Trên 200 trường đại học Việt Nam được kiểm định chất lượng

Theo Cục Quản lý chất lượng Bộ Giáo dục và Đào tạo, hoạt động quản lý chất lượng, bao gồm bảo đảm chất lượng nội bộ (IQA) và kiểm định, đã được triển khai ở cả cấp cơ sở giáo dục và cấp chương trình đào tạo. Luật Giáo dục đại học năm 2012 và sửa đổi, bổ sung năm 2018 đã xác lập và tái khẳng định vai trò quan trọng của công tác bảo đảm chất lượng và kiểm định như là công cụ hỗ trợ quản trị đại học, thúc đẩy tự chủ và tăng cường trách nhiệm giải trình.

Từ năm 2016 - 2017, các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam bắt đầu triển khai Bộ tiêu chuẩn đánh giá AUN-QA ở cấp cơ sở (phiên bản 2.0) và cấp chương trình đào tạo (phiên bản 3.0), Việt Nam đã đạt được những tiến bộ quan trọng trong hội nhập khu vực và quốc tế.

GS.TS Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng cho biết, tính đến tháng 7/2025, Việt Nam có 213 cơ sở giáo dục đại học và 2.609 chương trình đào tạo được kiểm định, bao gồm theo tiêu chuẩn trong nước và theo tiêu chuẩn của các tổ chức kiểm định nước ngoài hoặc quốc tế. Nhiều trường đại học đã có sự chuyển đổi đáng kể trong việc xây dựng và phát triển hệ thống bảo đảm chất lượng nội bộ (IQA). Các đơn vị đã xác định đảm bảo chất lượng (QA) là ưu tiên chiến lược, đảm bảo sự gắn kết chặt chẽ giữa kiểm định, đánh giá nội bộ và cải tiến liên tục.

Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh là một trong những đơn vị đi đầu trong xây dựng và phát triển hệ thống bảo đảm chất lượng, đã đạt các chuẩn kiểm định quốc gia và quốc tế, đồng thời tham gia đánh giá AUN-QA. GS.TS Sử Đình Thành, Giám đốc Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh cho rằng, bảo đảm chất lượng không chỉ là một yêu cầu, mà còn là giá trị cốt lõi và động lực phát triển. Nhà trường đã nỗ lực đạt các chuẩn kiểm định quốc gia và quốc tế, tham gia đánh giá AUN-QA, hợp tác cùng nhiều trường đại học uy tín toàn cầu. Những nỗ lực này đã nâng cao vị thế của đơn vị trong khu vực ASEAN và trên bản đồ giáo dục quốc tế.

Tại hội thảo quốc tế “Triển khai hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong - Vì tương lai bền vững của giáo dục đại học ASEAN” do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Mạng lưới các trường đại học ASEAN (AUN), Trung tâm SEAMEO RIHED và Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh tổ chức ngày 18/8, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn đã đánh giá cao nỗ lực của các cơ sở giáo dục đại học trong nước và khu vực ASEAN đã tiên phong thực hiện IQA một cách nghiêm túc, chủ động và sáng tạo. Bên cạnh đó, ông kêu gọi các đại học trong ASEAN cùng chung tay xây dựng văn hóa chất lượng bền vững - vì một cộng đồng giáo dục đại học ASEAN năng động, nhân văn và thịnh vượng.

Theo Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, hệ thống QA tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức: Văn hóa chất lượng chưa thực sự bền vững; nhiều hệ thống IQA tại các trường đại học vẫn mang tính hình thức, chưa ổn định cả về nhân sự và chính sách nội bộ; thiếu hụt chuyên gia về QA tại các trường đại học và trung tâm kiểm định, bao gồm cả đội ngũ đánh giá viên; chưa có lộ trình phát triển nghề nghiệp dài hạn rõ ràng cho đội ngũ này, điều này cũng ảnh hưởng đến chất lượng và khả năng cung ứng đội ngũ đánh giá ngoài cho các chương trình đào tạo và cơ sở giáo dục đại học; cơ sở dữ liệu về QA và kiểm định tại các cơ sở giáo dục và trung tâm kiểm định hiện chưa được tích hợp, chưa sẵn có trực tuyến, gây khó khăn cho các bên liên quan trong việc tiếp cận và sử dụng.

Xây dựng một hệ sinh thái chất lượng

Trong giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam đã và đang ban hành nhiều chính sách quan trọng nhằm ưu tiên đầu tư và phát triển giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học như: Nghị quyết số 57 về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Kết luận số 91 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi hiện đang được xây dựng với nhiều nội dung chính sách mới về bảo đảm chất lượng...

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh, trong giai đoạn tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định rõ: bảo đảm chất lượng giáo dục đại học là trách nhiệm của toàn hệ thống, không chỉ là kiểm định, mà là xây dựng một hệ sinh thái chất lượng dựa trên đánh giá nội bộ, giám sát khách quan, dữ liệu mở và phản hồi xã hội.

Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi lần này chính thức xác lập hệ thống IQA là nghĩa vụ pháp lý của các cơ sở giáo dục, được vận hành minh bạch, có sự tham gia của các bên liên quan, phù hợp với chuẩn quốc gia và thông lệ quốc tế (ESG, CHEA, UNESCO...).

Đặc biệt, luật mới phân tầng rõ: IQA là nền tảng, kiểm định là công cụ đánh giá ngoài, còn xếp hạng và hậu kiểm là công cụ giám sát xã hội, hướng tới quản trị dựa trên bằng chứng thay vì kiểm soát hành chính.

GS.TS Huỳnh Văn Chương khẳng định, muốn hội nhập quốc tế thì phải đảm bảo kiểm định chất lượng. Theo đó, tinh thần đảm bảo kiểm định chất lượng là việc làm thường xuyên, cải tiến liên tục và phù hợp với thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, để tránh việc làm mang tính hình thức hay làm không thực chất thì cần phải hoàn thiện thể chế văn bản tốt nhất; đồng thời cải tiến những vấn đề khó khăn còn đang đối mặt.

Theo GS.TS Huỳnh Văn Chương, cần đưa văn hóa chất lượng vào trường đại học một cách thường xuyên, liên tục, tạo nhận thức đồng bộ từ đội ngũ giảng viên đến cán bộ quản lý. Bên cạnh đó, cơ sở dữ liệu phục vụ kiểm định chất lượng cần được công khai, tiện lợi, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số, nhằm giảm bớt các thủ tục giấy tờ cồng kềnh. Ngoài ra, đội ngũ cán bộ làm công tác đảm bảo chất lượng phải ổn định, được tập huấn và đào tạo bài bản; đồng thời kiểm định viên phải nâng cao vai trò trong đó có vai trò hội nhập quốc tế. Cuối cùng là không làm phức tạp hoá kiểm định bảo đảm chất lượng nhưng phải đi vào thực chất và mang lại giá trị thực cho việc cải tiến chất lượng của nhà trường, lấy chất lượng làm nòng cốt cho việc kiểm định chất lượng.