Chuẩn bị kỹ lưỡng để phòng chống thiên tai

Hồ Dầu Tiếng nằm ở thượng nguồn sông Sài Gòn, được thiết kế phục vụ quản lý khai thác đa mục tiêu, thuộc loại hồ chứa cấp đặc biệt với dung tích thiết kế 1,58 tỷ m3 nước. Hệ thống kênh mương phục vụ tưới, tiêu là công trình cấp I và II, tổng chiều dài khoảng 150 km với hơn 300 hạng mục công trình.

Theo ông Trần Quang Hùng, Tổng Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Khai thác Thủy lợi Miền Nam, mực nước hồ lúc 7 giờ ngày 26/11/2025 ở cao trình 23,83 m, cao hơn trung bình nhiều năm 0,02 m và thấp hơn mực nước cao nhất trước lũ theo quy trình 0,57 m, nước hồ đang lên trung bình 1-2 cm/ngày. Từ đầu năm, công ty đã xả nước qua tràn để duy trì dòng chảy và tổ chức quan trắc lượng mưa, mực nước, lưu lượng đến hồ và qua các cống lấy nước đầu kênh. Tổng lượng mưa bình quân lưu vực từ đầu năm đến nay là 2.043,79 mm, cao hơn cùng kỳ năm 2024 và so với trung bình nhiều năm.

Hiện nay, đơn vị đang tiến hành xả nước qua tràn đợt 8 năm 2025 kể từ ngày 25/11 đến 7 giờ ngày 2/12/2025, với lưu lượng xả linh hoạt từ 36-200 m3/s.

Cũng theo ông Trần Quang Hùng, trước khi xả nước, công ty gửi thông báo đến các cơ quan, đơn vị và địa phương liên quan theo quy trình vận hành liên hồ. Lưu lượng và thời gian xả được điều chỉnh phù hợp với diễn biến thời tiết, thủy triều và mực nước để đảm bảo an toàn cho công trình và hạ du. Trong các đợt xả lũ, cán bộ công ty phối hợp với Đồn Công an hồ nước và UBND xã Dầu Tiếng kiểm tra hiện trạng kênh dẫn và sông Sài Gòn.

Qua kiểm tra, hiện nay, trên đoạn kênh dẫn sau đập tràn có một số cơ sở kinh doanh ăn uống xây dựng công trình lấn chiếm trực tiếp xuống lòng kênh dẫn, khi hồ đang xả từ 150-200 m3/s thì các công trình lấn chiếm này đã bị ngập. Tương tự tại đoạn sông Cùng thuộc ấp Núi Đất, xã Dầu Tiếng cũng có trường hợp xây dựng công trình nhà ở ra tận mép sông. Tất cả các hoạt động lấn chiếm này đang làm thu hẹp dòng tiêu thoát lũ, gây ứ đọng và ngập lụt, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, đe dọa đến tính mạng và tài sản của người dân.

Công ty đã đề nghị địa phương rà soát, nâng cấp hệ thống đê bao, cống ngăn triều để đảm bảo tiêu, thoát lũ khi hồ xả lũ với lưu lượng lớn. Đồng thời tuyên truyền người dân bố trí cây trồng, vật nuôi hợp lý, chủ động thu hoạch, hạn chế đánh bắt cá trong thời gian hồ xả lũ với lưu lượng lớn hoặc có dự báo mưa lớn, bão để đảm bảo tính mạng về người và tài sản.

Để chủ động ứng phó thiên tai, công ty đã kiện toàn Ban Kỹ thuật phòng chống thiên tai và lực lượng xung kích trực ứng cứu. Các thiết bị điện, cơ khí, cửa van được kiểm tra và vận hành thử trước mùa mưa lũ, đảm bảo an toàn. Vật tư, máy móc được rà soát và chuẩn bị bổ sung. Công tác bảo trì kết cấu hạ tầng thủy lợi 36 hạng mục cơ bản đã hoàn thành, chi phí 46,477 tỷ đồng, thực hiện 90% kế hoạch.

