Báo Nga Argumentyi & Faktyi ngày 25/2 cho rằng ông Viktor Yanukovych đã đi vào lịch sử, dù số phận của ông có như thế nào. Rất ít khi một nguyên thủ hợp pháp của một quốc gia độc lập bỗng nhiên "mất tăm", do bị các đối thủ chính trị cũng như thế lực nước ngoài đẩy vào chân tường.

Đương nhiên trong lịch sử có nhiều trường hợp nguyên thủ quốc gia bị hạ bệ bằng đảo chính. Vấn đề gây tranh cãi là ông Yanukovych cho rằng phe đối lập đã thực hiện một cuộc đảo chính, trong khi các quan chức Ukraine lại khẳng định đảo chính không xảy ra, và việc thay đổi quyền lực vẫn trong khuôn khổ luật pháp.


Theo luật pháp, ông Yanukovych chỉ có thể bị phế truất bằng con đường luận tội. Tuy nhiên trên thực tế điều này đã không xảy ra, bởi điều khoản luận tội có trong Hiến pháp Ukraine, song không có Luật “luận tội”. Kể cả khi luật này được Quốc hội Ukraine thông qua, thì để có hiệu lực nó vẫn cần chữ ký của chính Tổng thống hợp pháp Yanukovych. Lựa chọn hợp pháp thứ hai: Tổng thống tự tuyên bố từ chức. Nhưng việc này cũng không xảy ra. Và điều xảy ra có vẻ như chẳng ai trông đợi – đó là ông Viktor Yanukovych bỏ trốn.

Không chiến đấu đến cùng

Đêm 20, rạng sáng 21/2, sau các cuộc giao tranh trên đường phố thủ đô Kiev, các đại diện ngoại giao của châu Âu trong cuộc gặp với ông Yanukovych đã gây sức ép một cách tuyệt vọng, buộc ông phải có những nhượng bộ với phe đối lập: Rút các đơn vị vũ trang khỏi thủ đô, tiếp tục tuyên bố ân xá, tuyên bố bầu cử tổng thống trước thời hạn, quay trở lại Hiến pháp năm 2004 và thành lập chính phủ liên hiệp.

Phía bên kia, một phần nhóm thân tín của Tổng thống, trong đó có Trưởng công tố Viktor Pshonka và Bộ trưởng Nội vụ Vitaliy Zakharchenko, yêu cầu áp đặt tình trạng khẩn cấp và cái gọi là “cuộc chiến đi tới thắng lợi cuối cùng”.

Khó có thể nói 9 tiếng đàm phán liên tục đó là thời điểm tốt nhất trong đời ông Yanukovych, tuy nhiên cuối cùng ông cũng chấp thuận các điều kiện của phe đối lập vốn được các nhà ngoại giao châu Âu hậu thuẫn.

Nguyên nhân của quyết định này là do ông Yanukovych chủ yếu dựa vào các nhà tài phiệt trong nước, như Rinat Akhmetov. Sau khi Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đe dọa trừng phạt, điều ảnh hưởng trước tiên tới các nhà tài phiệt Ukraine, sự ủng hộ dành cho ông Yanukovych đã bị lấy mất.

Trong tình hình đó, nếu tiếp tục “chiến đấu”, ông Yanukovych chỉ có thể dựa vào lực lượng an ninh, những người ông không hoàn toàn tin cậy. Và Tổng thống Ukraine đã không dám đi tới cùng. Nếu thỏa hiệp với phe đối lập, ông Yanukovych vẫn có thể duy trì chiếc ghế của mình cho tới cuộc bầu cử sớm, dự kiến tháng 12/2014.

Lựa chọn trên của ông Yanukovych rất phù hợp với quan điểm của Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), những người muốn ông bị hạ bệ một cách hợp pháp. Phe đối lập trong Quốc hội Ukraine cũng rất trông đợi lựa chọn này, vì thế không phàn nàn với "những người bạn châu Âu và nước ngoài".

Tuy nhiên các chiến binh có vũ trang của phong trào “Khu vực cánh hữu” không chấp nhận lựa chọn trên. Họ yêu cầu ông Yanukovych từ chức ngay lập tức. Tổng thống Yanukovych, người đã ra lệnh rút các lực lượng an ninh khỏi Kiev, không còn khả năng tự vệ trước những kẻ cực đoan yêu cầu ông từ chức nếu không muốn mất mạng.

