Doanh nghiệp chủ động số hóa, xanh hóa 

Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, ngành dệt may sử dụng lao động rất lớn, kim ngạch xuất khẩu đạt 45 - 46 tỷ USD tới 130 thị trường, chủ yếu tập trung vào Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, ASEAN… Trên 90% các thị trường chính đều là các thị trường khó tính, yêu cầu rất khắt khe. Do đó, chuyển đổi kép là con đường tất yếu, chứ không chỉ là xu hướng.

Ông Cẩm lấy ví dụ, tại thị trường Mỹ, nếu là hàng hóa trung chuyển sẽ bị áp thuế đối ứng hơn 40%, yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu sang thị trường này phải chuyển đổi số và truy xuất được nguồn gốc.

Cũng theo ông Cẩm, để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi kép, trước hết cần hoàn thiện tiêu chuẩn về chuyển đổi xanh với các tiêu chí cụ thể. Thứ hai, phải thay đổi nhận thức của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thứ ba, nguồn lực của doanh nghiệp trong chuyển đổi số và chuyển đổi xanh còn hạn chế, do đó cần đào tạo nhân lực số cho hệ sinh thái này.

“Chúng tôi kiến nghị các khâu như kỹ sư công nghệ dệt nhuộm mà các trường cũng đang chưa đào tạo được, cần sự hỗ trợ của Nhà nước. Thứ tư, Nhà nước cần hỗ trợ về thủ tục, đặc biệt là thủ tục cấp phép đầu tư, đánh giá tác động môi trường, phòng cháy chữa cháy… Bên cạnh đó, các vấn đề ảnh hưởng đến nguồn lực doanh nghiệp như hoàn thuế VAT cần được nhanh chóng xử lý”, ông Trương Văn Cẩm kiến nghị.

Ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội cho rằng, doanh nghiệp luôn xác định chuyển đổi kép là điều tất yếu trong chuyên môn và hành động. Hà Nội hiện có hơn 400 nghìn doanh nghiệp, chủ yếu quy mô nhỏ và vừa.

Theo khảo sát của Hiệp hội, có khoảng 36% doanh nghiệp hội viên đang sử dụng công nghệ AI để cải thiện dịch vụ. Bên cạnh đó, hạ tầng công nghệ có ảnh hưởng tích cực tới nhu cầu chuyển đổi số. Về nhu cầu chuyển đổi xanh, với sự đồng hành và ủng hộ của lãnh đạo các bộ, ngành, hiện nay các doanh nghiệp cơ bản đã nâng cấp để đáp ứng yêu cầu, hướng dẫn của các cơ quan quản lý nhằm phục vụ tốt hơn cho thị trường xuất khẩu và nội địa.

Ông Mạc Quốc Anh cho biết, các doanh nghiệp nhỏ và vừa kỳ vọng thông qua số hóa để nâng cao năng suất, tiếp cận khách hàng và thị trường mới; đồng thời, “xanh hóa” để đảm bảo tính cạnh tranh bền vững, tham gia chuỗi cung ứng quốc tế và đáp ứng người tiêu dùng trong nước, những người cũng ngày càng yêu cầu khắt khe với sản phẩm Việt Nam.

Đánh giá cơ hội từ chuyển đổi kép, ông Mạc Quốc Anh chia sẻ, 64% doanh nghiệp tăng được khách hàng mới và 62% đổi mới sản phẩm, góp phần tăng nguồn cung ứng. Khi thị trường số Việt Nam thay đổi nhanh, các doanh nghiệp tận dụng tốt cơ hội để vươn lên và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng.

Chuyển đổi xanh giúp doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng quốc tế, tiếp cận được nguồn tài chính xanh, tăng giá trị sản phẩm khi người dùng ưu tiên hàng thân thiện môi trường. Đồng thời, việc giảm phát thải và tiết kiệm năng lượng giúp doanh nghiệp hưởng lợi về chi phí dài hạn, nâng cao uy tín thương hiệu và mở rộng thị phần trong nước lẫn quốc tế.