Dự án sửa chữa, nâng cấp hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng (giai đoạn 2) đang hoàn thiện, bao gồm gia cố đập chính, đập phụ và thay mới cửa van tràn xả lũ, đảm bảo an toàn công trình và ổn định cấp nước cho các tỉnh. Khối lượng dự án đạt trên 99% và dự kiến hoàn thành trong năm 2025. Công ty cũng lập kế hoạch đầu tư nâng cấp giai đoạn 2026–2030.

Công ty áp dụng mạnh mẽ công nghệ trong quản lý hành chính, nhân sự, kế toán, vận hành công trình, giám sát môi trường và chất lượng nguồn nước, vận hành tràn tự động qua hệ thống SCADA và phát triển các cổng thông tin trực tuyến. Năm 2025, công ty thuê tư vấn rà soát, đánh giá hiện trạng và đề xuất hoàn thiện hệ thống quan trắc Dầu Tiếng – Phước Hòa. Từ năm 2026, công ty sẽ đầu tư lắp đặt quan trắc tự động và ứng dụng công nghệ vào quản lý vận hành.

Tăng cường phối hợp với địa phương

Ông Nguyễn Việt Anh, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Khai thác Thủy lợi Miền Nam, cho biết đơn vị đã xây dựng phương án ứng phó khẩn cấp tại hồ Dầu Tiếng. Bản đồ ngập lụt hạ du đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường phê duyệt và bàn giao cho bốn địa phương: Tây Ninh, Bình Dương (cũ), Long An (cũ) và TP Hồ Chí Minh để xây dựng phương án ứng phó. Công ty sẽ tiếp tục tham mưu điều chỉnh tên địa danh, phạm vi phù hợp mô hình quản lý chính quyền địa phương.

Ông Nguyễn Việt Anh đề nghị các địa phương sớm quan tâm nâng cấp các tuyến bờ bao, đặc biệt những vị trí thấp từ tràn đến đoạn Thủ Dầu Một (thuộc TP Hồ Chí Minh). Việc xả nước hồ hiện nay nhằm phòng lũ và được thông báo sớm để địa phương chủ động chuẩn bị, cơ bản đảm bảo an toàn vùng hạ du. Ông cũng nhấn mạnh cần tăng cường tương tác qua nhóm chat, bảo đảm thông tin từ cơ quan quản lý đến người dân kịp thời.

Ông Đặng Thanh Lâm, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam, cho biết thời gian qua đã chuẩn bị đầy đủ công tác quản lý, vận hành hồ và xây dựng phương án ứng phó thiên tai. Tuy nhiên, thiên tai dù cảnh báo trước vẫn có thể gây thiệt hại, nhất là khi nhiều năm khu vực phía Nam không xảy ra sự cố lớn, dẫn đến tâm lý chủ quan. Do đó, vận hành hồ cần rà soát kỹ, đảm bảo đúng chức năng từng công trình.

Ông Lâm nhấn mạnh, các phương án tại cơ sở, từ tính toán, dự báo, lập bản đồ ngập lụt đến cập nhật thông tin thiên tai và quy trình vận hành phải hoàn thiện và chuyển giao kịp thời cho địa phương. Đây là yếu tố quan trọng để đánh giá rủi ro vùng ngập lũ và hạ tầng thủy lợi. Khi các kịch bản ứng phó được chuẩn bị kỹ, công tác xử lý sẽ chủ động; ngược lại, tâm lý chủ quan về hạ tầng và nhân lực dễ gây thiệt hại.

Về bản đồ ngập lụt, ông Lâm cho biết sau khi hoàn thành cần bàn giao đầy đủ đến địa phương, đặc biệt cấp xã, ấp, để tuyên truyền. Cán bộ cơ sở phải được hướng dẫn nắm rõ tình hình ngập lụt từng khu vực, nguy cơ thiệt hại và phương án di dời. Đây là lĩnh vực kỹ thuật chuyên sâu nên cần truyền đạt kỹ lưỡng. Với những hồ đã tham gia xây dựng hoặc được tham vấn, Viện nắm rõ chuyên môn; với các hồ chưa tiếp cận, Viện mong được cung cấp thông tin để nghiên cứu. Thông qua vai trò tham mưu cho Bộ và các tỉnh, Viện sẽ phối hợp truyền đạt thông tin dễ hiểu và thuận tiện nhất cho người sử dụng.