Phát biểu tại hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, chuỗi cung ứng toàn cầu đang trở thành xương sống của thương mại quốc tế. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển này là những thách thức mới về trách nhiệm xã hội, môi trường và quản trị minh bạch. Các nền kinh tế lớn, trong đó có Liên minh châu Âu (EU), đang từng bước chuyển đổi cách tiếp cận trong quản lý chuỗi cung ứng – không chỉ vì hiệu quả kinh tế mà còn vì các giá trị phát triển bền vững. 

Ông Đậu Anh Tuấn lưu ý, đặc biệt trong vài năm trở lại đây, EU và một số quốc gia thành viên như Đức, Pháp, Hà Lan đã ban hành và chuẩn bị thực thi hàng loạt quy định pháp lý mới về việc giám sát, đánh giá và phòng ngừa các rủi ro liên quan đến quyền con người và môi trường trong chuỗi cung ứng – thường được gọi là “thẩm định chuỗi cung ứng”. Hai văn bản pháp lý tiêu biểu là: Luật Nghĩa vụ Thẩm định Chuỗi Cung ứng của Doanh nghiệp (SCDDA) của Cộng hòa Liên bang Đức và Chỉ thị về Thẩm định Tính Bền vững của Doanh nghiệp (CSDDD) của EU. 

Đây là những quy định mang tính toàn diện và chặt chẽ nhất về thẩm định chuỗi cung ứng từng được ban hành trên thế giới tính đến nay. Mặc dù các luật này chủ yếu áp dụng cho các tập đoàn và doanh nghiệp lớn có trụ sở tại châu Âu, nhưng điều quan trọng là toàn bộ chuỗi cung ứng – bao gồm cả các nhà cung ứng tại nước ngoài như Việt Nam – đều nằm trong phạm vi ảnh hưởng của quy định.

Theo đại diện VCCI, Việt Nam hiện là một mắt xích quan trọng trong nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các ngành dệt may, da giày, điện tử, nông sản, thủy sản... EU luôn là một trong những thị trường xuất khẩu lớn và ổn định nhất của Việt Nam. Trong bối cảnh các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ có nhiều biến động về chính sách thương mại, thì EU càng trở nên quan trọng trong chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp Việt.

“Tuy nhiên, các quy định mới của EU về thẩm định chuỗi cung ứng chắc chắn sẽ tạo ra những thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp Việt Nam. Dù chúng ta không phải là đối tượng trực tiếp của luật, nhưng với vai trò là nhà cung ứng nguyên liệu, nhà sản xuất, doanh nghiệp logistics hay đơn vị vận chuyển... chúng ta buộc phải tuân thủ các yêu cầu về minh bạch, trách nhiệm môi trường và quyền con người nếu muốn duy trì mối quan hệ hợp tác với các đối tác lớn tại châu Âu. Việc từ chối cung cấp thông tin, không đáp ứng được các tiêu chuẩn, hoặc vi phạm các quy tắc trong quá trình hợp tác có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng: bị từ chối đơn hàng, bị loại khỏi chuỗi cung ứng hoặc mất cơ hội mở rộng thị phần”, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh.

Đại diện VCCI cho hay, với tầm quan trọng như vậy, nhận thức và chuẩn bị từ sớm là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp Việt Nam thích ứng và duy trì năng lực cạnh tranh khi các quy định này bắt đầu có hiệu lực. Tuy nhiên, theo khảo sát nhanh do VCCI thực hiện trong tháng 7-8/2025, có tới 59,3% các doanh nghiệp và tổ chức liên quan đến hoạt động xuất khẩu sang EU chưa từng nghe nói đến các quy định này, và thêm 36,6% chỉ mới nghe nói nhưng chưa hiểu cụ thể. Điều đó cho thấy khoảng cách rất lớn giữa những thay đổi chính sách đang diễn ra ở châu Âu và mức độ sẵn sàng của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Chia sẻ về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Thu Trang - Trưởng Nhóm nghiên cứu VCCI cho biết, theo Cuc Thống kê, trong giai đoan 2015-2024, thị trường EU chiếm trung bình 15.3% tổng xuất khẩu Việt Nam đi thế giới. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang thị trường này là 51,7 tỷ USD. Đây cũng là thị trường rất tiềm năng, đặc biệt với Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và trong bối cảnh căng thẳng thuế quan ở Hoa Kỳ leo thang phức tạp. Do đó, các quy định có thể ảnh hưởng tới hàng hóa nhập khẩu từ bên ngoài vào EU nói chung và pháp luật về thẩm định chuỗi cung ứng của EU nói riêng, cần được doanh nghiệp Việt Nam quan tâm tuân thủ.