Tuy nhiên, chuyển đổi kép trong doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn gặp khó khăn: về nhận thức chiến lược, văn hóa doanh nghiệp, đặc biệt từ người đứng đầu. Thiếu văn hóa đổi mới, tư duy dữ liệu, hệ thống đo lường hiệu quả, doanh nghiệp sẽ khó đánh giá tác động đầu tư vào chuyển đổi kép.

Khó khăn tiếp theo là nguồn lực tài chính, nhân lực, công nghệ và quản trị. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa hầu như thiếu nhân lực có kỹ năng số, năng lực công nghệ; nhân viên chưa được đào tạo về chuyển đổi số; vẫn áp dụng các quy định cũ. Trong khi đó, thị trường và chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe về môi trường, carbon, truy xuất nguồn gốc… Với thị trường nội địa, nhận thức về sản phẩm xanh còn chưa đồng đều.

Do đó, ông Mạc Quốc Anh đề xuất, chính quyền và VCCI cần xây dựng lộ trình số hóa – xanh mẫu cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, các doanh nghiệp lớn đã chuyển đổi thành công nên chia sẻ quy trình và kinh nghiệm. Cần có hệ thống đánh giá và chứng nhận doanh nghiệp số – xanh để người tiêu dùng dễ phân biệt sản phẩm có chứng nhận chuyển đổi.

Bên cạnh đó, VCCI là đầu mối kết nối doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia mạng lưới chuyển đổi kép, giúp tăng khả năng tiếp cận thông tin. Nhà nước cần đặt mục tiêu chiến lược 3 – 5 năm, giao nhiệm vụ cụ thể cho các tỉnh, thành, sở ngành hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện các bước chuyển đổi nhỏ, đồng thời tăng cường đào tạo ngắn hạn, tư vấn, chuyển giao công nghệ từ các viện, trường đại học Cần triển khai giải pháp số hóa chi phí thấp, cung cấp công nghệ fintech, và tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức người tiêu dùng, từ đó tạo động lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số – xanh.

Còn Thượng tá Nguyễn Đình Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Viễn thông MobiFone, cho biết: MobiFone hiện đang triển khai mạng 5G nhanh với số trạm gấp 4 lần so với mạng 4G, đồng nghĩa với việc tiêu thụ năng lượng lớn. Do đó, doanh nghiệp đang thúc đẩy chuyển đổi xanh, tìm kiếm giải pháp tiết kiệm điện. Với chuyển đổi số, MobiFone đặt mục tiêu đến hết năm 2025 sẽ trở thành doanh nghiệp chuyển đổi số thành công.

Theo ông Nguyễn Đình Tuấn, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn tới, tạo áp lực KPI lớn cho 34 tỉnh, thành. Do đó, chuyển đổi kép là lời giải giúp địa phương và doanh nghiệp đạt mục tiêu tăng trưởng cao. Nhiều doanh nghiệp đã thực hiện chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng, trong đó AI trở thành công cụ đắc lực.

“Hiện nay, chuyển đổi AI đang dần thay thế cho chuyển đổi số. Khi doanh nghiệp ứng dụng AI đồng bộ, năng suất lao động sẽ tăng, đồng thời tạo thêm nguồn dữ liệu, tài nguyên quốc gia quý giá”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Từ góc nhìn đơn vị sản xuất, ông Nguyễn Đoàn Kết, Phó Chủ tịch HĐQT, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông nhận định, trong những năm qua, doanh nghiệp đã đẩy mạnh chuyển đổi số và xanh trong mô hình kinh doanh, điều hành và tăng trưởng, qua đó tạo hiệu quả kinh tế rõ rệt và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Theo ông Kết, phát triển bền vững chỉ đạt được khi doanh nghiệp thực hiện song hành hai chuyển đổi, nhưng không có khuôn mẫu chung. Mỗi doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình và giải pháp phù hợp quy mô, nguồn lực, đặc thù ngành nghề. Với doanh nghiệp nhỏ và vừa, quá trình này cần có sự dẫn dắt, đồng hành của các viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức khoa học công nghệ, kết hợp phong trào lao động sáng tạo từ cơ sở để tạo mô hình hiệu quả.

