Những năm qua, ngành Thuỷ sản tiếp tục là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam. Sau gần 8 năm triển khai các biện pháp chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) và khuyến nghị cảnh báo "thẻ vàng" của EC, triển khai các chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia đã tổ chức 13 phiên họp, 4 đoàn kiểm tra tại các địa phương, tham mưu ban hành một chỉ thị của Ban Bí thư, 2 chỉ thị và 8 công điện của Thủ tướng Chính phủ.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, thời gian qua, các bộ, ngành, địa phương đã có nhiều nỗ lực, cố gắng thực hiện các chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Với quyết tâm chính trị cao từ Trung ương đến địa phương, hành lang pháp lý, thể chế được củng cố, hoàn thiện. Các cơ quan đã đẩy mạnh quản lý, kiểm tra, giám sát bằng các biện pháp công nghệ, hành chính; xử lý quyết liệt để ngăn chặn vi phạm; tăng cường giáo dục, thông tin, tuyên truyền người dân; sự phối hợp, hiệp đồng giữa các cơ quan, địa phương chặt chẽ, hiệu quả hơn; có giải pháp đẩy mạnh nuôi trồng thủy hải sản để hạn chế đánh bắt; thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tạo sinh kế cho người dân.

Đến nay, công tác hoàn thiện quy định pháp luật chống khai thác IUU, quản lý đội tàu, truy xuất nguồn gốc hải sản cơ bản đáp ứng yêu cầu, theo đánh giá của EU. Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 04 năm 2024 quy định xử lý hình sự với một số hành vi vi phạm khai thác IUU.

Công tác chống khai thác IUU đã có một số chuyển biến theo hướng tích cực; kết quả điều tra, xác minh để xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài chuyển biến rõ rệt. Từ đầu năm 2024 đến nay đã xử phạt vi phạm hành chính 26 tàu, khởi tố hình sự với 8 tàu. Số lượng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài trong 9 tháng đầu năm đã giảm so với năm 2024. Đến nay đã có 28.083/28.354 (99%) tàu cá đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS).

Được cán bộ, chiến sĩ tàu CSB 2007 thuộc Hải đội 112, Hải đoàn 11, Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 1 tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tại khu vực biển Bạch Long Vỹ (Hải Phòng), ông Lê Công Tiến, Thuyền trưởng tàu TH-81812 TS (Thanh Hóa) chia sẻ: “Tàu cá chúng tôi đánh bắt hải sản ở khu vực đảo Bạch Long Vỹ và thường xuyên hoạt động gần đường phân định trên biển Việt Nam - Trung Quốc. Trước đây nhận thức của tôi về chống khai thác IUU chưa rõ ràng, chỉ nghĩ đơn giản ở đâu có cá nhiều thì đánh bắt nên đôi khi khai thác sang ngư trường nước bạn. Nhưng kể từ khi được cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát biển tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật về hoạt động đánh bắt và hướng dẫn phạn vi vùng biển được phép đánh bắt thì chúng tôi luôn chấp hành nghiêm, không xâm phạm vào vùng biển nước bạn để khai thác hải sản”.

Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu và nhận thức về IUU như ông Lê Công Tiến, trên một số khu vực biển vẫn còn tình trạng tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài; ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế và tác động đến đời sống, sinh kế của cộng đồng ngư dân ven biển. Các biện pháp quản lý, kiểm soát tàu cá không đủ điều kiện không tham gia hoạt động chưa hiệu quả triệt để…

Nguyên nhân chính là một số cấp ủy, chính quyền, nhất là người đứng đầu lơ là, chủ quan, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, làm không quyết liệt, không toàn diện, tổng thể; ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân còn hạn chế, thậm chí còn xem thường pháp luật và đối phó với các cơ quan chức năng; hạ tầng nghề cá, giám sát, khai thác, truy xuất nguồn gốc hải sản chưa đáp ứng yêu cầu và chưa thực sự bám sát tình hình thực tiễn để có đầu tư, lãnh đạo chỉ đạo đúng tầm, đúng mức; một bộ phận tàu cá chưa đáp ứng yêu cầu về trang thiết bị, kỹ thuật, giám sát hành trình; công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, phát hiện, xử lý chưa thường xuyên, chưa liên tục, chưa quyết liệt.

Đại tá Lê Văn Tú, Chính ủy Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 3 nhấn mạnh: "Để gỡ được cảnh báo "Thẻ vàng" IUU, chúng ta cần quyết liệt hành động hơn nữa trong việc ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài, xử lý triệt để các hành vi vi phạm".

Phát biểu tại Phiên họp lần thứ 14 của Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ yêu cầu phát triển ngành thủy sản bền vững, lâu dài, có tính chiến lược, góp phần phát triển đất nước, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Theo Thủ tướng Chính phủ, những diễn biến mới đây trên thế giới đã tiếp tục tác động tới thị trường, chuỗi cung ứng, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam; trong khi ngành thủy sản không chỉ liên quan tới kinh tế, mà còn liên quan tới chủ quyền quốc gia, đời sống người dân, hình ảnh, uy tín đất nước; do đó, chúng ta không bị động mà phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, tư duy đổi mới, hành động quyết liệt để xử lý, giải quyết vấn đề khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo, không theo quy định nhanh nhất có thể.

Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu cần cách tiếp cận căn cơ, bài bản, tổng thể, toàn diện chứ không đơn lẻ, không đối phó; giải quyết những vấn đề tiêu cực liên quan tới phát triển ngành thủy sản vì lợi ích của Việt Nam, lợi ích của nhân dân, nhất là của ngư dân theo hướng lâu dài, bền vững, hiệu quả; góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia trên biển, bảo vệ uy tín, danh dự và trí tuệ Việt Nam; tạo việc làm, sinh kế lâu dài, bền vững, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của ngư dân.

Thời gian tới, cấp ủy, chính quyền các địa phương phải xác định phát triển ngành thủy sản nói chung và chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định là việc cấp bách, quan trọng, thường xuyên, có ý nghĩa lâu dài, bền vững. Đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội, mọi người dân có liên quan, trước hết là cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, đặc biệt là người đứng đầu.

Mục tiêu toàn diện, xuyên suốt thời gian tới, đó là thiết lập lại trật tự quản lý đội tàu đúng luật, chặt chẽ, nghiêm minh. Phát triển ngành thủy sản, nghề cá đánh bắt xa bờ bền vững, an toàn, lâu dài, đúng pháp luật quốc tế, gắn với sản xuất, kinh doanh và sinh kế của người dân. Chuyển đổi trạng thái ngành thủy sản từ chủ yếu đánh bắt xa bờ sang chủ yếu nuôi trồng, chế biến thủy sản gần bờ để tạo việc làm, sinh kế và nâng cao an toàn cho ngư dân, góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo vệ môi trường và chủ quyền biển đảo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân vùng biển. Bảo vệ hình ảnh, uy tín, danh dự của đất nước, con người, dân tộc Việt Nam; quyết tâm gỡ "Thẻ vàng" IUU trong năm 2025.