Đặc biệt, bà Trang cho biết thêm, EU là một trong các thị trường xuất khẩu quan trọng hàng đầu của dệt may và giày dép Việt Nam. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam, các hiệp hội cũng như các cơ quan quản lý Nhà nước liên quan tới xuất khẩu dệt may và giày dép cần quan tâm tới việc thực hiện các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường quan trọng này. 

“Dệt may và giày dép là hai lĩnh vực sản xuất có chuỗi cung ứng rộng, với sự tham gia của nhiều chủ thể, sử dụng nhiều lao động, đặc biệt là lao động nữ, với môi trường làm việc tương đối đặc thù và có một số khâu sản xuất, nguyên liệu đầu vào có thể có tác động trực tiếp và nặng nề tới môi trường. Vì các lý do này, dệt may và giày dép nằm trong số các chuỗi cung ứng được cho là sẽ bị giám sát mạnh trong quá trình thực thi pháp luật về thẩm định chuỗi cung ứng của các thị trường EU”, bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (LEFASO) cho biết, thị trường EU là thị trường truyền thống, gắn bó với ngành da giày Việt Nam từ lâu. Trong hoạt động xuất khẩu, các doanh nghiệp đều hiểu rằng mỗi khách hàng, đặc biệt là các thương hiệu toàn cầu đều có những quy định riêng, bên cạnh các yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Vì vậy, để xuất khẩu thành công, doanh nghiệp buộc phải tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn, quy định này. Nếu không đáp ứng, chắc chắn sẽ thất bại. 

“Trong vài năm gần đây, sự thay đổi về nhận thức của các doanh nghiệp trong nước rất rõ rệt. Trước đây, phần lớn nhà máy còn thụ động, khách hàng yêu cầu gì thì làm nấy, ít chủ động tìm hiểu, cập nhật. Nay, nhiều doanh nghiệp đã chủ động hơn trong việc tự đánh giá, tham gia các chương trình chứng nhận, kiểm toán độc lập để nâng cao năng lực và uy tín”, bà Phan Thị Thanh Xuân cho biết.

Tuy nhiên, bà Xuân cho hay, sự chủ động này vẫn mới chỉ ở mức hạn chế, tỷ lệ chưa cao. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đây thực sự là thách thức lớn. Nhiều đơn vị chưa đủ nguồn lực để xây dựng đội ngũ tuân thủ và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. 

“Ngành cần thêm nhiều nỗ lực để mở rộng và nâng cao nhận thức hơn nữa, đặc biệt trong bối cảnh EU đang liên tục ban hành các đạo luật mới liên quan đến chuỗi cung ứng, phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội, trong đó có cả ngành da giày. Thực tế, sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, nhiều khách hàng châu Âu đã sang Việt Nam tìm kiếm cơ hội hợp tác, mở rộng sản xuất. Tuy nhiên, qua quá trình đánh giá, không ít doanh nghiệp nhỏ bị từ chối vì không đạt yêu cầu về tuân thủ. Trong khi đó, các doanh nghiệp đủ điều kiện lại đã kín năng lực sản xuất. Đây là bất cập lớn, cho thấy cần có chiến lược hỗ trợ phù hợp giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ nâng cao năng lực tuân thủ, đáp ứng yêu cầu hội nhập sâu rộng hơn trong thời gian tới”, bà Phan Thị Thanh Xuân nhấn mạnh.