“Chúng tôi mong muốn hình thành môi trường đổi mới sáng tạo năng động, trong đó các nhà khoa học, chuyên gia và doanh nghiệp cùng tham gia, đặc biệt là xây dựng sàn giao dịch công nghệ để doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ tiếp cận công nghệ mới với chi phí hợp lý”, ông Kết nói. Ông cũng đề xuất cần thúc đẩy khả năng tiếp cận nguồn vốn xanh, giúp doanh nghiệp triển khai dự án thân thiện môi trường, sản xuất sản phẩm xanh đạt chuẩn Mỹ, EU… Đồng thời, Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp – đặc biệt là khu vực vừa và nhỏ tiếp cận nhân lực công nghệ số, AI, những yếu tố then chốt cho tăng trưởng xanh, thông minh và bền vững.

Hoàn thiện chính sách, tạo động lực cho chuyển đổi kép

Bà Đinh Thị Thúy, Phó Chủ tịch Công ty CP MISA cho biết, chuyển đổi kép đang góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Từ góc độ quản lý nhà nước, các Nghị quyết 57, 68 của Bộ Chính trị đã tạo động lực lớn cho doanh nghiệp ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Hiện nay, vấn đề doanh nghiệp quan tâm nhất là thực thi chính sách. Các Nghị định, thông tư thể chế hóa chủ trương lớn từ “Bộ tứ chiến lược” góp phần khơi thông nguồn lực, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Cũng theo bà Thúy, doanh nghiệp cần thay đổi nhận thức, tư duy lãnh đạo và văn hóa nội bộ. Chuyển đổi số đòi hỏi minh bạch tài chính, tuân thủ pháp luật; còn chuyển đổi xanh cần đầu tư lâu dài.

Ông Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân tư nhân Việt Nam cho rằng, nếu muốn nâng cao năng lực cạnh tranh, đào tạo là yếu tố then chốt. Trong tiến trình số hóa và xanh hóa, cần xây dựng tiêu chuẩn đo lường rõ ràng, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, đặc biệt là AI trong quản trị, marketing, lập kế hoạch và vận hành.

Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ KH&CN), cho rằng chuyển đổi kép cần song hành 4 yếu tố: cơ chế, nhân lực, giải pháp và tài chính.

Chính phủ đã ban hành Chiến lược chuyển đổi xanh và Chương trình chuyển đổi số quốc gia, tuy nhiên chưa có cơ chế chính sách riêng cho chuyển đổi song hành. Ông Quất nhấn mạnh, chuyển đổi kép thực chất là chuyển đổi mô hình kinh doanh, chứ không chỉ ứng dụng công nghệ. Đặc biệt, xu hướng hiện nay là chuyển đổi AI, công nghệ nền tảng tạo mô hình kinh doanh hệ sinh thái mới. Quá trình này, yếu tố con người là then chốt, công nghệ chỉ là công cụ. Do đó, trước khi nói đến chuyển đổi kép ở doanh nghiệp, cần chuyển đổi tư duy, nhận thức của doanh nhân.

Ông Nguyễn Hồng Hiển, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, Ban Kinh tế Trung ương cho rằng, ở góc độ Nhà nước có ba nhóm vấn đề nổi bật: Tiêu chuẩn, hạ tầng và chính sách tài chính cần hoàn thiện để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số – xanh; Đổi mới sáng tạo và liên kết ba nhà (Nhà nước – Nhà khoa học – Doanh nghiệp) là yếu tố cốt lõi; Đào tạo nguồn nhân lực số là yêu cầu cấp thiết, cần triển khai sớm để người lao động biết ứng dụng công nghệ và AI trong sản xuất, quản trị.