Đương nhiên, theo một cách bí ẩn nào đó, các nhà ngoại giao châu Âu và phe đối lập trong Quốc hội có thể kiềm chế lực lượng cực đoan, song không thể có một đảm bảo hoàn toàn. Ông Yanukovych không muốn trở thành con tin trong tay những đối thủ chính trị của mình, như những gì đã xảy ra với một loạt thống đốc tỉnh và nghị sĩ quốc hội. Và thế là ông bỏ chạy, nhưng không từ bỏ quyền lực. Điều này buộc phe đối lập phải phá bỏ khuôn khổ luật pháp, chỉ định một tổng thống tạm quyền không hợp pháp.

Sự yếu đuối về tinh thần của ông Yanukovych là có thể hiểu được, song không thể tha thứ trên quan điểm chính trị quốc tế. Tại Ukraine, ông để lại sự căm ghét của những người chống lại “người biểu tình” vì đã đầu hàng. Một tổng thống hợp pháp chạy khỏi thủ đô của chính nước mình, sẽ không được hoan nghênh như một người tị nạn chính trị ở các nước khác.

Bị bỏ rơi

Ông Yanukovych đã trở thành người bị bỏ rơi. Thông tin về những ngày cuối cùng của ông chủ yếu là tin đồn. Có tin nói Tổng thống Yanukovych đã bay tới Dubai, sau đó tin cho rằng ông đang chuẩn bị đi đường biển tới Nga trên một con tàu xuất phát từ Crimea. Trong khi đó cũng có tin cho rằng bình luận viên nổi tiếng của Nga, Vasily Utkin còn trông thấy Tổng thống Ukraine tại lễ bế mạc Olympic Sochi. Còn một số thành viên Quốc hội dường như nghi ngờ rằng Tổng thống đang ẩn náu tại một tu viện gần Donetsk.

Lịch trình chi tiết nhất về cuộc chạy trốn của Tổng thống Ukraine ngày 24/2 xuất hiện trên trang mạng xã hội của quyền Bộ trưởng Nội vụ Arsen Avakov do phe đối lập bầu ra. Và vì ông Avakov là một nhân vật rất "màu mè", vì thế thông tin của ông không được xem là hoàn toàn tin cậy.

Hơn nữa ông Avakov khẳng định rằng ngày 21/2, ông Yanukovych rời Kiev bằng trực thăng tới Kharkov, nơi ông muốn phát biểu tại hội nghị các nghị sĩ khu vực miền đông. Tuy vậy, lời phát biểu đã không được thực hiện. Thay vào đó, ngày 22/2, ông Yanukovych ghi một đoạn băng video, trong đó một lần nữa ông khẳng định không từ chức và gọi những gì diễn ra là một cuộc đảo chính.

Tuy nhiên ông Yanukovych không chống lại đảo chính. Ông tới Donetsk và dự định bay ra nước ngoài bằng máy bay tư, song không được các nhân viên biên phòng cấp phép. Các nhân viên nhà nước này có thể đã hiểu rõ một điều, rằng vị nguyên thủ quốc gia đang vội vã không còn có thể trừng phạt họ. Trong khi đó các tay súng biểu tình có thể làm điều ngược lại thật dễ dàng.

Tối muộn ngày 22/2, ông Yanukovych tới Crimea. Quyền Bộ trưởng Nội vụ Ukraine mô tả các sự kiện theo quan điểm của phương Tây: Tổng thống dự định bay khỏi đất nước từ sân bay Bel'bek, tuy nhiên đợi ông ở đó là quyền Bộ trưởng Avakov, người tham gia vào việc truy lùng ông Yanukovych để điều tra cái chết của rất nhiều người ở Kiev.

Chỉ sớm hơn vài phút nữa là ông Yanukovych đã bị bắt. Tuy nhiên vào những giây phút cuối cùng, ông Yanukovych hiểu rõ về màn phục kích và đã tránh bị mắc bẫy. Sau tất cả những phiêu lưu ở sân bay Bel'bek, có tin nói ông Yanukovych đã giải tán các vệ sĩ, chỉ lưu lại bên mình những người tự nguyện. Trên 3 chiếc xe, vị tổng thống đi theo hướng chưa thể xác định.


Duy Trinh