 tháng qua, xã tiếp nhận 610 hồ sơ; trong đó, số hồ sơ giải quyết và trả kết quả đúng, trước hạn là 570 hồ sơ, đạt 93,4%. Thực tế, xã đáp ứng theo yêu cầu chỉ đạo từ cấp Trung ương, cấp tỉnh về nộp hồ sơ trực tuyến, nhưng hiện nay, nhiều người dân vẫn giữ thói quen đến nộp hồ sơ trực tiếp tại trụ sở Trung tâm. Sau đó, cán bộ Trung tâm phải hỗ trợ scan, hướng dẫn nộp trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, dẫn đến tình trạng mất nhiều thời gian so với trước đây...”, ông Chu Mụ Hừ chia sẻ.

Trao đổi về hạ tầng số phục vụ cho dịch vụ công trực tuyến, ông Chu Mụ Hừ liệt kê hàng loạt khó khăn trong hơn 2 tháng qua như: Thiết bị đường truyền viễn thông internet nhiều lúc chưa ổn định, gây khó khăn khi kết nối với các thiết bị máy tính; thủ tục nộp 1 hồ sơ trực tuyến không cho phép đính kèm giấy tờ liên quan nên mất thời gian hoàn tất hồ sơ; thủ tục hành chính về đất đai, xây dựng, môi trường của tỉnh Lai Châu hiện cũng chưa được cập nhật lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia; một bộ phận người dân chưa có điện thoại thông minh để thanh toán hồ sơ trực tuyến...

Phường Vân Hà (tỉnh Bắc Ninh) sau khi sáp nhập 5 phường, xã (cũ) có dân số lên tới 51.000 người, việc giải quyết hồ sơ dịch vụ công trực tuyến cũng đang gặp nhiều khó khăn. Ông Nguyễn Văn Tình, Chủ tịch UBND phường Vân Hà cho biết: Sau sáp nhập, hệ thống tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến sử dụng hệ thống phần mềm của tỉnh Bắc Ninh (cũ). Tuy nhiên, ứng dụng lạc hậu, không thuận tiện cho cán bộ xử lý và người dân làm thủ tục trực tuyến. Vì vậy, tỷ lệ người dân tự làm thủ tục trực tuyến ít, đa phần các hồ sơ thủ tục hành chính nộp trực tiếp tại Trung tâm Phục vụ hành chính công để được cán bộ phường hỗ trợ.

Bà Lê Thị Hà (phường Vân Hà) chia sẻ: “Tôi làm chứng thực giấy khai sinh cho cháu để nhập học. Trước đây, những thủ tục này chỉ làm trong buổi sáng. Tuy nhiên, hôm nay tôi đến UBND phường từ 8 giờ sáng, vẫn phải thực hiện quy trình khai bản giấy, sau đó nhập lên máy tính và đợi đến chiều mới có kết quả”.

Theo ông Nguyễn Đình Mỹ, Phó Giám đốc Trung tâm Hành chính công phường Vân Hà, bình quân mỗi ngày, phường tiếp nhận khoảng 150 thủ tục hành chính. Theo yêu cầu, thủ tục phải làm trực tuyến, nhưng thực tế tỷ lệ này chưa đến 10%. Đa phần người dân vẫn đến nộp trực tiếp, nên cán bộ trung tâm phải hỗ trợ nộp trực tuyến theo quy trình gần 100% hồ sơ. Bên cạnh đó, việc giải quyết thủ tục phi địa giới hiện nay vẫn chưa triển khai được do vướng liên thông dữ liệu, người dân tại các xã, phường khác vẫn phải làm thủ tục tại chỗ.

Còn ông Lương Văn Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ hành chính công phường Bắc Giang cho hay, phường Bắc Giang sáp nhập từ 7 phường cũ, có dân số lên tới 123.000 người. Bình quân hằng ngày, phường nhận khoảng 500 hồ sơ, chủ yếu chứng thực, hộ tịch, tư pháp... Trung tâm phải bố trí 16 nhân sự tiếp nhận, xử lý. Do hệ thống phần mềm của tỉnh Bắc Giang có chức năng chứng thực điện tử chưa có, nên vẫn phải làm bản giấy. Việc liên thông dữ liệu, hạ tầng kết nối cũng không đảm bảo, khiến công việc của cán bộ xử lý kéo dài...

Tỷ lệ trực tuyến toàn trình còn thấp

Theo ông Nguyễn Ngọc Nam, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ hành chính công tỉnh Bắc Ninh, sau khi sáp nhập và thực hiện chính quyền 2 cấp, hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính của tỉnh đã tiếp nhận hơn 97.000 hồ sơ, trong đó Trung tâm tiếp nhận và giải quyết hơn 21.000 hồ sơ, tỷ lệ tiếp nhận trực tuyến đạt hơn 99%. Các Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã tiếp nhận và giải quyết hơn 75.800 hồ sơ, tuy nhiên tỷ lệ trực tuyến mới đạt hơn 35%. Ngoài ra, tỷ lệ số hóa hồ sơ và kết quả giải quyết thủ tục hành chính trên Cổng Dịch vụ công quốc gia chưa đạt yêu cầu; tỷ lệ hồ sơ xử lý quá hạn tại cấp tỉnh và cấp xã cao.

Nguyên nhân chủ yếu do hệ thống phần mềm dùng chung của các bộ, ngành và Cổng Dịch vụ công Quốc gia chưa ổn định, thường xuyên xảy ra lỗi kỹ thuật; quy trình hoàn thiện nhiều thủ tục hành chính gấp khiến các cơ quan, đơn vị gặp lúng túng trong triển khai giai đoạn đầu...

Để nâng cấp và ổn định hạ tầng số phục vụ cho mô hình chính quyền 2 cấp sau khi sáp nhập, ông Nguyễn Gia Phong, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bắc Ninh nhận định, với các phần mềm dùng chung mới, tỉnh đã chỉ đạo tổ chức tập huấn cho cán bộ, công chức, viên chức về tính năng, yêu cầu mới. Khó khăn lớn nhất là việc liên thông, kết nối giữa cơ sở dữ liệu dùng chung và cơ sở dữ liệu chuyên ngành. Nguyên nhân là một số cơ sở dữ liệu chưa được chuẩn hóa, dẫn đến khó khăn trong khai thác, phục vụ mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Tình, phường Vân Hà đang xây dựng kế hoạch, đến cuối năm 2025 sẽ nâng cao tỷ lệ “bình dân học vụ số”, đảm bảo mỗi hộ dân có ít nhất một người thông thạo làm thủ tục hành chính trực tuyến. Phường  đã thành lập 33 tổ dân phố chuyển đổi số cộng đồng, do bí thư chi bộ làm tổ trưởng, huy động lực lượng giáo viên tham gia, lực lượng thanh niên làm nòng cốt để hướng dẫn người dân làm thủ tục hành chính trực tuyến. Phường cũng huy động nguồn lực xã hội hóa, mỗi tổ dân phố trang bị một bộ máy tính để người dân có thể thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến...

Là địa phương đã có hơn 10 năm thực hiện thí điểm dịch vụ công trực tuyến toàn trình với thủ tục hành chính liên thông phi địa giới, tỉnh Quảng Ninh cũng đang phải cập nhật lại nền tảng ứng dụng tương thích với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Linh, Phó Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh Quảng Ninh, cho biết: Từ ngày 1/7/2025, Quảng Ninh thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nên nền tảng cũng được xây dựng hoàn toàn mới; Cổng Dịch vụ công của tỉnh cũng dừng hoạt động, thay vào đó, người dân phải truy cập vào Cổng Dịch vụ công Quốc gia. Do lưu lượng tập trung vào 1 cổng, nên nhiều thời điểm truy cập không ổn định. Thực tế trước đây, tỉnh Quảng Ninh đã thiết kế mẫu sẵn các loại thủ tục hành chính, người dân chỉ cần điền một số thông tin cơ bản, nhưng từ khi thực hiện theo chuẩn mới dịch vụ công trực tuyến toàn quốc, mô hình này hiện vẫn chưa triển khai.

