Thắng lợi của chủ nghĩa đa phương và pháp quyền quốc tế

Trong bối cảnh tội phạm mạng gia tăng nhanh chóng về quy mô, mức độ tinh vi và thiệt hại khôn lường, việc Liên Hợp Quốc thông qua Công ước về chống tội phạm mạng được xem là bước ngoặt toàn cầu. Đây là văn kiện đa phương đầu tiên tạo ra khuôn khổ pháp lý thống nhất để các quốc gia phối hợp điều tra, truy tố và ngăn chặn tội phạm trên không gian mạng.

Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng diễn ra tại Hà Nội trong hai ngày 25-26/10/2025 đã trở thành sự kiện lớn nhất của Liên Hợp Quốc về an ninh mạng. Với chủ đề “Chống tội phạm mạng, chia sẻ trách nhiệm, hướng tới tương lai”, sự kiện quy tụ hơn 2.500 đại biểu, lãnh đạo cấp cao từ 119 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres và Chủ tịch nước Việt Nam Lương Cường.

Ngay tại lễ ký, 72 quốc gia đã đặt bút tham gia. Đây là con số kỷ lục thể hiện mức độ đồng thuận hiếm có đối với một công ước quốc tế mới. Công ước sẽ chính thức có hiệu lực 90 ngày sau khi đủ 40 quốc gia phê chuẩn, dự kiến vào năm 2027.

Theo các đại biểu quốc tế, Công ước Hà Nội là thành tựu nổi bật của chủ nghĩa đa phương, nơi các quốc gia, bất kể quy mô hay trình độ phát triển, cùng chia sẻ trách nhiệm trong xây dựng không gian mạng an toàn.

Với 9 chương, 71 điều khoản, Công ước quy định toàn diện từ hình sự hóa các hành vi phạm tội mạng, xác lập thẩm quyền quốc gia, đến cơ chế hợp tác quốc tế, dẫn độ, hỗ trợ pháp lý và bảo vệ quyền con người. Điểm nhấn đặc biệt của Công ước là sự cân bằng giữa an ninh và nhân quyền, khẳng định mọi hoạt động chống tội phạm mạng phải đặt con người ở trung tâm và tôn trọng quyền tự do cơ bản.

Công ước Hà Nội cũng tạo nền tảng để các nước hài hòa hóa luật pháp nội địa, tăng cường năng lực điều tra, đồng thời mở rộng hợp tác công tư trong phòng, chống tội phạm mạng. Đặc biệt, văn kiện này ưu tiên hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo cho các nước đang phát triển, giúp thu hẹp khoảng cách số và nâng cao năng lực ứng phó.

Lễ mở ký Công ước Hà Nội không chỉ mang ý nghĩa pháp lý, mà còn gửi đi thông điệp toàn cầu về trách nhiệm và niềm tin số. Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch nước Lương Cường khẳng định: “Công ước Hà Nội là bước tiến quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm xây dựng không gian mạng vì con người, vì hòa bình và phát triển bền vững”.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres đánh giá, việc Hà Nội được chọn là nơi mở ký công ước là sự ghi nhận đóng góp của Việt Nam đối với an ninh mạng toàn cầu, cũng như minh chứng cho vai trò ngày càng nổi bật của Việt Nam trong hợp tác đa phương.

Thành công của sự kiện không chỉ ở quy mô tổ chức, mà còn ở sức lan tỏa mạnh mẽ của nó. Hà Nội trở thành biểu tượng của tinh thần hợp tác số, nơi các quốc gia cùng nhau khẳng định: không gian mạng phải là môi trường của tin cậy, minh bạch và nhân văn. Sau lễ ký, Công ước tiếp tục được mở ký tại trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York đến hết ngày 31/12/2026. Khi đạt đủ số lượng phê chuẩn, các quốc gia thành viên sẽ bước vào giai đoạn nội luật hóa, đưa quy định của Công ước vào hệ thống pháp luật quốc gia.

