Theo một văn bản phân loại hải quan do Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) ban hành ngày 31/7, các thỏi vàng nặng 1 kg và 100 ounce sẽ được xếp vào mã hàng hóa 7108.13.5500 - loại chịu thuế theo biểu thuế mới của Mỹ. Đây là bước đi trái ngược với kỳ vọng trước đó của ngành vàng, vốn tin rằng các loại thỏi vàng này sẽ được miễn thuế dựa trên một mã phân loại khác.

Thỏi vàng 1 kg là hình thức phổ biến nhất được giao dịch trên sàn Comex - thị trường kỳ hạn vàng lớn nhất thế giới - và cũng là mặt hàng chủ lực trong xuất khẩu vàng của Thụy Sĩ sang Mỹ.

Cú sốc với Thụy Sĩ

Mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Thụy Sĩ xấu đi nhanh chóng sau khi Mỹ tuyên bố áp thuế 39% lên hàng hóa nhập khẩu từ quốc gia này - mức thuế cao nhất áp dụng cho một nước phát triển. Trong khi đó, Anh và Liên minh châu Âu đã đạt được các thỏa thuận với Mỹ để giữ mức thuế ở 10% và 15%, khiến hàng hóa Thụy Sĩ kém cạnh tranh hơn rõ rệt tại thị trường Mỹ. Lý do được Tổng thống Donald Trump đưa ra là Thụy Sĩ có mức thặng dư thương mại quá lớn với Mỹ, lên tới 48 tỷ USD, và không có động thái khắc phục rõ ràng.

Với mức thuế mới, khối lượng vàng trị giá 61,5 tỷ USD mà Thụy Sĩ xuất khẩu sang Mỹ trong vòng 12 tháng tính đến tháng Sáu vừa qua sẽ phải chịu thêm khoảng 24 tỷ USD tiền thuế. Đây được xem là “một đòn giáng nữa” vào ngành vàng của Thụy Sĩ. Ông Christoph Wild - Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất và kinh doanh kim loại quý Thụy Sĩ nói: “Việc áp thuế vàng sẽ khiến đáp ứng nhu cầu của thị trường Mỹ trở nên khó khăn hơn”.

Trong đợt áp thuế đầu năm nay của Mỹ, nhiều loại hàng hóa - bao gồm một số dạng vàng - đã được miễn thuế nhờ mã phân loại 7108.12.10. Tuy nhiên, lá thư giải trình mới của CBP xác nhận rằng thỏi vàng 1kg và 100 ounce không nằm trong danh mục này.

Một số nhà máy tinh luyện vàng tại Thụy Sĩ cho biết họ đã phải thuê luật sư trong nhiều tháng để xác định chính xác loại sản phẩm nào có thể được miễn thuế. Hai nhà máy thậm chí đã tạm dừng hoặc giảm xuất khẩu sang Mỹ do những bất ổn về chính sách.

Giao lộ vàng toàn cầu

Vàng được đưa vào Thụy Sĩ từ nhiều khu vực trên thế giới, đặc biệt là châu Phi, châu Á, Australia và Nam Mỹ. Phần lớn số vàng này đến từ các ngân hàng trung gian tại London (Anh), New York (Mỹ) và các trung tâm tài chính khác, trước khi được tinh luyện lại tại Thụy Sĩ rồi xuất khẩu tiếp sang Mỹ và nhiều nước khác.

Thụy Sĩ giữ vai trò trung chuyển quan trọng trong chuỗi cung ứng vàng toàn cầu. Thông thường, vàng được vận chuyển từ London đến Thụy Sĩ để tinh luyện và đúc lại thành các thỏi phù hợp với tiêu chuẩn của thị trường Mỹ - nơi ưa chuộng thỏi 1kg, tương đương kích cỡ một chiếc điện thoại thông minh. Trong khi đó, thị trường London chủ yếu giao dịch loại 400 ounce, có kích cỡ như viên gạch.

Dù giá trị vàng xuất khẩu rất lớn, nhưng Thụy Sĩ chỉ thu được phần lợi nhuận nhỏ từ công đoạn tinh luyện. Theo Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ (SNB), các nhà tinh luyện chỉ hưởng phần phí xử lý ít ỏi- với tổng lợi nhuận toàn ngành mỗi năm chỉ vài trăm triệu USD - trong khi phần lớn giá trị đến từ bản thân kim loại quý. Ngành tinh luyện vàng của Thụy Sĩ chỉ có khoảng 1.500 lao động tại 5 nhà máy lớn, dù xử lý hơn 2.000 tấn vàng mỗi năm.

Phản ứng của Thụy Sĩ và cộng đồng doanh nghiệp

Chính phủ Thụy Sĩ đã tổ chức cuộc họp khẩn sau khi Tổng thống Karin Keller-Sutter trở về từ chuyến công du Washington (Mỹ) mà không đạt được thỏa thuận nào. Các nỗ lực thương lượng, bao gồm đề xuất nâng đầu tư vào Mỹ thêm 150 tỷ USD và áp dụng mức thuế 10%, đều bị từ chối. Bà Keller-Sutter thậm chí không được gặp Tổng thống Trump mà chỉ làm việc với Ngoại trưởng Mỹ - người không phụ trách chính sách thương mại.

Hội đồng Liên bang Thụy Sĩ tuyên bố hiện chưa xem xét biện pháp trả đũa, nhưng sẽ tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu và tiếp tục đàm phán. Trong khi đó, các ý kiến đòi hỏi phản ứng mạnh hơn đang gia tăng, như đề xuất của lãnh đạo đảng Xanh về việc áp thuế xuất khẩu 5% đối với kim loại quý.

Tác động đến thị trường vàng toàn cầu

Mặc dù vàng nguyên liệu hiện vẫn được miễn thuế theo diện rộng, quyết định phân loại mới của Mỹ có thể tạo ra những xáo trộn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bối cảnh nhu cầu vàng tăng mạnh, tăng 27% kể từ cuối năm 2024 và có lúc chạm mốc 3.500 USD/ounce, bất kỳ căng thẳng thương mại mới nào cũng có thể làm tăng chi phí vận chuyển, bảo hiểm và tài chính.

Vàng thường được vận chuyển thành các lô hàng nhỏ nhưng giá trị rất cao, nên ngay cả những thay đổi nhỏ về tuyến đường - như khi xảy ra những bất ổn ở Biển Đỏ gần đây - cũng có thể làm tăng hàng nghìn USD chi phí cho mỗi lô hàng. Những khoản chi này tuy không làm tê liệt ngành vàng, nhưng sẽ tiếp tục làm hao hụt biên lợi nhuận vốn đã rất ít của các nhà tinh luyện.