Một kẻ đào tẩu, bị kết án, một mật vụ ngầm, một thám tử, một điều tra viên, một tác gia, một nhà phát minh, một nhà nhân văn. Tất cả kết hợp để tạo nên Eugene Vidocq, một trong những nhân vật gây kinh ngạc nhất trong lịch sử truy đuổi tội phạm. Với những phẩm chất hiếm có, Vidocq được ghi nhận là một tài năng hiếm hoi.

“Tôi sinh ra tại Arras (Pháp). Do tôi liên tục hóa trang, diện mạo luôn biến đổi và nhiều người hoài nghi về tuổi tác của tôi. Tôi thấy không cần thiết phải nói nhiều về chi tiết tôi xuất hiện trên thế giới này vào ngày 23/7/1775, trong ngôi nhà nằm sát nơi chính trị gia Robespierre chào đời trước đó 16 năm. Tôi được sinh ra vào một đêm mưa gió, sấm chớp rền vang. Cả bà đỡ và thầy bói đều dự báo rằng cuộc đời tôi cũng sẽ giông bão như thế”. Eugene Vidocq đã mở đầu cuốn hồi ký của mình như thế.

Chân dung Vidocq của họa sĩ Achille Devéria.

Xuất thân là con trai của một ông thợ nướng bánh tính tình cứng nhắc và một bà mẹ lẩm cẩm, lẽ ra trong gien của Vidocq không thể có máu nổi loạn. Nhưng ngay từ bé, Vidocq đã là một đứa trẻ chuyên gây rắc rối, thích dùng nắm đấm hơn là tri thức. Tuy nhiên, cậu không phải là người xấu mà là một đứa trẻ trung thực. Chỉ đơn giản là Vidocq có khuynh hướng ưa phiêu lưu.

Vô tình giết chết thầy dạy môn đấu kiếm, Vidocq bỏ nhà trốn chạy sự truy đuổi của cảnh sát khi mới 14 tuổi. Vidocq định đến Mỹ nhưng mất sạch tiền tiết kiệm. Cậu đành gia nhập trung đoàn Bourbon. Ở cái tuổi non nớt như vậy, những tưởng Vidocq sẽ bị đàn anh bắt nạt nhưng trái lại, 6 tháng trong quân ngũ, cậu đã đấu kiếm tay đôi với 15 người và giết chết một trong những đối thủ này.

Vidocq tỏ ra xuất sắc trong quân đoàn và nhanh chóng được thăng chức. Khi không tham gia chiến trận, Vidocq tiếp tục dấn thân vào các cuộc đấu kiếm. Trong một lần, cậu đâm cấp trên - một tội có thể bị treo cổ. Lo sợ phải ra tòa án binh với kết cục đứng dưới giá treo cổ, Vidocq đào ngũ và tìm đường về quê nhà Arras.
Khi ở Arras, một lần Vidocq nhìn thấy ba kỵ binh lôi xềnh xệch hai nữ tù nhân đến nơi chặt đầu. Bất bình trước cảnh đối xử tàn tệ với phụ nữ, Vidocq lại rút đoản kiếm giết chết ba tên lính để giải thoát hai phụ nữ nọ. Vì chuyện này mà Vidocq đã bị tống vào tù, chờ đến ngày bị hành hình khi mới 17 tuổi.

Nhờ lòng trung thành với gia đình Chevalier, một trong những gia đình có quyền thế ở Arras, bố Vidocq đã cứu được cậu con trai ra khỏi nhà tù. Sau khi được thả, Vidocq thân quen với nhà Chevalier và quyến rũ cô con gái của họ, Louise. Chẳng bao lâu Louise thông báo có thai. Họ làm đám cưới trong một nhà thờ ở Arras.
Cuộc sống gia đình chẳng mấy thú vị với Vidocq. Cô vợ mới cưới tiết lộ rằng thực ra cô không có thai. Vidocq càng buồn bực hơn khi bị trói chân trong cửa hàng tạp phẩm mà bố vừa mở cho cậu buôn bán. Chân Vidocq như muốn phát cuồng mỗi khi nghe thấy tiếng trống dồn vang của binh lính ra mặt trận.

Giấy tờ liên quan đến án 8 năm lao động khổ sai của Vidocq.