Đối với Việt Nam, đây là cơ hội lớn để hoàn thiện khung pháp lý về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân, đồng thời nâng cao năng lực cho lực lượng chuyên trách, phát triển hạ tầng kỹ thuật và cơ chế điều phối quốc gia 24/7. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội tiềm năng thì thách thức cũng không nhỏ. Việc đầu tư lớn cho nguồn lực và công nghệ, việc cân bằng giữa an ninh và quyền riêng tư cá nhân sẽ là bài toán đòi hỏi sự thận trọng. Một số tổ chức nhân quyền quốc tế từng bày tỏ lo ngại rằng việc chia sẻ dữ liệu xuyên biên giới có thể bị lạm dụng nếu thiếu cơ chế giám sát.

Trước vấn đề này, đại diện Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC) khẳng định: “Công ước Hà Nội có cơ chế kiểm soát chặt chẽ và minh bạch, bảo đảm mọi hoạt động thực thi đều tuân thủ pháp quyền và tôn trọng nhân quyền”.

Việt Nam, từ quốc gia đăng cai đến người dẫn dắt

Việc đăng cai và tổ chức thành công Lễ mở ký Công ước Hà Nội khẳng định vai trò, uy tín và vị thế quốc tế ngày càng cao của Việt Nam. Là quốc gia chủ động, tích cực trong hợp tác quốc tế, Việt Nam đã thể hiện bản lĩnh của một đất nước độc lập, tự cường và sẵn sàng đóng góp cho hòa bình, an ninh toàn cầu.

Công ước Hà Nội mở ra cơ hội để Việt Nam thúc đẩy hợp tác quốc tế trong điều tra số, chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, đồng thời củng cố hình ảnh một quốc gia đáng tin cậy trong lĩnh vực an ninh mạng. Đây cũng là dấu mốc quan trọng giúp Việt Nam nâng tầm vị thế ngoại giao đa phương, tương tự vai trò của nước ta trong các công ước lớn như Công ước Palermo (2000) hay Công ước Liên Hợp Quốc chống tham nhũng (UNCAC, 2003).

Công ước Hà Nội mang đến thông điệp rõ ràng: Công nghệ phải phục vụ con người, chứ không được làm tổn thương con người. Trong thời đại dữ liệu là “tài sản mới”, Công ước khẳng định việc bảo vệ quyền riêng tư, dữ liệu cá nhân và an toàn trực tuyến là trách nhiệm chung của toàn cầu. Việc các quốc gia cùng ký tại Hà Nội cho thấy niềm tin vào một trật tự số dựa trên luật pháp, hợp tác và tôn trọng lẫn nhau. Đó là niềm tin vào một tương lai nơi mọi người, dù ở bất kỳ quốc gia nào đều có quyền được bảo vệ, được tiếp cận và hưởng lợi công bằng từ tiến bộ công nghệ.

Sau lễ ký, Việt Nam đã thành lập nhóm công tác liên ngành chuẩn bị kế hoạch thực thi Công ước. UNODC cũng công bố chương trình hỗ trợ kỹ thuật cho các nước đang phát triển, trong đó xác định Việt Nam là trung tâm điều phối khu vực Đông Nam Á giai đoạn 2026–2030. Điều này được coi là minh chứng cho sự tin cậy và vị thế ngày càng vững chắc của Việt Nam trên trường quốc tế.

Công ước Hà Nội không chỉ là kết quả của nhiều năm đàm phán, mà còn là tuyên ngôn của nhân loại trong thế kỷ số, nơi an ninh mạng, nhân quyền và hợp tác toàn cầu hòa quyện trong cùng một mục tiêu. Từ Hà Nội, thông điệp An ninh mạng không thể tách rời quyền con người, phát triển bền vững không thể tách rời hợp tác quốc tế lan toả ra toàn cầu. Việt Nam với vai trò chủ động và trách nhiệm, đã góp phần định hình chuẩn mực toàn cầu cho an ninh mạng vì một tương lai số an toàn, công bằng và nhân văn.

Không chỉ có ý nghĩa chính trị, việc Việt Nam đăng cai Lễ mở ký Công ước Hà Nội còn tạo động lực cho hợp tác công - tư trong lĩnh vực an ninh mạng. Sự đồng hành của các đối tác và nhà tài trợ như VietinBank, PVN, EVN, MB Bank, Agribank, SSI, FPT, VPBank, Gelex, Vietnam Airlines, VIX, BIDV, Viettel và OKX không chỉ góp phần bảo đảm thành công cho Lễ mở ký, mà còn thể hiện tinh thần trách nhiệm xã hội và cam kết đóng góp vì lợi ích toàn cầu.