Hội nghị đạt được các tiến triển cụ thể trong các khuôn khổ hợp tác trọng yếu, tái khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN, đồng thời đặt nền tảng cho việc triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 - hướng tới một ASEAN kiên cường, năng động, đổi mới và lấy con người làm trung tâm.     

Một trong những kết quả nổi bật của hội nghị là thúc đẩy hai sáng kiến kinh tế chiến lược: Hiệp định Khung Kinh tế số ASEAN (DEFA) và Lưới điện ASEAN (APG). DEFA - hiệp định kinh tế số toàn khu vực đầu tiên của ASEAN - được đánh giá là sáng kiến tiên phong toàn cầu, hướng tới xây dựng thị trường kỹ thuật số thống nhất, với các quy tắc chung về thương mại điện tử, luồng dữ liệu xuyên biên giới, an ninh mạng, định danh và thanh toán số.

Với vai trò Chủ tịch, Malaysia khẳng định DEFA là kết quả trọng tâm của Năm Chủ tịch ASEAN 2025, đồng thời là trụ cột cho quá trình chuyển đổi kinh tế dài hạn của khu vực. Khi được triển khai, DEFA được dự báo sẽ giúp tăng gấp đôi quy mô kinh tế số ASEAN lên khoảng 2.000 tỷ USD vào năm 2030, thúc đẩy hội nhập và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs) cùng các công ty khởi nghiệp.

Song song, hội nghị cũng tái khẳng định cam kết đối với sáng kiến APG và chương trình nghị sự về kinh tế xanh. APG được hình dung như mạng lưới kết nối các nguồn năng lượng tái tạo xuyên biên giới, đóng vai trò trung tâm trong Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN 2025. Các nhà lãnh đạo nhất trí cần đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng năng lượng tái tạo, lưới điện thông minh và cơ chế trao đổi điện khu vực - qua đó thể hiện quyết tâm chuyển dịch từ phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch sang hệ thống năng lượng bền vững, tạo nền tảng cho khả năng chống chịu kinh tế dài hạn.

Các nước thành viên cũng thống nhất đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực như thị trường carbon, tài chính bền vững và đổi mới sáng tạo xanh. Những nỗ lực này thể hiện sự chuyển dịch của ASEAN hướng tới mô hình tăng trưởng phát thải thấp và bao trùm, đảm bảo rằng quá trình chuyển đổi kinh tế số - xanh sẽ lấy con người làm trung tâm.

Phát triển bền vững và bao trùm trở thành chủ đề xuyên suốt của hội nghị. Các nhà lãnh đạo nhấn mạnh rằng tăng trưởng tương lai phải mang lại lợi ích cho mọi tầng lớp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ, phụ nữ và cộng đồng nông thôn. Việt Nam kêu gọi tăng cường hợp tác trong nông nghiệp số và canh tác thích ứng khí hậu, kết nối giữa kinh tế số và kinh tế xanh để bảo đảm an ninh lương thực – hướng đi được đánh giá là phù hợp với Tầm nhìn ASEAN 2045 về một cộng đồng lấy người dân làm trung tâm.

Hội nghị lần này tiếp tục khẳng định tiếng nói thống nhất và năng lực hành động của ASEAN như một diễn đàn cân bằng và đáng tin cậy. Về vấn đề Myanmar, các nhà lãnh đạo tái khẳng định Đồng thuận 5 điểm vẫn là khuôn khổ duy nhất cho đối thoại và giải pháp hòa bình. Dù tiến trình còn chậm, sự kiên định này cho thấy quyết tâm của khối trong giải quyết khủng hoảng thông qua đối thoại và kênh nhân đạo.

Đối với Biển Đông, các nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì tự do hàng hải và hàng không, tôn trọng luật pháp quốc tế - đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 - và sớm hoàn tất đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử (COC) với Trung Quốc. Việt Nam, Philippines và Malaysia kêu gọi ASEAN phát huy vai trò trung tâm bằng tiếng nói thống nhất về an ninh hàng hải và thượng tôn pháp luật, qua đó củng cố uy tín của khối trong xử lý các vấn đề khu vực phức tạp.

