Tại một buổi tiệc trang trọng ở Phòng phía Đông của Nhà Trắng mới đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố với các vị khách tham dự, trong đó có cầu thủ bóng đá Cristiano Ronaldo, tỷ phú Elon Musk và CEO Apple Tim Cook rằng Washington sẽ chỉ định Saudi Arabia là đồng minh lớn ngoài NATO (MNNA).

"Tôi vui mừng thông báo rằng chúng ta đang đưa hợp tác quân sự lên một tầm cao mới bằng cách chính thức công nhận Saudi Arabia là một đồng minh quan trọng ngoài NATO, một điều rất quan trọng đối với họ", ông Trump nói. Khoảnh khắc này diễn ra trong ngày có nhiều thông báo quan trọng, bao gồm cam kết của Thái tử Mohammed bin Salman về việc tăng đầu tư của Saudi Arabia vào Mỹ từ khoảng 600 tỷ USD lên gần 1.000 tỷ USD.

Đồng minh lớn ngoài NATO là gì?

Theo hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 22/11, đồng minh lớn ngoài NATO là tên gọi mà Mỹ chỉ định các quốc gia có mối quan hệ quân sự, thương mại và an ninh chặt chẽ với Washington mặc dù không phải là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Bộ Ngoại giao Mỹ định nghĩa địa vị này là "biểu tượng mạnh mẽ của mối quan hệ chặt chẽ mà Mỹ chia sẻ với các quốc gia đó" và phản ánh "sự tôn trọng sâu sắc" đối với quan hệ đối tác.

Việc chỉ định này dựa trên hai luật riêng biệt của Mỹ. Luật thứ nhất, được gọi là Tu chính án Nunn, cho phép Lầu Năm Góc đưa một số quốc gia được chọn vào chương trình hợp tác nghiên cứu và phát triển quốc phòng. Luật còn lại, Mục 517 của Đạo luật Hỗ trợ Nước ngoài, cung cấp các lợi ích bổ sung như quyền tiếp cận một số chương trình vũ khí và đào tạo của Mỹ.

Danh sách 20 đồng minh lớn ngoài NATO

Saudi Arabia sẽ gia nhập cùng 19 quốc gia hiện được chỉ định là đồng minh lớn ngoài NATO: Argentina, Australia, Bahrain, Brazil, Colombia, Ai Cập, Israel, Nhật Bản, Jordan, Kenya, Kuwait, Morocco, New Zealand, Pakistan, Philippines, Qatar, Hàn Quốc, Thái Lan và Tunisia. 

Israel, Ai Cập, Nhật Bản, Australia và Hàn Quốc là những quốc gia đầu tiên được cấp quy chế này sau khi Tu chính án Nunn được ban hành vào năm 1987. Chính quyền Bill Clinton đã bổ sung thêm New Zealand, Jordan và Argentina vào năm 1996 và 1998.

Sau vụ tấn công ngày 11/9 và trong các cuộc chiến tranh của Mỹ ở Iraq và Afghanistan, Tổng thống George W. Bush đã chỉ định Bahrain, Philippines, Thái Lan, Kuwait, Morocco và Pakistan vào danh sách. 

Tiếp đó, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã thêm Afghanistan vào năm 2012 và Tunisia vào năm 2015, nhưng tư cách của Afghanistan đã bị thu hồi sau khi Taliban trở lại nắm quyền vào năm 2021. Tổng thống Trump đã thêm Brazil vào năm 2019, trong khi người tiền nhiệm Joe Biden đã thêm Colombia và Qatar vào năm 2022.

Năm 2024, Tổng thống Biden cũng đã biến Kenya trở thành đồng minh lớn đầu tiên không thuộc NATO ở khu vực cận Sahara châu Phi. Tuy nhiên, vào tháng 8/2025, Thượng viện Mỹ đã ra lệnh xem xét toàn diện tình trạng MNNA của Kenya, dự kiến hoàn thành vào mùa Xuân năm sau.

Những đặc quyền được hưởng

Tình trạng này mang lại nhiều đặc quyền về quân sự, kinh tế và an ninh. Theo luật pháp Mỹ, các đồng minh lớn không thuộc NATO đủ điều kiện nhận các khoản vay thiết bị và vật tư quân sự của Mỹ để phục vụ cho nghiên cứu, thử nghiệm và đánh giá chung.

Họ có thể lưu trữ kho dự trữ chiến tranh của Mỹ trên lãnh thổ của mình, tham gia các thỏa thuận huấn luyện song phương hoặc đa phương và được ưu tiên tiếp cận các mặt hàng quốc phòng dư thừa mà quân đội Mỹ không còn cần đến nữa.

Họ có thể mua đạn uranium nghèo và ký thỏa thuận với Bộ Quốc phòng/Bộ Chiến tranh Mỹ để hợp tác nghiên cứu và phát triển thiết bị và đạn dược quốc phòng. Các công ty có trụ sở tại các quốc gia này có thể đấu thầu các hợp đồng bảo trì và sửa chữa của Lầu Năm Góc ở nước ngoài, và chính phủ của họ có thể tiếp cận nguồn tài trợ của Mỹ cho nghiên cứu và phát triển chống khủng bố, bao gồm cả công nghệ phát hiện chất nổ.

Không có cam kết phòng thủ

Quan trọng nhất, sự chỉ định này không phải là một liên minh chính thức và không bắt buộc Mỹ phải bảo vệ một quốc gia được chỉ định nếu quốc gia đó bị tấn công. Nó không bao gồm bất kỳ đảm bảo an ninh hoặc cam kết phòng thủ chung nào mà các thành viên NATO được hưởng.

Tuy nhiên, một số đồng minh lớn ngoài NATO có các hiệp ước quốc phòng song phương riêng với Mỹ, trong đó có bao gồm các nghĩa vụ quốc phòng. Những nước này bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và Philippines.

Nhà Trắng cho biết Tổng thống Trump và Thái tử Saudi Arabia cũng đã ký một thỏa thuận phòng thủ chiến lược, nhưng vẫn chưa rõ liệu các điều khoản răn đe của thỏa thuận có bao gồm bất kỳ cam kết nào của Mỹ về việc bảo vệ Saudi Arabia trong trường hợp bị tấn công hay không.

Ý nghĩa chính trị và chiến lược

Anadolu lưu ý, Saudi Arabia từ lâu đã là đối tác trung tâm của Mỹ tại Trung Đông, gắn kết với nhau qua nhiều thập kỷ hợp tác về năng lượng, chống khủng bố và quốc phòng. Việc chỉ định Saudi Arabia là đồng minh lớn ngoài NATO phản ánh ưu tiên của Tổng thống Trump trong việc vun đắp quan hệ với Riyadh, đồng thời tăng cường khả năng hợp tác quân sự và công nghệ quốc phòng giữa hai nước.