Bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước và doanh nghiệp, người dân

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, tại thời điểm trình Bộ Chính trị chấp thuận chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam theo hình thức đầu tư công chưa có nhà đầu tư quan tâm, đề xuất đầu tư tuyến đường sắt này. Sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, đã có một số nhà đầu tư quan tâm đề xuất đầu tư. Đối chiếu với Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội chưa có các quy định liên quan đến các hình thức đầu tư khác ngoài đầu tư công nên cần thiết phải tiếp tục rà soát, nghiên cứu bổ sung các cơ chế chính sách để làm cơ sở triển khai thực hiện nếu áp dụng các hình thức đầu tư này...

Hiện nay, Bộ Xây dựng đang phối hợp với các địa phương, Tập đoàn điện lực Việt Nam tập trung triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Công tác này đối với các hình thức đầu tư đều phải thực hiện. Tuy nhiên, theo Nghị quyết số 172/2024/QH15 được tách thành các dự án thành phần độc lập thuộc dự án đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Vì vậy, trước mắt Chính phủ đề xuất các chính sách đặc thù cho Dự án liên quan đên công tác giải phóng mặt bằng. Các chính sách khác sẽ được tiếp tục rà soát, nghiên cứu báo cáo cấp có thẩm quyền ban hành sau khi đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, bảc đảm tính khả thi, bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước và doanh nghiệp, người dân.

Thực hiện chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội, Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đưa vào Nghị quyết chung của Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV của kỳ họp với nội dung chính sách bổ sung sau: Tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của Dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách trung ương và địa phương. Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hồ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư. Nguồn vốn ngân sách trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện. Trường hợp ngân sách trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn. Giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.

Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai Dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. 

Khơi thông nguồn lực tư nhân vào hạ tầng trọng điểm

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cơ bản thống nhất với cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và thực tiễn đã được nêu tại Tờ trình của Chính phủ. Việc bổ sung cơ chế, chính sách cho Dự án là cần thiết, phù hợp chủ trương của Đảng về huy động nguồn lực xã hội cho các dự án chiến lược, khơi thông nguồn lực tư nhân vào hạ tầng trọng điểm, đổi mới phương thức và đa dạng hóa hình thức đầu tư, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, các chính sách đề xuất tại Tờ trình chưa rõ ràng, không giải quyết được các bức thiết, cấp bách của Dự án; đề nghị cân nhắc báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, cho chủ trương đối với các cơ chế, chính sách đề xuất bổ sung cụ thể áp dụng cho Dự án.

Về các cơ chế, chính sách áp dụng cho Dự án, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy, việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38/2017/QH14 đối với Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Do đó, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành dự án riêng là có cơ sở.

Tuy nhiên, các ý kiến đề nghị làm rõ khái niệm “dự án độc lập”; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất của toàn Dự án; bảo đảm không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư Dự án.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy, tại khoản 18 Điều 3 Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đã quy định: Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho Dự án. Đồng thời, tại khoản 14 Nghị quyết Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ, báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định. Do vậy, việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết.