Hãng tin Reuters của Anh ngày 14/11 cho biết vào hôm thứ Năm (13/11), Quốc hội Đức đã bổ nhiệm một ủy ban chuyên gia nhằm xem xét lại chính sách thương mại đối với Trung Quốc, đẩy nhanh chiến lược “giảm thiểu rủi ro” sau khi Bắc Kinh áp đặt hạn chế xuất khẩu đất hiếm, phơi bày việc ngành công nghiệp Đức có thể bị bóp nghẹt nhanh chóng đến mức nào.

Trong khi bản chiến lược về Trung Quốc năm 2023, được thực hiện theo sự đặt hàng của chính phủ tiền nhiệm, chỉ đưa ra các khuyến nghị mang tính chung chung, thì lần này ủy ban gồm các hiệp hội doanh nghiệp, đại diện giới lao động và các viện nghiên cứu sẽ gửi các khuyến nghị mang tính thực thi cho chính phủ để soạn thảo luật.

Ủy ban này được thành lập chỉ vài ngày trước chuyến đi của Bộ trưởng Tài chính Lars Klingbeil tới Trung Quốc nhằm thúc đẩy lập trường của Liên minh châu Âu (EU) về một loạt vấn đề, sẽ xem xét vấn đề năng lượng, nhập khẩu nguyên liệu thô và đầu tư của Trung Quốc vào lĩnh vực hạ tầng trọng yếu.

Năm nay, Đức đặc biệt cảm thấy dễ tổn thương trước đối tác thương mại lớn nhất của mình, khi bị mắc kẹt giữa việc Tổng thống Mỹ Donald Trump làm rung chuyển thương mại toàn cầu bằng các mức thuế mạnh tay và Trung Quốc phô diễn sức mạnh bằng những hạn chế xuất khẩu của riêng mình.

“Trung Quốc có thể và sẽ khóa van trong những lĩnh vực trọng yếu; chúng ta vẫn còn quá dễ tổn thương, vì vậy áp lực phải hành động giờ đây lớn hơn nhiều”, ông Juergen Matthes, trưởng bộ phận chính sách kinh tế quốc tế tại Viện Kinh tế Đức IW, cho biết.

Ông Klingbeil sẽ trở thành bộ trưởng đầu tiên của chính phủ liên minh mới thăm Trung Quốc, sau khi Ngoại trưởng Johann Wadephul hoãn chuyến đi dự kiến vào cuối tháng Mười do Bắc Kinh chỉ xác nhận một trong số các cuộc gặp mà ông yêu cầu.

Một nguồn tin am hiểu vấn đề cho Reuters biết rằng chỉ có một đoàn nhỏ gồm đại diện các ngân hàng và công ty bảo hiểm Đức sẽ tháp tùng ông Klingbeil sang Trung Quốc vào tuần tới.

“Quản lý rủi ro sẽ đóng vai trò lớn hơn trong chiến lược Trung Quốc tương lai. Câu hỏi đặt ra là: đâu là những đòn bẩy mà Trung Quốc có thể dùng để gây sức ép chính trị, và làm sao để chúng ta tránh được?”, ông Juergen Hardt, người phát ngôn về chính sách đối ngoại của đảng bảo thủ cầm quyền, nói.

Cú sốc đất hiếm là hồi chuông cảnh tỉnh

Nhiều năm qua, Đức - cường quốc sản xuất và xuất khẩu của châu Âu - đã hưởng lợi từ việc bán hàng hóa cho thị trường Trung Quốc rộng lớn và ngày càng tăng trưởng. Nhưng trong chiến lược về Trung Quốc được thông qua năm 2023, chính phủ trước đã kêu gọi “giảm thiểu rủi ro” trong quan hệ kinh tế giữa hai nước, gọi Bắc Kinh là “đối tác, đối thủ cạnh tranh và đối thủ hệ thống.”

Tài liệu dài 61 trang kêu gọi các doanh nghiệp Đức giảm phụ thuộc vào Trung Quốc nhưng lại thiếu các mục tiêu ràng buộc.

Một nghiên cứu của Viện Kinh tế Đức IW cho thấy rằng vào năm 2024, mức độ phụ thuộc nhập khẩu vào Trung Quốc đối với các sản phẩm tiềm ẩn rủi ro của Đức hầu như không thay đổi so với năm trước - thời điểm chiến lược Trung Quốc được thông qua.

“Kể từ chiến lược Trung Quốc 2023, tôi không thấy tiến bộ thực sự nào trong việc giảm thiểu rủi ro trong nghiên cứu của mình, điều lẽ ra phải đánh lên hồi chuông cảnh báo thì lại không hề xảy ra”, ông Matthes, tác giả nghiên cứu, cho biết.

Theo phân tích về hơn 14.300 nhóm sản phẩm, chỉ khoảng 200 nhóm hiện phụ thuộc vào Trung Quốc với tỷ lệ ít nhất 50% nhu cầu nhập khẩu. Điều này cho thấy sự phụ thuộc tập trung vào một số lĩnh vực nhỏ, nhưng những lĩnh vực này vẫn có thể tạo ra tác động kinh tế đáng kể.

Ông Jens Eisenschmidt, Kinh tế trưởng khu vực châu Âu tại Morgan Stanley cho biết: “Vấn đề lớn nhất là sự phụ thuộc. Tách khỏi Trung Quốc hoàn toàn là điều không thể”.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz nhậm chức vào tháng Năm với lời hứa hồi sinh tăng trưởng cho nền kinh tế lớn nhất châu Âu sau hai năm suy giảm.

“Tôi không nghĩ đã có nỗ lực lớn nào trong chính phủ nhằm đánh giá lại Trung Quốc. Vấn đề đơn giản chỉ là năng lực”, ông Eisenschmidt nói, lưu ý rằng phần lớn nguồn lực của chính phủ tập trung vào cải cách trong nước.

Ban đầu, ông Merz dường như tập trung vào việc duy trì quan hệ hợp tác tốt với chính quyền Trump và thúc đẩy hòa bình tại Ukraine và Trung Đông.

Nhưng khi Trung Quốc áp đặt hạn chế xuất khẩu đất hiếm, điều đó khiến điểm yếu của Đức trở nên rõ ràng, bởi khoảng 80% lượng đất hiếm mà Đức nhập khẩu đến từ Trung Quốc.

Các công ty Đức một lần nữa lao đao sau khi tranh chấp giữa Hà Lan và Trung Quốc liên quan đến công ty sản xuất chip Nexperia - đơn vị sản xuất hàng tỷ con chip cho ô tô và nhiều thiết bị điện tử khác - gây ra một cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng toàn cầu.