Trong 5 ngày qua, các lực lượng đối lập Syria đã giành được nhiều vùng đất ở Tây Bắc Syria với sự hỗ trợ của Không quân Thổ Nhĩ Kỳ. 

Kể từ tháng 12/2019, các lực lượng Chính phủ Syria, được Nga và Iran hậu thuẫn, đã tiến vào tỉnh Idlib ở vùng biên giới phía Tây Bắc đất nước, thành trì cuối cùng của phe đối lập được Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ. Tuy nhiên, cuối tuần trước, Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai hàng chục máy bay không người lái cùng với pháo hạng nặng tới khu vực, hỗ trợ phe đối lập giành lại một số vùng lãnh thổ.

Cuộc giành giật Idlib

Phát biểu với đài Al Jazeera (Qatar), các chỉ huy phe đối lập cho biết lực lượng của họ đã kiểm soát một số ngôi làng ở khu vực Jabal al-Zawiya, phía Nam tỉnh Idlib, chặn bước tiến của quân chính phủ hướng đến đường cao tốc quan trọng M4, nối Latakia với Aleppo.

Ở phía Đông, sau khi phe đối lập giành lại thị trấn Saraqeb, quân chính phủ đã để mất quyền kiểm soát đường cao tốc M5 chiến lược nối Damascus với Aleppo. Đáp lại, các lực lượng chính phủ đã tiến hành một cuộc phản công và tìm cách xâm nhập vào các khu phố phía Đông của Saraqeb. Ngày 3/3, lực lượng quân cảnh Nga đã được điều tới Saraqeb nhằm đảm bảo an toàn cho phương tiện và người dân di chuyển dọc hai tuyến cao tốc M4, M5. 

Một chỉ huy phe đối lập nói với Al Jazeera rằng đụng độ ở Saraqeb vẫn tiếp diễn, nhưng phiến quân đang trụ lại vững nhờ sự hỗ trợ của lực lượng máy bay không người lái Thổ Nhĩ Kỳ.

Hôm 1/3, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ tiến hành chiến dịch Spring Shield (Lá chắn Mùa xuân) nhằm vào lực lượng Chính phủ Tổng thống Assad ở Tây Bắc Syria, nhưng các chỉ huy phe đối lập cho hay cuộc tấn công thực sự đã bắt đầu từ ngày 27/2 và được tăng cường sau vụ 34 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ thiệt mạng ở miền Nam Idlib. Ngày 29/2, thời hạn do Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đưa ra để Damascus rút quân khỏi các khu vực họ đã tiếp quản ở Tây Bắc Syria kể từ tháng 12/2019 đã hết.

Xem Thổ Nhĩ Kỳ tăng viện xe tăng tới chiến trường Idlib (Nguồn: VOA)

Chiến thuật ‘thay đổi cuộc chơi'

Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ phe đối lập Syria trong cuộc chiến chống lại Chính phủ Syria, nhưng đây là lần đầu tiên họ triển khai máy bay không người lái (UAV hay drone) trong các chiến dịch chống Damascus. Làn sóng drone cùng với các cuộc không kích của máy bay chiến đấu dọc biên giới Syria-Thổ Nhĩ Kỳ và pháo hạng nặng đã làm thay đổi đáng kể tương quan lực lượng trên mặt đất.

"Máy bay không người lái Thổ Nhĩ Kỳ bay trên không phận Syria là một công cụ thay đổi cuộc chơi chiến thuật", ông Can Kasapoglu, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu An ninh và Quốc phòng tại EDAM, một tổ chức nghiên cứu tư vấn có trụ sở tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ), phát biểu với Al Jazzeera.

"Có một số cao điểm và vị trí án ngữ có thể thay đổi cán cân quân sự tổng thể như Saraqeb, Neirab, Atarib. Sức mạnh máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ có thể tạo ra sự khác biệt về mặt chiến thuật trong các cuộc chiến chớp nhoáng tại Syria", Kasapoglu giải thích.

Thổ Nhĩ Kỳ trước đây từng sử dụng máy bay không người lái có vũ trang ở Syria trong chiến dịch Nhành Olive năm 2018, chống lại lực lượng Đơn vị Bảo vệ Nhân dân người Kurd Syria (YPG). Nhưng đây là lần đầu tiên quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng các máy bay không người lái ANKA-S và Bayraktar-TB2 tự sản xuất với quy mô và cường độ lớn như vậy. Theo ước tính, hàng chục chiếc UAV đã được tung vào cuộc tấn công vừa qua tại Idlib.