Và Vidocq đã có lý do để trốn nhà khi bắt gặp vợ tằng tịu với một sĩ quan. Vidocq giã từ Arras một lần nữa. Vidocq đặt chân đến thủ đô Pari - trung tâm của mọi tội lỗi. Trong thời gian này, Vidocq đã bị bắt nhiều lần vì vi phạm pháp luật nhưng lần nào anh ta cũng trốn thoát. Có một lần khi bị giam ở nhà tù làng Lille, Vidocq đã phạm một tội mà sau này sẽ thay đổi cả cuộc đời anh ta. Vidocq đã tìm cách giúp một tù nhân làm giả giấy tờ ra tù vì anh ta nghĩ rằng người này bị kết án quá nặng. Khi người ta phát hiện ra giấy tờ giả mạo này, Vidocq phải đối mặt với một cáo buộc nghiêm trọng. Sợ phải ở tù lâu, Vidocq nhanh chóng vượt ngục.

Khi ở ngoài tù, Vidocq nghe tin rằng viên cai ngục nhà tù đã bị buộc tội giúp anh ta trốn thoát, trong khi thực tế không phải vậy. Cảm thấy tội lỗi, Vidocq quay về đầu thú để minh oan cho viên cai ngục. Vidocq bị kết án 8 năm lao động khổ sai.

Lao động khổ sai chưa được bao lâu, Vidocq đã hối lộ một lính gác để lấy được một bộ quần áo thủy thủ dùng để cải trang. Khi đang ở ngoài trời lao động, Vidocq lại trốn thoát thành công trong bộ quần áo thủy thủ. Khi nhận ra tài cải trang của mình, Vidocq đã tận dụng triệt để. Ở mỗi thành phố, anh ta lại trở thành một người khác.

Trong cuộc hành trình trốn tránh luật pháp, Vidocq thường lui tới Hà Lan. Anh ta tham gia cướp tàu thuyền của người Anh trên Đại Tây Dương với tên cướp biển Fromentin khét tiếng, thuyền trưởng tàu Barras. Khi đến Ostend, anh ta lại bị chính quyền chờ sẵn với chiếc còng sắt. Lần này, họ dẫn Vidocq đến nhà tù Toulon - địa ngục của những tay tội phạm cứng đầu.

Chưa bao giờ Vidocq cảm thấy khốn khổ như ở nhà tù Toulon. 24 tuổi, Vidocq trải qua những điều tồi tệ nhất trong tù. Cai ngục luôn để mắt tới anh ta vì biết tài cải trang của anh ta. Vì không bao giờ có cơ hội ra ngoài trời, nên Vidocq chỉ còn nước kiên nhẫn chờ thời cơ.

Trong tù, Vidocq quen thân với Jossas, một tên trộm giàu có ở Pari. Nhờ có tiền mà Jassas muốn gì được nấy, kể cả một chiếc chìa khóa mở cùm tay để tặng Vidocq – người mà Jossas nghĩ là không nên bắt đầu cuộc đời ở trong tù. Nhờ món quà của Jossas, Vidocq có thể lẻn ra khỏi tù vào một đêm nọ. Dưới ánh trăng xanh nhợt ở Toulon, Vidocq lặng lẽ rời thành phố và bí mật trốn ở quê nhà Arras.

Hai năm êm đềm trôi qua cho đến khi cảnh sát nghi ngờ gốc gác Áo của Vidocq. Anh ta lại trốn đến Boulogne, lại làm cướp biển, bị một bạn tù cũ nhận ra và báo cảnh sát. Kịch bản cũ lặp lại: Vidocq bị bắt, ngồi tù 5 tháng và lại trốn thoát.

Khi 34 tuổi, Vidocq quá chán cảnh trốn chạy và muốn một cuộc sống ổn định, trung thực, có nghề nghiệp tử tế. Một chiều tháng 5/1890, anh ta đến gặp công tố viên Henry phụ trách Sở tội phạm ở Pari, bày tỏ nguyện vọng muốn trở thành một người trung thực.

Sau những tháng ngày lang bạt trong thế giới ngầm, Vidocq hiểu bọn tội phạm hơn bất kỳ điều tra viên nào ở Pari, ở Pháp, thậm chí trên cả thế giới. Anh ta biết nơi ẩn trốn và nơi những tên trộm, buôn lậu, giết người khét tiếng nhất hay lảng vảng tới. Anh ta biết nơi để bắt gọn chúng. Vidocq cho rằng mình có thể bắt tội phạm giỏi hơn bất kỳ ai, kể cả công tố viên Henry. Ông Henry thực sự ấn tượng và đã chấp nhận Vidocq sau một vài thử thách.

Thùy Dương

Kỳ tới: Tai mắt của cảnh sát