Trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8, dự thảo Luật sửa đổi 25 điều, tập trung vào những quy định nhằm xử lý vướng mắc, bất cập trong hoạt động giám định tư pháp theo vụ việc, phục vụ hiệu quả hoạt động tố tụng hình sự trong xử lý các vụ án kinh tế, tham nhũng.

Đáng chú ý, vấn đề bổ sung chức năng giám định tư pháp cho “Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (Điều 12) là nội dung vẫn còn có ý kiến khác nhau, tiếp tục được Quốc hội thảo luận, cho ý kiến tại kỳ họp này.

Theo đó, dự thảo Luật do Chính phủ trình bổ sung chức năng giám định tư pháp và quy định “Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao” là một trong các tổ chức giám định tư pháp công lập về kỹ thuật hình sự.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga, đại diện cơ quan thẩm tra dự thảo Luật cho biết, nhiều ý kiến thường trực Ủy ban Tư pháp và các cơ quan hữu quan (trong đó có Bộ Công an) cho rằng đây là vấn đề mới, đòi hỏi nguồn nhân lực có trình độ chuyên sâu, phải đầu tư khoản kinh phí lớn, đồng bộ về trang thiết bị, trong đó giám định âm thanh chỉ là một trong 10 chuyên ngành kỹ thuật hình sự. Do vậy, Chính phủ cần bổ sung đánh giá tác động, cung cấp số liệu, báo cáo cụ thể về sự cần thiết bổ sung tổ chức này tại Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, đồng thời cần làm rõ phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (chỉ giám định về âm thanh hay có cả các chuyên ngành khác). Do đó, nội dung này cần tiếp tục nghiên cứu và chưa đưa vào sửa đổi lần này. 

Một số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Tư pháp và các cơ quan như Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao tán thành với quy định của dự thảo Luật. Ý kiến này cho rằng, việc bổ sung sẽ tăng cường năng lực cho Cơ quan điều tra của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao trong điều tra, phòng, chống tham nhũng trong hoạt động tư pháp.

Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Bùi Mạnh Cường cho biết, về lý luận, hiện nay Luật Tổ chức các cơ quan điều tra hình sự quy định có 3 cơ quan điều tra chuyên trách của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Trong chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan điều tra có nhiệm vụ giám định và trưng cầu giám định, nhưng Luật Giám định tư pháp chỉ quy định về tổ chức giám định tư pháp công lập thuộc Bộ Công an và Bộ Quốc phòng. Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chưa có tổ chức giám định công lập.

Thực tiễn, Cơ quan điều tra thuộc Viện Kiểm sát phải thực hiện điều tra 38 tội danh, trong đó chủ yếu là các tội xâm phạm hoạt động tư pháp, liên quan đến cán bộ có chức vụ trong cơ quan tư pháp. Nguồn tin tố giác tội phạm chủ yếu do người bị hại gửi kèm theo băng hoặc file ghi âm cần giám định. Tuy nhiên, khi Cơ quan điều tra thuộc Viện Kiểm sát gửi file âm thanh đi giám định thì nhiều trường hợp kéo dài 3, 4, thậm chí là 5 tháng, trong khi thời hạn giải quyết tin báo tội phạm tối đa chỉ là 2 tháng.

Ông Bùi Mạnh Cường khẳng định, việc quy định thêm chức năng giám định tư pháp cho Cơ quan điều tra thuộc Viện Kiểm sát sẽ không làm tăng biên chế do đang có Phòng Kỹ thuật hình sự, có thể tiếp nhận luôn nhiệm vụ này. Đồng thời, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao có thể tự điều chỉnh kinh phí chi thường xuyên để đầu tư trang-thiết bị ban đầu trị giá chỉ khoảng 9,4 tỷ đồng, nên không làm tăng chi phí.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long có quan điểm ủng hộ bổ sung chức năng giám định tư pháp trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự cho Viện Kiểm sát nhân dân tối cao vì Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã có Phòng Kỹ thuật hình sự, giờ chỉ giao nhiệm vụ. Việc này cũng giúp có thêm tiếng nói để bảo đảm minh bạch, khách quan.

Đồng tình với việc thêm nhiệm vụ cho Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng, việc tăng cường nhiệm vụ sẽ giúp việc điều tra, truy tố, xét xử tốt hơn. Tuy nhiên, ông Phúc bày tỏ băn khoăn và đề nghị làm rõ  khi có một vụ việc giám định hình sự bằng hình ảnh, âm thanh có sự sai khác giữa hai kết quả của Bộ Công an và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao thì lấy kết quả bên nào?

Trong khi đó, Bộ Công an không đồng tình với đề xuất này và cho rằng chưa cần thiết. Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương chỉ rõ, thực tế từ năm 2002 đến nay, Viện Khoa học hình sự mới tiếp nhận 42 vụ trưng cầu giám định âm thanh, 18 vụ trưng cầu giám định kỹ thuật số điện tử. Số vụ như vậy là không nhiều và Viện Khoa học hình sự cơ bản vẫn đáp ứng được yêu cầu. Hiện nay, nhiệm vụ giám định tư pháp về kỹ thuật hình sự vẫn do các cơ quan thuộc Bộ Công an và Bộ Quốc phòng đảm nhiệm, nên nếu cần thiết và để bảo đảm khách quan thì có thể đề nghị Bộ Quốc phòng triển khai giám định về âm thanh, giám định kỹ thuật số điện tử. Năng lực của giám định kỹ thuật hình sự bên Bộ Quốc phòng có thể đáp ứng được yêu cầu này.

Theo Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp ngày 16/5/2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho tiếp thu theo hướng bổ sung “Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao” là một trong các tổ chức giám định tư pháp công lập về kỹ thuật hình sự với nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể tại khoản 4, khoản 5 Điều 12 dự thảo Luật. Theo chương trình, dự kiến nội dung này sẽ được các đại biểu Quốc hội xem xét, phân tích, cho ý kiến cụ thể tại phiên họp ngày 21/5.