Năm 2012 là năm thứ hai lộ trình cập nhật mô hình kinh tế được triển khai tại Cuba. Một loạt những quyết sách quan trọng đã từng bước được đưa vào thực hiện, tạo ra bầu không khí hứng khởi trong xã hội.

Có những chính sách mang tính đột phá và cũng có những quyết định khiến dư luận e dè nhưng như Chủ tịch Raul Castro đã khẳng định tại kỳ họp Quốc hội cuối cùng trong năm 2012, tiến trình cập nhật mô hình kinh tế của Cuba đang đạt được những bước tiến vững chắc và nền kinh tế có những dấu hiệu phục hồi khả quan.

Quả vậy, trong 12 tháng qua Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Cuba đã đạt mức tăng trưởng 3,1% với phần lớn các lĩnh vực chủ chốt đều đạt chỉ tiêu đề ra, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế thế giới trong năm qua vẫn chìm sâu trong khủng hoảng và Cuba vẫn đang phải chịu nhiều tác động từ chính sách bao vây cấm vận do Mỹ áp đặt từ nhiều thập kỷ qua.

Đáng chú ý nhất trong quá trình triển khai các chính sách cập nhật mô hình kinh tế là việc thành phần kinh tế tự doanh tiếp tục được khuyến khích hoạt động với gần 400.000 người được cấp phép kinh doanh trong 181 ngành nghề khác nhau, trong đó tập trung chủ yếu trong các lĩnh vực kinh doanh ăn uống, dịch vụ vận chuyển hành khách và hàng hóa, cho thuê nhà và bán hàng rong.

Chính sách này đã tạo được một số lượng việc làm mới đáng kể, bù đắp vào chương trình cắt giảm biên chế dôi dư trong các cơ quan, xí nghiệp nhà nước. Việc khuyến khích mở rộng thành phần kinh tế tự doanh được hy vọng sẽ đóng góp khoảng 40% - 45% vào GDP của quốc đảo này trong tương lai.

Một chợ bán nông phẩm tự do ở thủ đô La Habana. Ảnh: LDT

Dư luận xã hội Cuba đa phần đều nhất trí cho rằng những biện pháp kinh tế của chính phủ dường như đã cởi mở hơn, tạo điều kiện cho họ có được nguồn thu nhập ổn định cho dù chưa thực sự cao. Một số người tỏ ra e ngại về chính sách thuế mà họ phải đóng góp đang ở mức khá cao khiến cho công việc kinh doanh vẫn còn gặp khó khăn. Tuy nhiên, mọi người đều hy vọng rằng chính phủ sẽ từng bước đưa ra những biện pháp điều chỉnh cho phù hợp với thực tế một khi nền kinh tế chung của đất nước thực sự đi vào phát triển ổn định.

Một trong những chính sách xã hội khác được dư luận Cuba hết sức đồng tình là việc cho phép người dân được vay tín dụng ở các ngân hàng để phát triển kinh doanh, cũng như sửa chữa và xây mới nhà ở. Đến nay đã có hơn 130.000 khoản tín dụng đã đến được tay người dân, tạo ra những chuyển biến tích cực trong xã hội, giúp người dân, đặc biệt là những người tham gia kinh tế tự doanh, có được nguồn tài chính hỗ trợ, đồng thời mở ra một phương thức thanh toán mới cho những người làm tư nhân. Tới đây, theo chỉ đạo của Ngân hàng Trung ương Cuba (BCC), các ngân hàng trong cả nước sẽ phải linh hoạt hơn nữa trong việc cấp tín dụng, đặc biệt là tín dụng cho những người tham gia thành phần kinh tế tư nhân và các loại hình ngoài quốc doanh khác.

Trong khi đó, chính sách phát triển nông nghiệp vẫn tiếp tục được thúc đẩy một cách mạnh mẽ nhằm thay thế nguồn lương thực nhập khẩu đang tiêu tốn gần 2 tỷ USD mỗi năm. Diện tích đất hoang hóa chuyển giao cho nông dân canh tác đã đạt gần 2 triệu ha, trong đó phần lớn đã được khai thác.

