Ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nhiều địa phương đã vào cuộc quyết liệt, coi đây là “cú hích” quan trọng để tái cấu trúc mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh. Từ đó, đã có nhiều mô hình tiêu biểu được triển khai và đem lại hiệu quả bước đầu.
Ngay ngày đầu thực hiện chính quyền mới, việc thực hiện thủ tục hành chính cho người dân tại Trung tâm hành chính công của phường phường Bắc Kạn (tỉnh Thái Nguyên) đã được thực hiện trơn tru, không bị gián đoạn, đảm bảo việc phục vụ người dân nhanh nhất, hiệu quả nhất. Ảnh: Vũ Hoàng Giang/TTXVN
Điểm sáng từ các địa phương
Sau hơn nửa năm triển khai Nghị quyết 57, Thái Nguyên đã hoàn thành 36/58 nhiệm vụ được giao, 22 nhiệm vụ còn lại đang được triển khai đúng tiến độ. Tỉnh hiện có 36 tổ chức khoa học và công nghệ với hơn 650 nhân lực, trong đó 28 tổ chức công lập và 8 tổ chức ngoài công lập. Đặc biệt, sau khi hợp nhất tỉnh Thái Nguyên với Bắc Kạn (cũ), kinh phí bố trí cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đạt hơn 233 tỷ đồng, chiếm 0,8% tổng chi ngân sách. Mục tiêu tỉnh đưa ra đến cuối năm 2025 là chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) đạt trên 1% GRDP, trong đó nguồn vốn xã hội chiếm trên 60%.
Cùng với đó, Thái Nguyên đã mở rộng triển khai hệ thống công nghệ theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp; cung cấp 2.142 thủ tục hành chính, trong đó 934 thủ tục đủ điều kiện dịch vụ công trực tuyến toàn trình. Với 88,42/100 điểm trên Bộ chỉ số đánh giá Cổng Dịch vụ công Quốc gia, Thái Nguyên xếp thứ nhất trong 34 tỉnh, thành phố. Tỉnh cũng là một trong những địa phương đi đầu trong ứng dụng nền tảng số: 100% thanh toán không dùng tiền mặt trong bảo hiểm xã hội, giáo dục, y tế; 100% cơ sở y tế kết nối dữ liệu với Cổng giám định bảo hiểm y tế; đứng thứ hai cả nước về số người tích hợp Sổ sức khỏe điện tử trên VNeID.
Song song đó, nhiều nhiệm vụ khoa học công nghệ mới được tỉnh phê duyệt như: Ứng dụng AI trong chẩn đoán y khoa, xây dựng kho hình ảnh y tế tập trung, nghiên cứu công nghệ mạ phủ kim loại thân thiện môi trường, phát triển hệ thống thư viện số cho trường phổ thông. Với 71 mô hình đổi mới sáng tạo từ các đơn vị, địa phương, Thái Nguyên đang hình thành hệ sinh thái công nghệ năng động.
Hải Phòng cũng ghi dấu ấn bằng cách tiếp cận dựa trên kết nối cung – cầu công nghệ. Theo ông Phạm Văn Thép, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hải Phòng, chỉ trong 9 tháng của năm 2025, thành phố triển khai 50 nhiệm vụ nghiên cứu và phát triển công nghệ (tăng 20 nhiệm vụ so với cùng kỳ 2024), thẩm định 108 dự án đầu tư về công nghệ, cấp 8 giấy chứng nhận chuyển giao công nghệ, đồng thời tổ chức nhiều hội thảo kết nối. Điển hình là việc quản trị, vận hành hiệu quả sàn giao dịch công nghệ và thiết bị trực tuyến Hatex.vn, cùng điểm kết nối cung cầu vùng Đồng bằng sông Hồng và khu trưng bày công nghệ Israel. Thành phố cũng đưa ra 21 “bài toán lớn” về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo năm 2025.
Trong khi đó, Thành phố Hồ Chí Minh xác định công nghiệp bán dẫn là lĩnh vực chiến lược khi đưa ra mục tiêu xây dựng hệ sinh thái bán dẫn toàn diện với lộ trình 3 giai đoạn: 2024-2030 thu hút FDI chọn lọc; 2030-2040 phát triển công nghiệp bán dẫn kết hợp tự cường và FDI; 2040-2050 làm chủ nghiên cứu và phát triển. Thành phố đã thu hút nhiều tập đoàn lớn như Intel, Samsung, Marvell, Renesas, Siemens EDA, Ampere Computing.
Tại Đồng bằng sông Cửu Long, vùng đất có vai trò chiến lược về an ninh lương thực, nhưng lại đối mặt thách thức to lớn: biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, sụt lún, nguồn nhân lực hạn chế với tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ khoảng 17-18%, các chuyên gia khẳng định việc áp dụng giải pháp khoa học, công nghệ và chuyển đổi số là “chìa khóa” để vùng bứt phá, phát huy lợi thế nông nghiệp và hội nhập quốc tế.
Vượt thách thức để phát triển
Những kết quả trên cho thấy xu hướng triển khai các nội dung trong Nghị quyết 57 là rất tích cực nhưng có sự phân bổ không đồng đều trong phát triển khoa học - công nghệ giữa các vùng. Các tỉnh, thành phố có lợi thế về hạ tầng và thu hút FDI như Thái Nguyên, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh đạt tiến bộ nhanh, trong khi Đồng bằng sông Cửu Long còn nhiều hạn chế, có khả năng ảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng cân bằng và bền vững.
Trong phát triển ngành bán dẫn, Việt Nam hiện chủ yếu tập trung ở khâu bao gói - kiểm định chip có giá trị gia tăng thấp, trong khi khâu thiết kế và chế tạo mang lại giá trị cao còn hạn chế. Thách thức về nguồn nhân lực số cũng rất rõ nét. Dù nhiều địa phương đã mở lớp đào tạo AI, kỹ năng số nhưng còn thiếu tạo khoảng cách lớn so với nhu cầu thực tiễn. Nếu không có chiến lược đầu tư căn cơ cho giáo dục và đào tạo, nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao sẽ cản trở quá trình đổi mới sáng tạo.
Từ thực tế trên, các chuyên gia đề xuất cần có giải pháp khuyến khích doanh nghiệp nội địa tham gia các khâu giá trị cao trong lĩnh vực bán dẫn, AI, sinh học, năng lượng tái tạo; đẩy mạnh mô hình “Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp” để đào tạo, bồi dưỡng nhân lực số, nhất là ở những vùng còn yếu.
Cán bộ Trung tâm phục vụ hành chính công phường An Xuyên (mới), tỉnh Cà Mau trực tiếp hướng dẫn người dân đăng ký thực hiện thủ tục hành chính. Ảnh: Kim Há/ TTXVN
Nhằm thu hẹp khoảng cách vùng miền, các chuyên gia cho rằng, cần có chính sách đặc thù cho Đồng bằng sông Cửu Long và các địa phương nông nghiệp để bảo đảm sự phát triển hài hòa, tận dụng công nghệ thích ứng với biến đổi khí hậu. Một yếu tố quan trọng là cần đẩy nhanh ban hành khung pháp lý về chuyển giao công nghệ, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; ngăn chặn công nghệ lạc hậu, đồng thời tạo hành lang cho công nghệ tiên tiến phát triển. Ở tầm quốc gia, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cần được nhìn nhận là trụ cột phát triển, bảo đảm an ninh kinh tế và chủ quyền số. Chỉ khi các địa phương được tiếp thêm nguồn lực, được khuyến khích sáng tạo, đất nước mới có thể tận dụng được thời cơ từ cách mạng công nghiệp lần thứ tư để bứt phá.