Tin vui đối với thủy sản Việt Nam, mới đây, khi xem xét thuế chống bán phá giá đối với mặt hàng tôm Việt Nam, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã công nhận tất cả doanh nghiệp Việt Nam không bán phá giá vào thị trường này.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), chúng ta chưa thể vội mừng, bởi phía trước vẫn còn rất nhiều khó khăn, thử thách, bởi các hàng rào kỹ thuật vẫn được dựng lên (như việc kiểm soát tạp chất ethoxyquin trong con tôm…), nguồn nguyên liệu trong nước thiếu hụt…Nhưng đáng lo ngại hơn cả là tình trạng các doanh nghiệp trong nước tự tìm cách "dìm hàng” của nhau bằng việc bán phá giá sản phẩm.

Thực trạng các doanh nghiệp trong nước khi mang sản phẩm ra nước ngoài định giá, cùng chung một mục tiêu là ký được hợp đồng với đối tác, nhưng cách làm lại khác nhau. Oái oăm là có doanh nghiệp đã tìm đủ mọi cách để giành bằng được khách hàng. Họ sẵn sàng đưa ra giá thấp hơn hẳn chi phí đầu vào (thậm chí chấp nhận hòa vốn) để đạt được thỏa thuận với đối tác, miễn là đánh bại được đối thủ - chính là những doanh nghiệp nước nhà.

Chuyện các doanh nghiệp trong nước cạnh tranh nhau bằng cách hạ giá xuất khẩu không phải bây giờ mới xảy ra. 5 năm về trước, xuất khẩu thủy sản Việt Nam được coi là thuận lợi, thì chuyện bán phá giá đã từng xảy ra. Thời điểm đó, khi thấy cá tra được giá tại thị trường Nga, các doanh nghiệp Việt Nam đã đổ xô chào bán giá thấp, kéo theo chất lượng giảm sút, khiến Chính phủ Nga “cấm cửa” cá tra của Việt Nam một thời gian.

Việc cạnh tranh thiếu lành mạnh của các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản đã tạo cơ hội để các nhà nhập khẩu làm giá, ép giá. Từ đó dẫn đến việc doanh nghiệp quay lại ép giá người nuôi trồng, đánh bắt thủy sản. Liên tục nhiều năm trở lại đây, người dân phải bán sản phẩm dưới giá thành sản xuất. Do giá thủy sản xuất khẩu giảm mạnh, giá thức ăn chăn nuôi tăng cao, khó vay vốn ngân hàng, nên nhiều hộ nuôi trồng thủy sản gặp rất nhiều khó khăn để tái đầu tư. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp làm ăn chân chính cũng đành chấp nhận bán giá thấp chịu lỗ nhằm mau thu hồi vốn để trả nợ ngân hàng, duy trì việc làm cho công nhân.

Vấn đề này đã được VASEP cảnh báo từ rất lâu. Song vì lợi ích trước mắt, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản vẫn sẵn sàng sử dụng mánh khóe nhằm làm lợi cục bộ. Sự thiếu liên kết, tư duy làm ăn kiểu "chụp giật” không chỉ gây thiệt hại về kinh tế, mà nguy hại hơn là làm hình ảnh xuất khẩu thủy sản Việt Nam xấu đi trong mắt các bạn hàng nước ngoài.

Như vậy, ngoài những nguyên nhân về thị trường cùng hàng loạt nguyên nhân khách quan khác, đã và đang tạo áp lực lên thị trường xuất khẩu ngành thủy sản, thì việc chính các doanh nghiệp trong nước đang tự tìm cách gạt bỏ nhau trên trường quốc tế chỉ vì lợi ích trước mắt, đã trở thành tác nhân gây thêm nhiều khó khăn cho mục đích phát triển bền vững của ngành thủy sản nước nhà.

Yến Nhi