Báo The Kyiv Post của Ukraine ngày 5/12 cho biết Đại sứ Daniel Fried, cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ và chuyên gia lâu năm về Liên bang Nga, cho rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể có cơ hội kết thúc cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Tuy nhiên, theo Đại sứ Fried, để làm được điều đó, Mỹ phải đàm phán từ vị thế sức mạnh và sử dụng đòn bẩy mà họ đang nắm.

Đại sứ Fried nhấn mạnh: “Đừng muốn thỏa thuận nhiều hơn với người Liên bang Nga. Khi anh muốn nó quá mức, anh sẽ có một thỏa thuận tệ. Đừng đáp lại sự né tránh của Điện Kremlin bằng những đề nghị mới tốt hơn. Hãy ngừng chạy theo người Nga mà phải gia tăng sức ép lên họ”.

Điều đó đồng nghĩa với việc thực thi các lệnh trừng phạt hiện có nhằm vào lĩnh vực năng lượng, ủng hộ kế hoạch viện trợ quân sự của châu Âu, giải phóng các khoản tiền cho Ukraine từ tài sản Liên bang Nga bị phong tỏa, và buộc Moskva chịu trách nhiệm về các vụ phá hoại hoặc quấy rối ở châu Âu.

Tập hợp lại, những bước đi này tăng cường vị thế của Mỹ và tạo điều kiện cho ngoại giao nghiêm túc và như Đại sứ Fried nói: “Thực hiện chúng sẽ không làm phân tán ngoại giao. Nó sẽ tạo điều kiện cho ngoại giao”.

Thế nhưng các cuộc đàm phán ở Miami dường như thiếu cách tiếp cận chiến lược ấy, và hồi còi báo động đã tăng mạnh sau vụ rò rỉ của báo Der Spiegel ở Đức.

Mới đây, Der Spiegel đăng tải cái mà họ mô tả là bản ghi rò rỉ của cuộc gọi riêng giữa Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Tổng thống Volodymyr Zelensky.

Theo bài báo, ông Merz và ông Macron đã cảnh báo ông Zelensky một cách thẳng thắn rằng Washington có thể đang chuẩn bị “phản bội” Ukraine bằng những nhượng bộ vội vã với Moskva.

Ông Macron cảnh báo rằng chính quyền Trump–Vance có thể “đổi lãnh thổ mà không rõ ràng về các bảo đảm an ninh”, trong khi ông Merz thúc giục ông Zelensky “cực kỳ thận trọng trong những ngày tới”, đồng thời nói thêm rằng Mỹ đang “chơi trò, với cả ông và với chúng tôi”.

Đại sứ Michael Carpenter, cựu Giám đốc cấp cao về châu Âu tại Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời chính quyền Joe Biden cho đến đầu năm nay, nói rằng các tài liệu cho thấy mức độ lo ngại sâu sắc của lãnh đạo châu Âu về các cuộc đàm phán ở Miami.

Ông Carpenter, lưu ý rằng việc các đặc phái viên của Tổng thống Donald Trump là ông Steve Witkoff và ông Jared Kushner đứng ra đàm phán bị xem là gây nguy hiểm cho cả Ukraine và an ninh châu Âu.

Trong khi đó, đề xuất trả lại một phần tài sản bị đóng băng của Liên bang Nga có thể giúp Moskva tài trợ cho các chiến dịch quân sự tương lai - kịch bản khiến cả châu Âu lẫn các quan chức Mỹ như Ngoại trưởng Marco Rubio và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent lo ngại.

Một quan chức cấp cao Liên minh châu Âu (EU) nói thẳng: “Nếu ông Witkoff và ông Kushner điều hành ngoại giao với Ukraine, và Ngoại trưởng (Rubio) bị gạt ra ngoài, thì chúng ta còn làm gì ở đây?”

Cựu Tổng thống Estonia Toomas Hendrik Ilves nói rằng vụ rò rỉ cho thấy hai vấn đề then chốt: các lãnh đạo châu Âu cảm thấy cần phải bảo vệ Ukraine khỏi các quan chức Mỹ ưu tiên lợi ích tài chính hoặc chính trị hơn là giải quyết xung đột.

Đồng thời, hai ông Witkoff cùng Kushner không gây ấn tượng với Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin, cũng không cải thiện triển vọng kết thúc chiến tranh.

Theo ông Ilves, việc đó khiến họ làm xa lánh các đồng minh thuộc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và EU, và làm xói mòn uy tín của Mỹ.

Ông Ilves đặt câu hỏi tại sao hai doanh nhân bất động sản có quan hệ kinh doanh riêng lại được giao nhiệm vụ đàm phán về cấu trúc an ninh hậu chiến của châu Âu với một Liên bang Nga thù địch.

Một quan chức an ninh Tây Âu nói với báo The Kyiv Post với điều kiện ẩn danh rằng ông Witkoff đang bị “Điện Kremlin dẫn dắt”, và việc gạt châu Âu ra ngoài các quyết định an ninh quan trọng đang tạo ra “những cơn đau đầu vô ích” cho cả Tổng thống Trump và nước Mỹ.

Trái lại, Ngoại trưởng Rubio thúc đẩy các cuộc đàm phán dựa trên chuyên môn, lịch sử và toàn bộ đòn bẩy của Mỹ. Sự vắng mặt của ông khiến lập trường đàm phán của Mỹ yếu đi và đồng minh châu Âu ngày càng bất an.

“Ông Rubio là người mà ông Putin không muốn ngồi cùng bàn”, một nhà ngoại giao Trung Âu cấp cao nói. “Và tình cờ thay, ông ấy lại không có mặt”.