Theo mạng tin "Stratfor" ngày 29/2, việc Ixraen bán vũ khí cho Adécbaigian và thảo luận các vấn đề an ninh khu vực với Grudia đang làm ảnh hưởng đến Iran, Nga và Mỹ theo những cách phức tạp và ngấm ngầm.

Mẫu súng trường bắn tỉa Timna Silenced do Ixraen sản xuất, được cải tiến từ M76 của Nga.

Ngày 28/2, Đại sứ Adécbaigian tại Iran đã bị Bộ Ngoại giao nước chủ nhà triệu tập, yêu cầu giải thích tin tức về hợp đồng mua vũ khí của Ixraen trị giá 1,6 tỷ USD, trong đó có các hệ thống phòng không và máy bay không người lái. Iran đã cảnh báo Adécbaigian "không được cho phép Ixraen sử dụng lãnh thổ của họ cho các cuộc tấn công khủng bố". Tin tức này được đưa ra khi Tổng thống Ixraen Shimon Peres hội đàm về các vấn đề an ninh khu vực với Ngoại trưởng Grudia Grigol Vashadze, khiến thông tin về hợp đồng vũ khí Adécbaigian-Ixraen càng trở nên đáng quan tâm.

Sau cuộc chiến ngắn ngày Nga-Grudia năm 2008, Mỹ nhận ra rằng họ không thể bảo vệ Grudia. Lúc đó, Mỹ và Nga dường như đạt đến một hiểu biết, đó là Nga sẽ hạn chế xung đột với Grudia nếu Mỹ hạn chế bán vũ khí cho nước này. Và không chỉ riêng Mỹ, các nước bán vũ khí với khối lượng lớn cho Grudia - nhất là Ixraen - đều ngừng việc bán hàng vì sợ Nga có thể bán các hệ thống vũ khí hiện đại cho Xyri và Iran.

Vấn đề Adécbaigian còn phức tạp hơn. Sức ép chính trị trong nước Mỹ - nhất là từ những người Mỹ gốc Ácmênia, ủng hộ Ácmênia trong cuộc xung đột với Adécbaigian về khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh - đang khiến cho việc cử một đại sứ Mỹ đến Adécbaigian trở nên khó khăn. Việc bán một lượng vũ khí lớn cho Adécbaigian là không thể. Điều này làm tăng thêm một khó khăn chiến lược mà Mỹ đã vấp phải trong khu vực. Giống với Grudia, Mỹ không muốn thấy Nga hoặc Iran xâm nhập vào Adécbaigian, nhưng họ không có lực lượng để ngăn chặn sự xâm nhập này. An ninh của Grudia và Adécbaigian được đảm bảo hơn nếu Mỹ không bán vũ khí cho hai nước này. Ixraen, mặc dù duy trì quan hệ gần gũi với Adécbaigian, nhưng cũng không bán lượng vũ khí lớn cho nước này.

Thực tế trên đang khiến hợp đồng bán vũ khí vừa qua của Ixraen cho Adécbaigian và cuộc gặp cấp cao Ixraen-Grudia trở nên đáng quan tâm. Người ta có thể giả định rằng Mỹ đã "phê chuẩn" những động thái trên của Ixraen.

Điều này có thể đánh dấu sự thay đổi trong chính sách khu vực của Mỹ từ năm 2008. Có hai lý do dẫn đến thay đổi này. Thứ nhất là việc Nga phủ quyết nghị quyết của HĐBA LHQ về Xyri. Lý do thứ hai có liên quan đến nguy cơ đối với Ixraen, rằng việc duy trì quan hệ quân sự gần gũi với Grudia có thể dẫn đến việc Nga bán vũ khí cho Xyri. Tuy nhiên, Chính phủ Xyri hiện nay không thể mua và triển khai những hệ thống phòng không hiện đại của Nga. Và với việc nguy cơ này mất đi, Ixraen và Mỹ trở nên rảnh tay hơn.

Những nỗ lực gần đây nhằm ám sát Đại sứ Ixraen tại Adécbaigian và việc xác định những phần tử khủng bố Iran đang hoạt động tại Adécbaigian cũng là những yếu tố. Sự có mặt của các cơ quan tình báo của Ixraen, Mỹ và Iran tại Adécbaigian không có gì mới, nhưng thái độ ngày càng quyết liệt của Têhêran đối với Bacu đang tạo ra tâm lý bất ổn tại quốc gia Trung Á này, cả Mỹ và Ixraen đều không muốn Adécbaigian quay sang Nga để tìm mua vũ khí. Hợp đồng bán vũ khí của Ixraen không chỉ cung cấp ngay vũ khí cho Adécbaigian, mà còn ám chỉ rằng các hợp đồng tiếp theo sẽ được thực hiện nếu cần thiết. Điều này đã gửi một thông điệp cho Iran và trấn an Adécbaigian. Việc bán vũ khí công khai là một cam kết chính trị của Ixraen, và Bacu sẽ hiểu như một việc làm ngầm của Mỹ.

Chưa có hợp đồng vũ khí nào được bán cho Grudia, nhưng Nga cũng lưu ý thực tế rằng tình trạng hỗn loạn tại Xyri đang khiến Ixraen rảnh tay để tăng cường các quan hệ với Grudia. Trong khi đó, Grudia đã cho phép công dân Nga được nhập cảnh nước này mà không cần thị thực, báo hiệu rằng họ không tìm cách làm tăng căng thẳng với Nga. Đây là một diễn biến quan trọng bởi vì nó cho thấy Ixraen và Mỹ đang đánh giá lại chính sách của họ đối với Nga tại Cápcadơ. Đồng thời, nó cảnh báo Iran rằng biên giới của Iran với Adécbaigian có thể biến thành nơi mà Mỹ và Ixraen có thể gây sức ép với Iran.

Hiện nay, Nga đang mất các phương án lựa chọn tại Xyri, trong khi Iran đang phải đối diện với một Adécbaigian ngày càng thù địch, có khả năng được Ixraen và có thể cả Mỹ hỗ trợ. Mỹ vẫn chưa tham gia cuộc chơi, nhưng họ có thể nhảy vào bất cứ lúc nào.

Dương Thanh Hoa (P/v TTXVN tại Canađa)