Những thiết bị dạy học số hiệu quả

Từ năm học 2020-2021, nhóm giáo viên Phạm Thị Hoa, Đinh Thị Thu Hương, Trường Tiểu học Phạm Hồng Thái (phường Nam Định) đã nghiên cứu và áp dụng sáng kiến “Thiết kế và sử dụng hiệu quả thiết bị dạy học số Nam Định - tinh hoa làng nghề” để tích hợp dạy học nội dung giáo dục địa phương trong môn Hoạt động trải nghiệm lớp 3, 4 và 5. Sáng kiến được Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh công nhận có phạm vi ảnh hưởng hiệu quả, áp dụng cấp ngành năm 2024.

Cô Phạm Thị Hoa chia sẻ, trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 có nội dung mới là giáo dục địa phương. Đây là phần học bổ ích, đáp ứng yêu cầu thực tế cuộc sống, học đi đôi với hành, lý thuyết gắn liền với thực tiễn. Tuy nhiên, một số nội dung như, vấn đề về chính sách an sinh xã hội, các làng nghề truyền thống… trong giáo trình học còn trừu tượng với học sinh Tiểu học. Từ thực tế đó, nhóm giáo viên của trường đã xây dựng bài giảng phù hợp hơn với nhận thức của các em; thiết kế xây dựng sản phẩm kĩ thuật số để khai thác nội dung, hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực người học.

Thiết bị dạy học số sử dụng phần mềm PowerPoint 365, iSpring Suite để tạo lập những hình ảnh, âm thanh dựa trên tài nguyên tải về từ các trang web uy tín, có bản quyền. Thiết bị có thể tải lên các hệ thống LMS (nền tảng phần mềm quản lý, tổ chức và cung cấp các khóa học trực tuyến) dễ dàng chia sẻ cho giáo viên và học sinh truy cập, thực hiện tra cứu thông tin mọi lúc, mọi nơi.

Với thiết bị dạy học số, học sinh được trực tiếp thao tác, trải nghiệm trực tuyến về các làng nghề truyền thống, xem video và làm bài tập tương tác... Trong điều kiện không thể tham quan trực tiếp, trải nghiệm, các em vẫn có được kiến thức đầy đủ nhất, dễ hiểu và dễ nhớ về lịch sử, truyền thống của làng nghề, nhất là sự tác động, thay đổi, thích ứng của người dân địa phương trong gìn giữ, bảo tồn, phát triển làng nghề theo thời gian…

Tại Trường Tiểu học Nguyễn Viết Xuân, phường Nam Định, xuất phát từ mục tiêu mang đến bài học trực quan, sinh động, giúp học sinh lớp 3 dễ dàng hình dung được cấu tạo và chức năng của các cơ quan trong hệ tiêu hóa, năm học 2023-2024, thầy Mai Mạnh Hà đã xây dựng thiết bị dạy học số cho bài “Cơ quan tiêu hóa” trong môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3.

Thầy Hà cho hay, với lứa tuổi Tiểu học, nếu chỉ dùng tranh in hoặc mô hình tĩnh các em sẽ khó hiểu được quá trình thức ăn di chuyển và biến đổi trong cơ thể. Do đó, thầy đã thiết kế thiết bị dạy học số trên nền tảng phần mềm tạo bài giảng số, cắt ghép video, thiết kế hình ảnh, tạo hiệu ứng mô phỏng 3D quá trình tiêu hóa và lồng tiếng, xây dựng hệ thống câu hỏi tương tác với học sinh.

Nhờ cách học này, học sinh hiểu bài nhanh và ghi nhớ kiến thức lâu hơn. Các em chủ động trình bày suy nghĩ của mình, tích cực trả lời câu hỏi, tạo không khí học tập sôi nổi. Thiết bị dạy học số này cũng hỗ trợ giáo viên giảng dạy linh hoạt, trực quan, dễ dàng kiểm tra, đánh giá kết quả. Thiết bị dạy học số của thầy Hà đã đoạt giải Nhất Cuộc thi xây dựng thiết bị dạy học số năm 2024.

