“Chuyên” và tư duy số

Việt Nam đang đứng trước sự vận động không ngừng của cuộc cách mạng 4.0, trong đó lực lượng thanh niên đóng vai trò xung kích với sức sáng tạo, trí tuệ và bản lĩnh. Sau 50 năm, lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bản Di chúc của Người về vai trò của thanh niên vẫn còn nguyên giá trị  trên con đường tiến tới bắt kịp xu thế thời đại.

Trong bản Di chúc của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành một phần nói về vai trò của thanh niên: “Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng”, vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”.

Điều này đã thể hiện tư tưởng, tình cảm, sự quan tâm đặc biệt của Bác Hồ đối với thanh niên; là sự tổng kết lý luận mà Chủ tịch Hồ Chí Minh rút ra từ lịch sử nhân loại, dân tộc; từ thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo công tác thanh niên của Người qua các thời kỳ cách mạng, để tiếp tục định hướng việc giáo dục rèn luyện và phát huy mọi tiềm năng to lớn của thanh niên.

Đặc biệt, khi cuộc cách mạng 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, với nhiều thuận lợi, nhưng cũng không ít thách thức, khó khăn trên mọi lĩnh vực, thì việc đào tạo thế hệ thanh niên vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời dạy của Bác Hồ có vai trò quyết định.

Theo TS. Vòng Bính Long (Trường ĐH Khoa học Tự nhiên ĐHQG TP. Hồ Chí Minh, Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2018), để đáp ứng cuộc cách mạng 4.0, với lực lượng nhà khoa học trẻ, phải có đủ các yếu tố vừa “hồng” vừa “chuyên” mới có thể phát triển bền vững.

“Hồng” đối với một cán bộ khoa học trẻ ở đây là một tinh thần làm việc có trách nhiệm, và hiểu rõ mục đích và động cơ đúng đắn trong công tác nghiên cứu khoa học. Tức là làm việc với sự đam mê, yêu thích, với mong muốn đóng góp cho sự phát triển khoa học nước nhà, và đem lợi ích khoa học đến xã hội và cộng đồng, chứ không phải nên đem lợi ích cá nhân là mục đích hàng đầu trong hoạt động công tác. Đây là điều rất quan trọng để thế hệ trẻ giữ tính trong sáng trong khoa học và trong công tác chuyên môn của mình.

“Chuyên” đối với nhà khoa học trẻ là kiến thức chuyên môn, và tư duy khoa học và đi kèm sự sáng tạo cao trong thời đại cách mạng 4.0 hiện nay. “Chuyên” không chỉ thể hiện trình độ trong một chuyên ngành đơn thuần mà còn ở rộng ở khía cạnh khoa học liên ngành, tức là nhà khoa học trẻ cần hiểu rõ lĩnh vực mà mình đang nghiên cứu, mà cả các lĩnh vực khác liên quan, đặc biệt là các lĩnh vực liên quan đến công nghệ.

Đặc biệt để phát triển yếu tố “chuyên” trong thời kỳ cách mạng số, TS. Bùi Phương Thanh, Viện Nghiên cứu Thanh niên cho rằng: “Điều quan trọng nhất là lực lượng thanh niên ở mọi lĩnh vực ngoài việc chuẩn bị một tư duy thời đại 4.0 cần trang bị cho mình những kiến thức và “kỹ năng số” cần thiết. Tư duy thời 4.0 thể hiện ở sự chủ động, năng động và sáng tạo, linh hoạt vận dụng thành quả công nghệ để tiến tới thành công. Còn kỹ năng số giúp làm chủ được công nghệ, máy tính, biến công nghệ thành người bạn chứ không phải để nó kiểm soát hay chi phối cuộc sống con người. Bên cạnh đó, việc trang bị về ngoại ngữ, tin học kỹ năng mềm cũng là những yếu tố quan trong để vững bước hòa nhập với cuộc cách mạng 4.0”.

Trong xu thế chung của nhân loại, thế hệ trẻ cũng cần học tập, phát huy tinh thần đổi mới sáng tạo được thể hiện trong Di chúc của Bác. Để phát huy thế mạnh của tuổi trẻ, mỗi thanh niên Việt Nam tùy từng điều kiện, khả năng của mình có thể xây dựng những tư duy, cách làm riêng. Song để phát triển thì không thể làm theo kiểu bắt chước, dập khuôn, lối mòn, thụ động, ỷ lại…

Người thanh niên thế hệ mới không chỉ là người chấp hành, thừa nhận mà còn phải biết chấp nhận, xông pha, đương đầu, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đặc biệt đôi khi phải dám mạo hiểm để có thể gặt hái những thành tựu to lớn.

Vững vàng tư tưởng để phát triển

GS.TS. Mạch Quang Thắng, giảng viên cao cấp Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định: "Hiện nay, khoa học công nghệ đang phát triển như vũ bão, nhiều thứ tưởng như mơ nay đã tới. Trong vòng những năm tới, Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển vượt bậc về công nghệ. Đây cũng là một thách thức đòi hỏi phương thức lãnh đạo phù hợp và cách giáo dục lý tưởng để thấm vào các thế hệ thanh niên. Để định hướng tư tưởng cho lớp trẻ, cần phải giáo dục bằng những gương sáng, gương tốt".

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã nói: “Lấy gương người tốt, việc tốt để hằng ngày giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới”.

Với sự phát triển của công nghệ, giới trẻ ngày nay dành rất nhiều thời gian cho các phương tiện internet, mạng xã hội và rất dễ sa đà vào giải trí, tiếp thu những tư tưởng lệch lạc... dẫn tới giảm năng suất lao động, sáng tạo, lãng phí nguồn nhân lực...

Nếu thanh niên không thể tiếp cận với các thông điệp chính thống, dần dần sẽ mất đi lý tưởng, không thể thấm nhuần những đạo lý sâu sắc của các bậc cha ông đi trước. Vì vậy, học theo Bác Hồ và lý tưởng của Người là một nội dung cần đẩy mạnh trong lực lượng thanh niên.

Trong khi đó, chính sự phát triển của công nghệ trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 lên tất cả các lĩnh vực của đời sống - xã hội, cũng là điều kiện để phát huy thế mạnh của các phương tiện truyền thông hiện đại trong việc bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho đoàn viên, thanh niên.

“Để giáo dục lý tưởng cho thanh niên trong thời đại công nghệ thông tin cần những cách làm mới, dễ tiếp cận. Chẳng hạn có thể lồng ghép nội dung lý tưởng cách mạng vào các thông điệp truyền thông hiện đại. Để các thông điệp đến được với thanh niên cần đúng và trúng nhóm đối tượng. Cần tận dụng công nghệ để thiết kế các thông điệp với nội dung hấp dẫn, có thể dưới dạng các video, trò chơi trực tuyến, các bài báo tương tác đa phương tiện... trên cơ sở những thống kê, nghiên cứu về cách tiếp cận đối tượng công chúng đặc thù là "thanh niên" trong môi trường mạng xã hội, internet”, đồng chí Nguyễn Đồng Anh, Phó bí thư Đoàn thanh niên Bộ Ngoại giao chia sẻ.

Với những cách tiếp thu phù hợp, thực hiện lời căn dặn trong bản Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thế hệ thanh niên thời đại ngày nay sẽ luôn là nòng cốt tiên phong trong các hoạt động xã hội, lao động sản xuất, nghiên cứu khoa học; nỗ lực vượt mọi khó khăn, thử thách để học tập, sáng tạo, đưa Việt Nam vươn lên trong kỷ nguyên cách mạng số.