Theo Báo cáo tóm tắt một số nội dung lớn tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp của Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật với 58 lượt ý kiến. Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Phó Chủ tịch Quốc hội phụ trách lĩnh vực, Thường trực Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại đã chủ trì, phối hợp chặt chẽ với Cơ quan soạn thảo dự án Luật, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và các cơ quan hữu quan khẩn trương tập trung nghiên cứu; tổ chức nhiều cuộc họp tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật; tiến hành khảo sát, tọa đàm chuyên sâu để có thêm cơ sở thực tiễn và tham vấn các chuyên gia, nhà khoa học để tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật.

Đánh giá cao tinh thần trách nhiệm, chủ động, tích cực của cơ quan thẩm tra, cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan liên quan trong việc nghiên cứu tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Lê Thị Nga nhận thấy, trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý, các cơ quan đã bổ sung nhiều cơ sở khoa học, thực tiễn thông qua các hoạt động khảo sát, tọa đàm, góp phần hoàn thiện dự thảo luật để trình Thường vụ Quốc hội cho ý kiến, đảm bảo đầy đủ, chất lượng.

Bà Lê Thị Nga bày tỏ nhất trí với bố cục của dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp sau khi tiếp thu, chỉnh lý, gồm 6 chương với 35 điều, giảm 7 điều so với dự thảo Luật Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9. Việc sắp xếp bố cục lại một số điều trong các chương đã đảm bảo hợp lý hơn, đầy đủ, ngắn gọn.

Góp ý cụ thể vào Điều 6 về hoạt động tố tụng trong tình trạng khẩn cấp, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát cơ bản tán thành nội dung và quy định theo nguyên tắc chung. Tuy nhiên, để đảm bảo thuận lợi, thống nhất trong quá trình thực hiện, hạn chế tối đa việc làm ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân, bà Lê Thị Nga đề nghị cần bổ sung quy định giao Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và thủ trưởng các cơ quan khác có liên quan quy định chi tiết điều này.

“Đối với các quy định về cho phép kéo dài thời hạn tố tụng vì lý do bất khả kháng, do thiên tai, do dịch bệnh tại các Điều 148, 229, 247 của Bộ luật Tố tụng hình sự cũng đều phải quy định giao cho Viện trưởng Viện Kiểm sát tối cao chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn và quy định chi tiết. Do đó, đề nghị tại Điều 6 cần có nội dung giao các cơ quan để quy định chi tiết”, bà Lê Thị Nga nêu rõ.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh tham gia góp ý vào một số nội dung mang tính nguyên tắc chung, cụ thể về thẩm quyền và trình tự ban bố, gia hạn, chấm dứt tình trạng khẩn cấp. Qua nghiên cứu, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhận thấy cần tiếp tục nghiên cứu, quy định rõ hơn tiêu chí, điều kiện, quy trình ra quyết định nhằm bảo đảm sự cân bằng giữa tính kịp thời và kiểm soát quyền lực. Đối với các tình huống đặc biệt khẩn cấp có thể quy định cơ chế quyết định trước, báo cáo sau, nhưng cũng cần kèm theo thời hạn và trách nhiệm giải trình cụ thể.

Về cơ chế phối hợp và phân công trách nhiệm, trong tình trạng khẩn cấp, sự phối hợp giữa các cơ quan trung ương và địa phương là yếu tố then chốt. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị dự thảo Luật cần quy định rõ hơn cơ chế chỉ huy thống nhất, phân cấp, phân quyền linh hoạt; đồng thời thiết lập kênh thông tin, cảnh báo sớm và cơ chế phản ứng nhanh. Bên cạnh đó cần có điều khoản quy định trách nhiệm của người đứng đầu nếu để xảy ra chậm trễ, thiếu quyết đoán hoặc vi phạm quy định.

Do vấn đề về nguồn lực và bảo đảm điều kiện thực hiện tình trạng khẩn cấp thường đòi hỏi phải huy động nhanh các nguồn lực về tài chính, nhân lực, vật lực và phương tiện, vì vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị bổ sung quy định về quỹ dự phòng đặc thù, cơ chế mua sắm, đấu thầu theo trình tự rút gọn, cũng như chính sách động viên nhân lực, phương tiện của tổ chức, cá nhân, theo hướng vừa bảo đảm đáp ứng yêu cầu cấp bách, vừa phòng ngừa lạm dụng và thất thoát.

Về quyền và nghĩa vụ của người dân, tổ chức có liên quan đến việc thực hiện tình trạng khẩn cấp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho rằng, dự thảo cần thể hiện rõ tinh thần tôn trọng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân, ngay cả khi chúng ta thực hiện tình trạng khẩn cấp. Các biện pháp hạn chế quyền con người (nếu có) phải được quy định rõ ràng, minh bạch, có thời hạn và chịu trách nhiệm giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc cơ quan có thẩm quyền.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao sự chủ động, tích cực của cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo và các cơ quan trong việc nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật trên cơ sở ý kiến của đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, cho rằng các ý kiến đã được tiếp thu trên tinh thần đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật, đồng thời bảo đảm tính khoa học, phù hợp thực tiễn. 

Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại chủ trì, phối hợp chặt chẽ với cơ quan soạn thảo, các cơ quan của Quốc hội và cơ quan có liên quan tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ, hoàn thiện hồ sơ, xin ý kiến các đoàn đại biểu Quốc hội, các cơ quan theo quy định trước khi trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10, bảo đảm chất lượng cao nhất.

Cũng tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.