“Giờ một ngày nhận mấy trăm lượt thanh toán cũng không phải ghi chép gì, cuối ngày mở app ngân hàng ra là biết ngay lời lãi”, chị Hòa chia sẻ. Đây không chỉ là câu chuyện của riêng chị Hòa mà còn phản ánh một xu hướng lớn - người dân mua nhanh hơn, thanh toán mượt mà hơn và chi tiêu mạnh hơn khi ma sát giao dịch gần như biến mất. 

Cú quét thay đổi hành vi tiêu dùng

Quét QR từng chỉ xuất hiện ở cửa hàng hiện đại, nay đã len vào các ngõ nhỏ, quán phở, tiệm tạp hóa, xe bán đồ ăn đêm... QR phổ biến vì nhanh và không cần động đến ví. Một ly cà phê 25.000 đồng, vé gửi xe 5.000 đồng, mớ rau 15.000 đồng… đều được xử lý trong vài giây. Tốc độ mua sắm tăng khiến vòng quay hàng hóa của nhiều hộ kinh doanh nhanh hơn rõ rệt. Những thói quen như chờ tìm tiền lẻ, trả lại vài nghìn đồng, nay hoàn toàn biến mất.

Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) cho rằng thanh toán không dùng tiền mặt giúp loại bỏ rào cản vật lý, giảm "độ ma sát" trong bán - mua, đặc biệt trong các giao dịch nhỏ. Việc thanh toán đơn giản giúp người tiêu dùng chi tiêu nhiều hơn, giảm tâm lý "sợ trả tiền mặt", thúc đẩy mức tiêu thụ ở các ngành bán lẻ, đồ ăn, du lịch, dịch vụ cá nhân...

Phương thức thanh toán sử dụng mã QR do Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) triển khai cùng mạng lưới điểm chấp nhận thanh toán VIETQRPay cho giao dịch nội địa và VIETQRGlobal cho giao dịch thanh toán xuyên biên giới ngày một mở rộng, đang giúp giao dịch trở nên liền mạch. 
Theo ông Nguyễn Đức Lê, thương mại điện tử mang tính ẩn danh cao, đặc biệt qua các nền tảng mạng xã hội, khiến kiểm soát dòng tiền khó khăn nếu thiếu dữ liệu. Do đó, thanh toán sử dụng mã QR là giải pháp giúp cơ quan quản lý giám sát hiệu quả.

Đối với doanh nghiệp, thanh toán số chính xác đến từng đồng, tránh thất thoát; giảm chi phí in ấn, vận chuyển, bảo quản tiền mặt; quản lý dòng tiền minh bạch. Ông Lê cho biết thanh toán số còn giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, tiếp cận khách hàng ngoài vị trí truyền thống, tối ưu sản phẩm, dịch vụ nhờ dữ liệu giao dịch. Mức tiêu thụ tăng nhờ giao dịch liên tục và ít bị gián đoạn.

Chưa dừng ở đó, trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh, thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt qua QR, là công cụ then chốt để giảm ma sát giao dịch, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Theo ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính), khi sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt, tiểu thương giảm bớt thao tác ghi chép thủ công, dễ theo dõi dòng tiền cuối ngày, từ đó tạo sự yên tâm trong kinh doanh và tăng minh bạch. Ông Mai Sơn cũng nhấn mạnh việc áp dụng thanh toán số cần phù hợp pháp luật và điều kiện kinh doanh của từng nhóm.

Hệ thống thanh toán số còn mở ra dữ liệu giao dịch theo thời gian thực, giúp cơ quan quản lý theo dõi dòng tiền, thu hẹp thất thu thuế và phát hiện sớm các giao dịch bất thường. “Đây là yếu tố quan trọng để bảo vệ đầu vào của hàng hóa cũng như người tiêu dùng”, ông Sơn nói. Dữ liệu này còn giúp gợi ý tờ khai tự động, tiết kiệm thời gian, chi phí và hạn chế sai sót.

Tăng tốc kinh tế số

Không khó để thấy thanh toán số mang lại hiệu ứng lớn cho nền kinh tế, giúp tăng tốc độ lưu chuyển hàng hóa, cải thiện năng suất xã hội, giảm chi phí giao dịch, hỗ trợ quản lý kinh tế, mở rộng thị trường cho doanh nghiệp nhỏ, tạo văn hóa tiêu dùng minh bạch.

Theo ông Nguyễn Đức Lê, khi ba yếu tố gồm: hàng hóa đi kèm hóa đơn, hóa đơn gắn nghĩa vụ thuế và dòng tiền theo dõi qua ngân hàng vận hành đồng bộ, quản lý minh bạch hơn và người tiêu dùng được bảo vệ tốt hơn.

Một lợi thế khác là chi phí triển khai QR gần như bằng 0, không cần máy POS hay hợp đồng phức tạp, chỉ cần in mã QR. Hàng triệu hộ kinh doanh nhỏ tiếp cận thanh toán số mà không phải đầu tư lớn. Với sự phổ cập của mobile banking, gần 90 triệu tài khoản có khả năng quét VietQR, thị trường thanh toán trở nên đồng đều hơn bao giờ hết.

Thống kê 10 tháng năm 2025 từ NAPAS cho thấy giao dịch VietQR tăng 52% về số lượng, 85% về giá trị, trở thành “ngôn ngữ thanh toán chung” của hàng chục triệu người Việt. QR cũng giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ mở rộng giao dịch trong nước và quốc tế.

Sự phổ biến này phản ánh hiệu quả từ sự đồng thuận giữa ngân hàng, trung gian thanh toán và cơ quan quản lý. Theo ông Nguyễn Quang Minh, Tổng Giám đốc NAPAS, thúc đẩy thanh toán nội địa và xuyên biên giới qua VIETQRPay và VIETQRGlobal là nền tảng để hỗ trợ doanh nghiệp, bảo vệ người dùng và hỗ trợ cơ quan quản lý. 

“VIETQRGlobal là bệ phóng để thương mại và du lịch Việt Nam hòa nhịp mạnh mẽ với dòng chảy kinh tế khu vực. Khi biên giới không còn là rào cản, người dùng có trải nghiệm thuận tiện, doanh nghiệp Việt tăng lợi thế cạnh tranh”, ông Minh bổ sung.

NAPAS và các ngân hàng, trung gian thanh toán đang tiếp tục mở rộng mạng lưới VIETQRPay và VIETQRGlobal, hợp tác với các đối tác trong khu vực nhằm phục vụ du lịch, thương mại điện tử xuyên biên giới, đảm bảo an toàn và bền vững.

Với sự lan tỏa mạnh mẽ của thanh toán không dùng tiền mặt, mỗi cú quét không chỉ hoàn tất giao dịch mà còn góp phần vào tăng trưởng và phát triển kinh tế số. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam phát triển kinh tế số trong giai đoạn 2025-2030.