Cô Đinh Việt Hà, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Viết Xuân nhận xét, đây là một trong những giải pháp thiết thực, có tính ứng dụng cao và phù hợp điều kiện thực tế của nhà trường khi triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Thiết bị dạy học số này đang được các giáo viên áp dụng rộng rãi trong nhà trường. Từ đây, phong trào thi đua dạy tốt, học tốt, đổi mới phương pháp dạy và sáng tạo thiết bị dạy học được lan tỏa mạnh mẽ hơn với nhiều sáng kiến hữu ích, gắn thực tiễn dạy và học, kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Vận dụng linh hoạt trí tuệ nhân tạo trong dạy học

Từ đầu năm học 2025-2026, những tiết học Ngữ văn của cô giáo Trần Thị Thùy Dương, Trường Trung học cơ sở Trần Đăng Ninh (phường Nam Định) trở nên sinh động hơn nhờ áp dụng trí tuệ nhân tạo vào bài giảng. Trong tiết Ngữ văn, nói và nghe kể lại một câu chuyện truyền thuyết hoặc cổ tích diễn ra ở lớp 6A3, phần thực hành “Show and Tell”, cô Dương chỉ là người giới thiệu hoạt động còn lại các nhóm lớp trình bày phần chuẩn bị của mình.

Dựa trên công cụ trí tuệ nhân tạo, các em đã làm việc nhóm, chuẩn bị nội dung trình bày ở nhà. Những câu chuyện như truyền thuyết An Dương Vương, truyện cổ tích Cây khế… được các em trình bày đa dạng dưới nhiều hình thức: Video AI, phổ nhạc, làm bài vè, sáng tạo thước phim cổ tích bằng sản phẩm STEM và sân khấu hóa câu chuyện... tạo nên tiết học hấp dẫn, lôi cuốn mà ở đó chính các em làm “trung tâm” của quá trình học.

Em Ngô Ngọc Lâm Anh, học sinh lớp 6A3 chia sẻ, các tiết học Ngữ văn của cô Dương rất hấp dẫn, lôi cuốn và phong phú. Ở tiết học, các em được tiếp cận kiến thức bằng nhiều phương pháp, hình thức khác nhau khiến việc ghi nhớ dễ dàng và lâu hơn. Cô Dương hướng dẫn các em cách sử dụng và chọn lọc thông tin từ công cụ trí tuệ nhân tạo để xây dựng, triển khai, trình bày dự án học tập tại lớp.

Cô Dương cho biết, những năm qua, giáo viên đã quen và thành thạo các công cụ như Canva, Azota, Quizizz… để soạn giáo án, thiết kế bài giảng. Thời gian gần đây, trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh, kéo theo sự ra đời của nhiều công cụ hỗ trợ hữu ích như ChatGPT, Gemini… trở thành những “trợ thủ đắc lực” của giáo viên. AI giúp tiết học trở nên sinh động, hấp dẫn và phù hợp hơn nhu cầu học tập trong kỷ nguyên công nghệ số.

Theo cô Dương, với trí tuệ nhân tạo, giáo viên không chỉ khai thác có chọn lọc, kiểm chứng thông tin để phục vụ bài dạy tốt hơn mà còn phải trở thành người định hướng, giúp học sinh sử dụng công nghệ một cách thông minh, an toàn và trách nhiệm.

“AI chỉ là công cụ hỗ trợ nhưng nếu giáo viên biết khai thác đúng cách nó sẽ giúp tiết học hiệu quả hơn nhiều. Điều quan trọng trong giáo dục vẫn là ưu tiên lắng nghe học sinh, điều chỉnh phương pháp dạy học, sáng tạo để đạt hiệu quả tốt nhất ở mỗi giờ học”, cô Dương nêu quan điểm.

Cô Trần Thị Hương, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Trần Đăng Ninh thông tin, thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, khó khăn lớn nhất với các nhà trường là thiết bị dạy học. Nhà trường khuyến khích việc sáng tạo thiết bị dạy học mới, thiết bị dạy học số và sử dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo vào giảng dạy. Các thầy, cô giáo trong trường cũng năng động, mạnh dạn áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, mang lại hiệu quả cao.

Trong bối cảnh ngành giáo dục đang đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 71/NQ-TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, các trường học trên địa bàn tỉnh Ninh Bình tập trung xây dựng hạ tầng số đồng bộ, đảm bảo đường truyền, thiết bị, phần mềm quản lý phục vụ dạy học. Đồng thời, các trường đẩy mạnh triển khai hệ thống quản lý học tập trực tuyến, sổ điểm điện tử, học liệu số và các kho dữ liệu dùng chung... giúp giáo viên và học sinh tiếp cận thông tin nhanh, chính xác.

Đội ngũ giáo viên từng bước làm chủ công cụ dạy học hiện đại, ứng dụng trí tuệ nhân tạo phù hợp trong soạn bài giảng và các hoạt động giáo dục, định hướng học sinh, rèn luyện kỹ năng sử dụng công nghệ an toàn, hiệu quả...