Một dấu mốc lịch sử của hội nghị là việc chính thức kết nạp Timor Leste trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN. Tuyên bố kết nạp được thông qua thể hiện nguyên tắc bao trùm, hỗ trợ các quốc gia nhỏ và mới gia nhập trong quá trình hội nhập khu vực. Việt Nam đóng vai trò tích cực trong tiến trình này, thể hiện chính sách nhất quán về đoàn kết và thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN.

Hội nghị cũng nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực thông qua các cuộc họp với đối tác - gồm Australia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, Canada, Liên minh châu Âu và New Zealand. Các cuộc gặp tập trung vào hợp tác trong thương mại số, năng lượng sạch, chuỗi cung ứng bền vững và tăng trưởng bao trùm - cho thấy ASEAN tiếp tục là nền tảng đối thoại chủ chốt, đồng thời mở rộng không gian chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị gia tăng.

Về kinh tế, các nhà lãnh đạo thống nhất cần thúc đẩy kết nối sâu hơn, tăng thương mại nội khối – vốn mới chỉ chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch khu vực - và làm sâu sắc chuỗi cung ứng bền vững. Việc kết hợp giữa hội nhập số (DEFA), kết nối năng lượng (APG) và liên kết thể chế đang hình thành một khuôn khổ đa tầng cho hội nhập khu vực, góp phần định vị ASEAN là trung tâm sản xuất và đổi mới đáng tin cậy ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Trao đổi với phóng viên TTXVN tại Kuala Lumpur, chuyên gia Collins Chong Yew Keat - nhà phân tích đối ngoại, an ninh và chiến lược thuộc Đại học Malaya - đánh giá vai trò của Việt Nam tại hội nghị lần này đặc biệt nổi bật, thể hiện sự chuyển mình từ quốc gia thụ hưởng hội nhập khu vực trở thành một “kiến trúc sư chủ động định hình chương trình nghị sự chiến lược của ASEAN”.

Theo ông Collins, Việt Nam thể hiện vai trò lãnh đạo ở 3 lĩnh vực: ủng hộ mở rộng ASEAN và kết nạp Timor Leste; thúc đẩy hòa bình, ổn định và thượng tôn pháp luật ở Biển Đông; và đi đầu trong chuyển đổi số, tăng trưởng xanh của khu vực. Việt Nam đang điều chỉnh chiến lược quốc gia về kinh tế số, năng lượng tái tạo và sản xuất thông minh phù hợp với các sáng kiến khu vực, trở thành hình mẫu và động lực tự nhiên cho các quốc gia thành viên khác.   

Chuyên gia này cho rằng giai đoạn sau hội nghị mở ra cơ hội để Việt Nam chuyển hóa vai trò lãnh đạo thành đóng góp cụ thể: trở thành trung tâm kinh tế số và sản xuất trong ASEAN, tận dụng năng lượng tái tạo để hỗ trợ triển khai Lưới điện ASEAN, và đi đầu trong tăng trưởng bao trùm thông qua nông nghiệp số và canh tác bền vững. Việt Nam cũng có thể giúp thu hẹp khoảng cách phát triển, hỗ trợ Timor Leste và củng cố năng lực thể chế của ASEAN.

Nhìn tổng thể, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 đã xác định hướng đi chiến lược cho chặng đường hướng tới Tầm nhìn 2045 - với các ưu tiên trọng yếu gồm: hoàn thiện và triển khai DEFA, APG; tăng cường kết nối vật lý, số và thể chế; thúc đẩy chuỗi cung ứng khu vực; phát triển xanh, bao trùm và dựa trên đổi mới sáng tạo; củng cố năng lực thực thi và mở rộng hợp tác đối tác bên ngoài.

Dù ASEAN vẫn đối mặt thách thức - từ khủng hoảng Myanmar, cạnh tranh chiến lược cho tới hạn chế thể chế - song hội nghị lần này cho thấy hiệp hội có đủ ý chí chính trị và năng lực tập thể để tiến lên. Vai trò tích cực và có trách nhiệm của Việt Nam được chuyên gia Collins đánh giá là “động lực then chốt” giúp ASEAN tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành một cộng đồng kiên cường, năng động, sáng tạo và lấy con người làm trung tâm vào năm 2045.