Đánh giá về những khó khăn khi khai triển chuyển đổi số theo Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, bà Giàng Páo Mỷ, Bí thư Tỉnh ủy Lai Châu cho rằng: Quá trình chuyển đổi số của tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế như: Hạ tầng số chưa được đầu tư đồng bộ và nâng cấp kịp thời. Hiện nay, vẫn còn 44 bản chưa được phủ sóng băng thông rộng di động; tỷ lệ thực hiện dịch vụ công trực tuyến toàn trình thấp (58,87%); cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực số thấp; nhân lực công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong cơ quan nhà Nước của tỉnh mới chỉ có 53 người... Do đó, để hiện thực hóa Nghị quyết 57, tỉnh Lai Châu kiến nghị Chính phủ xem xét ưu tiên đầu tư hạ tầng số đến với các bản khó khăn, có chính sách hỗ trợ điện thoại thông minh cho các hộ gia đình nghèo, để bà con có thể tiếp cận các thủ tục hành chính và các tiện ích của Đề án 06.

Còn tại TP Hồ Chí Minh, hạ tầng số của Thành phố đã hoàn thiện đến tận cấp xã, tỷ lệ người dân dùng điện thoại thông minh đạt khoảng 96%. Thành phố đã cắt giảm, đơn giản hóa gần 300 thủ tục hành chính, tiết kiệm hơn 3.500 giờ làm việc. Các thủ tục hành chính liên thông phi địa giới cũng đang được thí điểm tại 38 điểm tiếp nhận.

“TP Hồ Chí Minh đã đưa vào vận hành các nền tảng cốt lõi như: Nền tảng dịch vụ Chính phủ địa phương, hệ thống xử lý thủ tục hành chính, tổng đài dịch vụ công 1022 và ứng dụng di động duy nhất dành cho công dân số. Chiến lược quản trị dữ liệu được xác định là trụ cột trung tâm với 45 cơ sở dữ liệu dùng chung, 91 bộ dữ liệu mở, tập trung vào dữ liệu công dân, tài chính doanh nghiệp và đất đai đô thị... để hỗ trợ người dân làm thủ tục hành chính trực tuyến”, ông Võ Minh Thành, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ cho hay.

Về vấn đề này, theo TS Lê Công Lương, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học và Hợp tác quốc tế Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam, đối với các tỉnh khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, chuyển đổi số là phương thức hỗ trợ điều hành và giải quyết thủ tục hành chính liên quan đến người dân, doanh nghiệp. Trong đó, việc giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến có vai trò quan trọng xây dựng Chính phủ số. Tuy nhiên, cần có lộ trình và thực hiện đồng bộ, liên thông dữ liệu.

Để từng bước giải quyết các bất cập trên, ông Phạm Đức Long, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) khẳng định: “Bộ đã thành lập các tổ liên ngành làm việc với các địa phương, qua rà soát đã xác định 25 nhóm vấn đề và chỉ rõ trách nhiệm của từng bộ, ngành, từng địa phương, nhất là việc xây dựng cấu hình xử lý các thủ tục hành chính nhanh, hoàn thiện quy trình chuyển văn bản từ cấp huyện cũ về cấp xã, tăng cường cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu thực tiễn, kiện toàn hệ thống dữ liệu liên thông cấp xã... Mặt khác, tại các bộ, ngành, địa phương hiện nay vẫn chưa thực hiện chữ ký số, nên cán bộ, công chức không thể thực hiện giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường số. Thời gian tới, các bộ, ngành, địa phương cần tổng rà soát lại thủ tục hành chính và báo cáo, đề xuất cắt giảm thủ tục, quy trình không cần thiết để Bộ tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Bài 2: Sẵn sàng nguồn nhân lực cao