Mới đây, Bộ Tài chính đã đề xuất Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính lập Tổ công tác liên ngành. Cụ thể, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) là Tổ trưởng Tổ công tác liên ngành chịu trách nhiệm chỉ đạo điều hành, phân công nhiệm vụ cho các thành viên để xử lý hàng tồn đọng là phế liệu.

Các thành viên của tổ công tác là: Bộ Tài nguyên và Môi trường (Tổng cục Môi trường), Bộ Giao thông Vận tải (Cục Hàng hải Việt Nam), Bộ Quốc phòng (Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh, thành phố), lãnh đạo Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố nơi có phế liệu tồn đọng.

Theo Bộ Tài chính, trước hết, cần thành lập Hội đồng xử lý hàng hóa tồn đọng với Chủ tịch là cục trưởng cục hải quan tỉnh, thành phố và thành viên là đại diện đơn vị liên quan. Các thành viên hội đồng sẽ kiểm kê, phân loại hàng, xác định rõ hàng hóa tồn đọng là chất thải, chất thải nguy hại, phế liệu tồn đọng đạt hay không đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.

Sau kiểm kê, 2 phương án được Bộ Tài chính đưa ra. Với phương án 1, Hội đồng xử lý hàng hóa tồn đọng sẽ quyết định bán đấu giá lô hàng là phế liệu đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.
Đối với lô hàng là chất thải, chất thải nguy hại, phế liệu không đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường, cơ quan hải quan yêu cầu hãng tàu có trách nhiệm thực hiện việc vận chuyển ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

Trường hợp hãng tàu không thực hiện, cơ quan hải quan lập danh sách các hãng tàu để làm cơ sở kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải nghiên cứu biện pháp cưỡng chế, xử lý hoặc dừng việc cấp phép ra, vào cảng biển Việt Nam.

Quá 30 ngày kể từ ngày cơ quan hải quan thông báo nhưng hãng tàu chưa thực hiện vận chuyển lô hàng đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam, Hội đồng xử lý hàng hóa tồn đọng sẽ quyết định biện pháp xử lý bằng hình thức tiêu hủy. Chi phí tiêu hủy trích từ tiền thu được sau khi bán đấu giá đối với lô hàng là phế liệu đạt quy chuẩn quốc gia về môi trường.

Với phương án 2, Hội đồng xử lý hàng hóa tồn đọng sẽ quyết định biện pháp xử lý bằng hình thức bán đấu giá toàn bộ các lô hàng tồn đọng, bao gồm cả hàng phế liệu đạt và không đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.

Doanh nghiệp trúng đấu giá có trách nhiệm tiêu hủy với các lô hàng là chất thải, chất thải nguy hại, phế liệu không đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.

Tuy nhiên, với phương án này theo Bộ Tài chính. điều lo lắng là việc lựa chọn doanh nghiệp tham gia đấu giá để mua hàng hóa tồn đọng gặp nhiều khó khăn do chi phí tiêu hủy rất lớn. Doanh nghiệp sẽ không đăng ký tham gia đấu giá để thu mua các loại hàng hóa này. Từ đó, Bộ tài chính đề xuất lựa chọn phương án 1.

Theo Bộ Tài chính, hiện có hơn 23.000 container phế liệu đang lưu giữ tại cảng biển thuộc cục hải quan các tỉnh, thành phố cần phải xử lý, trong đó chiếm số lượng lớn nhất là các container đã lưu giữ trên 90 ngày. Hiện vẫn còn lượng lớn container hàng hóa là phế liệu tồn đọng tại cảng chưa có người nhận, trong khi các hãng tàu rất chậm trễ trong việc chấp nhận vận chuyển các lô hàng này ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

Theo thống kê, lượng hàng phế liệu tồn nhiều nhất là ở Bà Rịa - Vũng Tàu với 9.468 container, tiếp theo là Hải Phòng và Thành phố Hồ Chí Minh với lần lượt 6.082 container và 4.689 container. Với 9.825 container đã lưu giữ trên 90 ngày, Bộ Tài chính cho biết đã có văn bản chỉ đạo cục hải quan các tỉnh, thành phố thông báo tìm chủ hàng. Kết quả, các đơn vị đã thông báo tìm chủ với 9.444 container. Lượng container có người đến nhận hoặc xác định được chủ hàng là 955 container (chiếm tỷ lệ 9,7%). Còn 8.870 container, tức là 90,3% là hàng không có người đến nhận.

Việc yêu cầu các hãng tàu vận chuyển các lô hàng tồn đọng ra khỏi lãnh thổ Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn. Cụ thể tại Cục Hải quan tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, các hãng tàu chưa thực hiện tái xuất các lô hàng tồn đọng. Tại Cục Hải quan tỉnh Bình Dương, hãng tàu đã hoàn thành thủ tục để thực hiện tái xuất 19 container, 2 container đã được hãng tàu nhận trách nhiệm để thực hiện tái xuất. Tuy nhiên, tổng cộng 21 container trên vẫn đang lưu giữ tại cảng biển. Tương tự, tại Cục Hải quan thành phố Đà Nẵng, hãng tàu đã nhận trách nhiệm thực hiện 5 container nhưng vẫn chưa thực hiện vận chuyển lô hàng ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

“Cần sớm có biện pháp xử lý dứt điểm toàn bộ các lô hàng phế liệu hiện nay, đặc biệt cần kiên quyết yêu cầu các hãng tàu vận chuyển các lô hàng tồn đọng là phế liệu có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường ra khỏi lãnh thổ Việt Nam”, đại diện Bộ Tài chính nói.