Có nhiều quan điểm ủng hộ cho rằng, chính sách này sẽ giúp tăng nguồn thu ngân sách và đảm bảo công bằng thuế giữa các nhóm thu nhập khác nhau. Ngược lại, nhiều ý kiến lo ngại, đánh thuế lãi tiền gửi có thể làm suy giảm động lực tiết kiệm của người dân, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống ngân hàng và kinh tế vĩ mô.

Tại Hội thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân do Báo Lao động phối hợp cùng Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức chiều 14/3, TS Nguyễn Trí Hiếu cho biết: “Về khía cạnh luật pháp, lãi tiền gửi ngân hàng tại Việt Nam hiện chưa thuộc diện chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Điều này được quy định theo Luật Thuế TNCN (sửa đổi, bổ sung), trong đó các khoản thu nhập từ lãi tiền gửi tại ngân hàng và tổ chức tín dụng (TCTD) được miễn thuế nhằm khuyến khích tiết kiệm, đảm bảo nguồn vốn cho hệ thống ngân hàng, qua đó gián tiếp thúc đẩy đầu tư và tăng trưởng kinh tế”.

Tuy nhiên theo chuyên gia Trí Hiếu, việc đánh thuế lãi tiền gửi không phải là một chính sách xa lạ trên thế giới. 

Tại Mỹ, Anh, Nhật Bản, lãi tiền gửi được xem là một dạng thu nhập thụ động và chịu thuế theo mức TNCN. Ví dụ tại Mỹ, khoản thu nhập từ lãi tiền gửi ngân hàng được tính vào tổng thu nhập chịu thuế và phải kê khai khi nộp thuế TNCN. Các ngân hàng tại Mỹ còn thực hiện chính sách khấu trừ thuế tại nguồn (withholding tax), tức là trừ thuế trực tiếp vào tiền lãi trước khi trả cho khách hàng, giúp kiểm soát thuế chặt chẽ hơn. “Dù vậy, việc áp dụng thuế lãi tiền gửi tại Việt Nam cần phải xem xét trong bối cảnh pháp lý hiện hành”, ông Nguyễn Trí Hiếu cho biết.

Hiện, hệ thống ngân hàng vẫn đóng vai trò cốt lõi trong việc cung cấp tín dụng cho nền kinh tế, do thị trường vốn chưa phát triển đủ mạnh để thay thế hoàn toàn vai trò của ngân hàng. Tiền gửi từ dân cư là nguồn huy động quan trọng giúp ngân hàng có thể duy trì thanh khoản, cung cấp tín dụng cho doanh nghiệp và cá nhân.

Do vậy theo chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu, nếu áp dụng thuế lãi tiền gửi, điều này có thể tạo ra những hệ lụy đáng kể đối với hệ thống ngân hàng như: Suy giảm thanh khoản hệ thống ngân hàng. Bởi khi đánh thuế vào lãi tiền gửi, người dân có thể tìm cách rút bớt tiền khỏi ngân hàng để tìm kiếm các kênh đầu tư thay thế hoặc cất giữ tài sản theo các hình thức phi chính thức. 

“Khi nguồn tiền gửi giảm mạnh, các ngân hàng sẽ phải tăng lãi suất tiền gửi để thu hút lại dòng vốn. Điều này kéo theo hệ quả là chi phí vay vốn tăng lên, khiến doanh nghiệp phải trả mức lãi suất cao hơn để tiếp cận nguồn vốn, từ đó làm giảm động lực mở rộng sản xuất, kinh doanh”, ông Nguyễn Trí Hiếu lo ngại.

Đề cập về vấn đề này, TS Châu Đình Linh - Giảng viên Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, hiện tại các nhà hoạch định chính sách nên cân nhắc kỹ, tránh sự xáo trộn không đáng có trong tính ổn định của hệ thống tài chính. 

Theo TS Châu Đình Linh, các giải pháp có thể thực hiện trong tương lai, bao gồm:  Xây dựng ngưỡng miễn thuế hoặc mức thuế suất thấp cho khoản lãi nhỏ: áp dụng ngưỡng miễn thuế cho các tài khoản tiết kiệm có số dư tương ứng với mức lãi hàng năm dưới một ngưỡng nhất định (ví dụ 10 triệu đồng/năm). 

“Đối với khoản lãi vượt ngưỡng, áp dụng biểu thuế lũy tiến, đảm bảo người có mức tiết kiệm cao hơn sẽ chịu thuế cao hơn, phù hợp với nguyên tắc công bằng dọc. Lộ trình thực hiện rõ ràng và minh bạch. Công bố công khai lộ trình ít nhất 1–2 năm trước khi chính sách có hiệu lực, giúp người dân và tổ chức tín dụng điều chỉnh phù hợp, giảm sốc thị trường”, TS Châu Đình Linh cho biết.

Bên cạnh đó, cần kết hợp hài hòa với chính sách tiền tệ và giám sát ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cần đánh giá kỹ tác động của thuế lãi tiền gửi đến mặt bằng lãi suất và dòng vốn, tránh tình trạng các ngân hàng ồ ạt nâng lãi suất huy động, làm tăng chi phí cho vay; thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tài chính và NHNN, bảo đảm chính sách thuế không cản trở mục tiêu ổn định giá cả và hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Một số ý kiến cho rằng, trong bối cảnh Việt Nam, áp dụng chính sách này một cách vội vã khi thu nhập của người dân chưa ổn định dễ gây ra phản ứng tiêu cực và làm suy yếu dòng tiền gửi tại ngân hàng. Việc xây dựng ngưỡng miễn thuế, lộ trình triển khai rõ ràng, phối hợp đồng bộ với chính sách tiền tệ, và đảm bảo minh bạch trong quản lý thuế là yếu tố sống còn cho sự thành công của chính sách.