Qua gần 2 năm triển khai, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã phát huy hiệu quả trong việc hỗ trợ người lao động bị thất nghiệp về vốn, tạo điều kiện học nghề, tư vấn và giới thiệu việc làm, bảo hiểm y tế... để ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, trên thực tế, việc triển khai BHTN đã bộc lộ không ít bất cập.

Quá tải tiếp nhận hồ sơ

Trong năm 2010, TP Hồ Chí Minh có 1.466.087 người tham gia BHTN, so với năm 2009 tăng 194.928 người (hơn 15%), tổng thu đạt 825,95 tỷ đồng, số người hưởng trợ cấp đã lên đến gần 56.000 người. Qua đó cho thấy, TP. Hồ Chí Minh là nơi có số lượng người hưởng trợ cấp thất nghiệp nhiều nhất trong cả nước. Trong khi đó, số lượng nhân viên bảo hiểm xã hội (BHXH) tại các quận, huyện rất hạn chế, khiến họ phải làm việc cật lực.

Người lao động đến đăng ký bảo hiểm thất nghiệp tại Trung tâm giới thiệu việc làm thành phố ngày càng đông.

Ông Cao Văn Sang, Giám đốc BHXH TP.HCM, cho biết: “Công việc tại các BHXH quận, huyện ngày càng nhiều. Đơn cử, nếu thực hiện việc chi trả trực tiếp tại BHXH quận, huyện thì trong năm qua, mỗi quận, huyện phải tiếp nhận hồ sơ và trả trợ cấp thất nghiệp cho khoảng 7.000 lượt người. Ngoài ra, số lượt người hưởng trợ cấp BHXH 1 lần/tháng bình quân mỗi quận, huyện giải quyết khoảng 6.000 người với 12.000 lượt tiếp xúc khi nộp và trả hồ sơ. Như vậy, bình quân số lượt người hưởng trợ cấp thất nghiệp và trợ cấp BHXH 1 lần hàng tháng mà mỗi quận, huyện tiếp xúc gần 19.000 lượt người. Trong điều kiện cơ sở vật chất chật hẹp và nhân sự tại BHXH quận, huyện hạn chế như hiện nay thì không thể đáp ứng được khối lượng công việc trên. Tuy nhiên, để thực hiện chi trả BHTN nhanh chóng, cơ quan BHXH đã chọn giải pháp chi trả trợ cấp thất nghiệp qua thẻ ATM để hạn chế số lượng người đến giao dịch tại BHXH quận, huyện nhằm giảm tải công việc cho nhân viên và giúp người lao động được hưởng trợ cấp sớm nhất.

Theo báo cáo của Trung tâm Giới thiệu việc làm thuộc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội TP.HCM, số người đến đăng ký thất nghiệp tại trung tâm đang gia tăng. Cụ thể: Trong quý I/2011 số người đến đăng ký BHTN là 22.998 người (tăng 211% so với quý I/2010), riêng trong tháng 4 so với tháng 3/2011 tăng 31% . Sở dĩ có tình trạng này là do người lao động và doanh nghiệp đã biết đến BHTN, một phần do giá cả “leo thang” khiến nhiều doanh nghiệp thu hẹp sản xuất nên cắt giảm nhân công và người lao động không sống được vì lương nên “nhảy việc”. Đa số người đến đăng ký thất nghiệp rơi vào nhóm lao động phổ thông thuộc các ngành may mặc, da giày…

Vướng quy định

Có một thực tế là khi đăng ký tham gia BHTN, người lao động bị “vướng” trong quy định về thời gian nộp sổ BHXH. Theo Luật BHXH về BHTN, trong vòng 15 ngày khi đăng kí thất nghiệp, người lao động phải hoàn tất hồ sơ xin hưởng BHTN, trong đó bắt buộc phải có sổ BHXH. Trên thực tế, không phải người lao động nào cũng nhận được sổ BHXH đúng thời gian, bởi có thể doanh nghiệp đang còn nợ đọng BHXH, chưa có khả năng thanh toán nên chưa thể chốt sổ và không hiếm doanh nghiệp sa thải người lao động trái luật, cố tình gây khó khăn cho những người nghỉ việc bằng cách kéo dài thời gian chốt sổ. Ngoài ra, theo ông Cao Văn Sang, việc giải quyết quyền lợi cho người thất nghiệp thông qua hai cơ quan là quá phức tạp, khó thực hiện và đang gây khó khăn trong việc quản lý tiếp nhận hồ sơ, thẩm định, theo dõi chi trả.

Theo quy định, điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp là người lao động phải tham gia đóng BHTN từ 12 tháng đến 36 tháng, khi áp dụng vào thực tế đã xuất hiện tình trạng doanh nghiệp và người lao động lách luật. Sau 12 tháng làm việc, người lao động làm thủ tục đăng kí thất nghiệp nhưng thực tế không mất việc và 36 tháng làm việc sẽ được tách thành 3 lần đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp để trục lợi.

Hoàng Tuyết