Chính phủ Cuba cũng từng bước phát triển các dự án nghiên cứu, đầu tư để bảo đảm thực hiện thành công các chương trình sản xuất nông nghiệp, trong đó canh tác lúa, đậu tương và ngô, các loại lương thực không thể thiếu trong khẩu phần của mỗi gia đình Cuba. Theo kế hoạch, Cuba sẽ đầu tư khoảng 450 triệu USD từ nay cho đến năm 2016 để thúc đẩy sản xuất lúa gạo với hy vọng sẽ tự cung cấp được khoảng 80% nhu cầu nhằm bảo đảm an ninh lương thực.

Trên cơ sở những thành công trong quá trình triển khai lộ trình cập nhật mô hình kinh tế, trong thời gian tới chính phủ Cuba sẽ tiếp tục đưa vào áp dụng một số chính sách mới theo tinh thần Nghị quyết mà Đại hội 6 của Đảng Cộng sản Cuba đã thông qua hồi đầu năm 2011. Quốc hội Cuba trong kỳ họp giữa năm 2012 đã thông qua Luật thuế mới, trong đó trọng tâm là việc tái phân chia thu nhập của các lĩnh vực có tiềm năng kinh tế, cũng như bảo vệ những thành phần còn gặp khó khăn, trong đó đáng chú ý nhất là việc những người tham gia thành phần kinh tế tự doanh sẽ được giảm từ 3% - 7% mức thuế tùy vào doanh thu. Đối với những người sản xuất nông nghiệp, thuế lợi tức sẽ được giảm 50% so với các ngành khác của nền kinh tế. Đây được đánh giá là một cách vận dụng linh hoạt bộ luật mới cho phù hợp với nhu cầu khuyến khích sản xuất lương thực và các sản phẩm nông nghiệp khác.

Trong khuôn khổ lộ trình cập nhật mô hình kinh tế, chính phủ Cuba cũng dự kiến kể từ năm 2013 sẽ đưa vào áp dụng các chính sách mới nhằm khuyến khích sự phát triển của thị trường bán buôn, trong đó cho phép những người sản xuất, sau khi hoàn thành kế hoạch, được bán số hàng hóa vượt chỉ tiêu theo giá cung cầu. Quốc hội Cuba cũng thông qua việc mở rộng mô hình hợp tác xã ngoài quốc doanh ra 222 hoạt động kinh tế khác nhau. Từ trước đến nay Cuba mới chỉ áp dụng mô hình hợp tác xã trong lĩnh vực nông nghiệp. Ngoài ra, chính phủ Cuba cũng đang xem xét mở rộng các ngành nghề mà những người tham gia thành phần kinh tế tự doanh được phép hoạt động.

Lĩnh vực di trú được người dân Cuba được chờ đợi nhiều nhất cũng đã có những điều chỉnh theo hướng cởi mở hơn. Kể từ ngày 14/1/2013 khi chính sách di trú mới này chính thức có hiệu lực, mọi công dân Cuba chỉ cần có hộ chiếu đã được cập nhật và thị thực nhập cảnh đối với những nước yêu cầu là có thể ra nước ngoài mà không cần phải xin giấy phép xuất cảnh cũng như trình thư mời từ người thân hoặc tổ chức ở nước ngoài như trước đây. Thời hạn các công dân Cuba được phép ở nước ngoài vì lý do cá nhân, gia đình cũng sẽ được nới rộng lên 24 tháng kể từ ngày xuất cảnh so với 11 tháng được áp dụng trước đây. Chính sách mới này sẽ giúp cải thiện mối quan hệ giữa Nhà nước và cộng đồng người Cuba sinh sống ở nước ngoài, đồng thời tạo điều kiện cho các gia đình Cuba ở trong và ngoài nước được gần gũi nhau hơn.

Tóm lại, tiến trình cập nhật mô hình kinh tế của Cuba trong năm 2012 tiếp tục có những bước đi mang tính đột phá và quyết liệt nhưng vẫn cần phải có thêm thời gian để đem lại hiệu quả thực sự. Điều đáng mừng nhất là những quyết sách của chính phủ luôn nhận được sự ủng hộ của nhân dân và từng bước đã đi vào cuộc sống xã hội tại Hòn đảo Tự do.

Hoài Nam (P/v TTXVN tại Cuba)