Theo đại biểu Lê Thanh Vân, kẽ hở đã tạo cơ hội cho những kẻ không đủ tiêu chuẩn “lọt lưới” vào bộ máy nhà nước, rồi người có thẩm quyền lợi dụng kẽ hở đó để hợp thức hóa việc đưa người nhà, thân hữu của mình vào bộ máy.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội cho rằng, giờ phải phát hiện ra kẽ hở đó để rào chắn lại, để kẻ cơ hội hết đường lợi dụng. Bên cạnh đó phải có chế tài thật nghiêm khắc để trừng trị, làm gương cho những người có ý định lạm dụng kẽ hở của pháp luật để đưa thân tín vào bộ máy lãnh đạo.

Để giải quyết vấn đề này, đại biểu Lê Thanh Vân cho rằng: Thứ nhất, phải quy định thật minh bạch, cụ thể việc thi tuyển. “Ở đó các chức vụ như trưởng cơ quan của hệ thống điều hành phải tinh thông về luật pháp mới vận hành bộ máy được, anh phải thi tuyển. Người thẩm định, xác minh hồ sơ, đề xuất, tiến cử chịu trách nhiệm một phần. Người bổ nhiệm chịu trách nhiệm toàn bộ nhân sự do mình bổ nhiệm. Có lạm dụng ở khâu nào thì tùy theo mức độ lỗi mà có chế tài xử lý thích hợp. Nếu lỗi đó chỉ là lỗi do vi phạm hành chính thì xử lý bằng các hình thức kỷ luật như giáng cấp, buộc thôi việc, cách chức. Nặng hơn đủ cấu thành hình sự thì xử bằng luật hình sự. Phải xử nghiêm mới đủ sức răn đe”, đại biểu Lê Thanh Vân nói.

Thứ hai là các chức vụ do bầu cử mà ra, thì phải có chương trình, kế hoạch hành động. “Nếu như anh trúng cử, anh phải đưa ra được dự kiến công việc cho cơ quan bầu ra anh, thấy được giữa anh và người khác ai khả thi hơn để chọn. Và khi được bầu xong, chương trình đó được coi như bản cam kết để thực hiện theo lộ trình”, đại biểu Lê Thanh Vân nêu ý kiến.

Ví dụ một bộ trưởng có chương trình hành động thuyết phục, Quốc hội bầu, bộ trưởng nói trong nhiệm kỳ 5 năm tới làm được việc gì, lộ trình từng năm làm gì. Căn cứ vào lộ trình đó các đại biểu Quốc hội sẽ giám sát. Hết năm thứ nhất mà trong lộ trình cam kết bộ trưởng không làm được việc thì đề nghị từ chức, nhường người khác tài năng hơn. Quốc hội thấy bộ trưởng không làm được việc nhưng không chịu từ chức thì sẽ bãi chức luôn.  

Trường hợp cụ thể ở Đắk Lắk, chỉ một nhân viên gội đầu dùng bằng của người khác thăng tiến qua nhiều vị trí, qua nhiều khâu kiểm tra nay mới phát hiện ra. Vậy vấn đề nằm ở quy trình hay do cán bộ bao che, tạo điều kiện nâng đỡ. Câu hỏi đặt ra ở đây là: Quy trình sai, hay sự lạm dụng của những người có thẩm quyền, khác gì đưa hàng giả vào chuỗi lưu thông? "Hàng giả" ở đây là nhân sự giả, không đáp ứng yêu cầu của cán bộ.  

“Do chúng ta quy định cán bộ định tính bằng bằng cấp, nên để hợp thức hóa tiêu chuẩn định tính đó thì người ta sẽ đi mua bằng. Như trường hợp ở Đắk Lắk lấy bằng của chị là do quy định của ta dựa vào định tính chứ không dựa vào định lượng. Nếu tổ chức thi tuyển minh bạch thì bằng đó có thể bằng thật, nhưng học chưa chắc là thật. Quá trình học có thể mua điểm. Trường hợp ở Đăk Lăk có sự lạm dụng hợp thức hóa tiêu chuẩn bằng cấp nên “lọt lưới” từ khi có bằng đi mượn, cơ quan xác minh, thẩm tra của cơ quan tổ chức không làm đến nơi đến chốn”, đại biểu Lê Thanh Vân phân tích.

Cũng theo đại biểu Lê Thanh Vân, cần phải xem xét hành vi của từng người liên quan, xác định rõ xem bắt đầu từ đâu. Đương nhiên nhân sự đó cố ý làm trái rồi nhưng ai tiếp tay cho họ, ai hợp thức hóa cho họ thì phải xem xét trách nhiệm của từng người.  

Phải chăng những sự việc “nâng đỡ không trong sáng” ở Thanh Hóa, Đắk Lắk xảy ra là do quy trình của ta dễ bị cán bộ có thẩm quyền lợi dụng? Đại biểu Lê Thanh Vân cho rằng, quy trình của ta về cơ bản là tốt, có thể có kẽ hở nhưng không đáng kể. “Việc quan trọng là kẻ lạm dụng quyền lực thì có muôn phương vạn kế để dối trá, luồn lách các quy định để hợp thức hóa theo ý muốn của mình”. Theo đại biểu Lê Thanh Vân, vấn đề ở đây không chỉ “rào chắn kẽ hở của quy trình”, mà phải xử nghiêm kẻ chủ mưu, đồng phạm trong các vụ nâng đỡ không trong sáng. Khi sự việc xảy ra thường đổ lỗi cho tập thể, nhưng thực ra là có bàn tay đạo diễn của người đứng đầu.

Trước đó, vào sáng 24/10, trao đổi bên hành lang Quốc hội, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch HĐND tỉnh, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk Y Biêr Niê cho biết: Tỉnh uỷ đã có văn bản đề nghị tất cả các cơ quan rà soát lại hồ sơ cán bộ công chức. Hôm nay (25/10), là hạn chót các đơn vị báo cáo bước đầu và phải tự chịu trách nhiệm về kết quả rà soát của mình. Bày tỏ quan điểm cá nhân về việc xử lý cán bộ sử dụng bằng cấp giả, ông Y Biêr Niê cho rằng, “phải nghiêm trị” nếu “phát hiện ra các công chức dùng bằng cấp không đảm bảo vào các cơ quan nhà nước”.

Lý giải vì sao tại địa phương mình liên tiếp phát hiện ra tình trạng cán bộ công chức sử dụng bằng giả, ông Y Biêr Niê cho biết, câu chuyện này không phải là mới đây mới xảy ra. Ông Y Biêr Niê cho rằng, đây là những việc cách đây mười mấy năm. Thời kỳ đó, công tác quản lý cán bộ của chúng ta chưa có, hồ sơ cán bộ quản lý chưa tốt. Chính vì vậy chúng ta không có bước nào để lọc ngay từ đầu. Mặt khác, nhân sự tỉnh Đắk Lắk là từ rất nhiều tỉnh thành về.