Xem video Thổ Nhĩ Kỳ không kích các mục tiêu quân Chính phủ Syria tại Idlib (Nguồn: Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ/AFP)

Máy bay không người lái không chỉ đánh vào các vị trí và đoàn xe của lực lượng Chính phủ Syria dọc chiến tuyến, mà còn xâm nhập sâu vào các khu vực do Damascus kiểm soát và được cho là nhắm vào các sân bay quân sự gần Aleppo và Hama. Phi đội UAV cũng đã không kích phá hủy một số hệ thống phòng không mà quân Chính phủ triển khai.

Hôm 2/3, hãng thông tấn Thổ Nhĩ Kỳ Anadolu dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar nói rằng lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ đã phá hủy hai máy bay chiến đấu Su-24 của Syria, hai máy bay không người lái, 135 xe tăng, 5 hệ thống phòng không và "vô hiệu hóa" hơn 2.500 tay súng trung thành với Chính phủ Syria. 

Chưa hết, máy bay không người lái Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã thực hiện các vụ không kích nhằm vào sĩ quan cao cấp trong cả lực lượng chính phủ Syria và dân quân đồng minh. Các nguồn tin cho đài Al Jazeera tiếng Arab biết, hôm 29/2, ít nhất 10 chỉ huy cấp cao của lực lượng chính phủ Syria và Hezbollah, đã bị giết bởi một máy bay không người lái Thổ Nhĩ Kỳ gần thị trấn Zerba, phía Nam tỉnh Aleppo. 

Hội nghị thượng đỉnh Erdogan-Putin

Mặc dù sức mạnh máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ đã cho phép phe đối lập Syria phản công lại Chính phủ Syria và ngăn bước tiến của Damascus, nhưng có thể không đủ để thay đổi đáng kể hiện trạng trên thực địa Tây Bắc Syria.

"Tổng thống Assad đã mất lợi thế tâm lý sau khi Thổ Nhĩ Kỳ triển khai máy bay không người lái và pháo binh. Các lực lượng chính phủ không thể chiến đấu dưới hỏa lực như vậy, tạm thời bị tê liệt" - Kirill Semenev, nhà phân tích về Trung Đông có trụ sở tại Moskva nhận xét - "Nhưng không chắc là phe đối lập có thể chiếm lại các vị trí mà họ đã mất."

Một trong những yếu tố dường như đã mở đường cho cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ là việc Nga giảm hoạt động quân sự ở vùng Tây Bắc Syria. Một chỉ huy phe đối lập Syria xác nhận với Al Jazeera rằng các cuộc không kích của Nga đã tương đối ít trong vài ngày qua. 

Theo nhà phân tích Semenev, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có một thỏa thuận, theo đó quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có thể sử dụng máy bay không người lái tại khu vực giảm căng thẳng ở Idlib. Đó là lý do tại sao các lực lượng Nga đã tránh hành động chống lại Thổ Nhĩ Kỳ. 

Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cũng công khai tuyên bố rằng họ sẽ chỉ nhắm vào lực lượng Chính phủ Syria và tránh đối đầu với Nga. Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã tập trung sức mạnh pháo binh và máy bay không người lái vào mặt trận ở miền Đông Idlib, nơi lực lượng Chính phủ Syria và dân quân Iran đang chiến đấu. Trong khi đó, cuộc tấn công của Ankara ít nghiêm trọng hơn ở phía Nam nơi Sư đoàn 5 do Nga hậu thuẫn được triển khai. 

Những diễn biến trên xảy trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan và người đồng cấp Nga Putin tại Moskva vào ngày 5/3 để thảo luận về tình hình Syria. Theo ông Marwan Kabalan, Giám đốc Phân tích chính sách tại Trung tâm Nghiên cứu và Chính sách Arab ở Doha, Qatar, với màn leo thang mới nhất ở Syria, Thổ Nhĩ Kỳ có thể muốn gây sức ép với Nga trong một thỏa thuận mới về khu vực Tây Bắcc Syria trước cuộc họp ngày 5/3.

"Người Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tới dự cuộc gặp thượng đỉnh với một vị thế mạnh hơn nhiều trên thực địa so với vài ngày trước," ông Kabalan nói. "Theo hiểu biết của tôi thì người Nga và người Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đạt được thỏa thuận mới."

Theo quan điểm của ông Kabalan, Ankara sợ Chính phủ Syria tiếp quản đường cao tốc M4 và M5 và để lại một dải đất nhỏ cho 3 triệu người Syria sơ tán, nơi không có triển vọng kinh tế và cơ sở hạ tầng, biến nó thành "một Gaza" khác, được hỗ trợ tài chính bởi Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ.

Vì lý do này, ông Erdogan có thể sẽ gây áp lực với Tổng thống Putin để đồng ý về một khu vực giảm căng thẳng mới và quản lý chung với hai tuyến cao tốc M4 và M5. Nếu đạt được thỏa thuận như vậy, cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ có thể sẽ lắng xuống sau ngày 5/3, chuyên gia Kabalan nhận định.