Công nghệ biến đổi gen (BĐG) mang lại những thành tựu to lớn mang tính toàn cầu, nhưng việc trồng hay không trồng cây BĐG vẫn gây ra nhiều cuộc tranh cãi gay gắt trong giới khoa học ở tầm cỡ quốc gia và quốc tế về những rủi ro của loại cây trồng này.

Chưa lường hết được hiểm họa

Sáng ngày 5/10, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã tổ chức buổi tọa đàm: “Phát triển cây trồng biến đổi gen tại Việt Nam” với sự tham gia của nhiều chuyên gia hàng đầu về sinh học, cây trồng.

Ngô BĐG được trồng ở Hưng Yên.

Trồng hay không trồng cây biến đổi gen (BĐG) vẫn là vấn đề gây tranh cãi trong giới khoa học trên toàn thế giới. Về mặt quốc gia, có 3 nhóm với những quan điểm khác nhau: Nhóm thứ nhất hoàn toàn ủng hộ gồm Mỹ, Canada, Mexi o, Braxin, Achentina, Trung Quốc, Ấn Độ và Úc. Nhóm thứ hai không ủng hộ là các quốc gia châu Âu. Nhóm thứ ba có thái độ trung gian, chờ đợi.

Ngay trong cuộc tọa đàm này, cũng có nhiều ý kiến trái chiều về việc có nên phổ biến cây trồng BĐG. Theo GS.TS Nguyễn Lân Dũng, cây trồng BĐG là công nghệ tiên tiến, cho năng suất, chất lượng cao, giúp giảm bớt lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật... giúp người nông dân bảo vệ sức khỏe. Do vậy, không thể chậm chễ nhưng cũng cần thận trọng.

Còn theo bà Lê Thị Phi Vân, Viện chính sách, chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn cho biết: “Tôi đã gọi điện đi các tỉnh có trồng thử các loại cây BĐG, các địa phương đều phản ánh năng suất không hề tăng lên mà sâu bệnh lại nhiều hơn. Trong khi đó, mức giá giống lại tăng gấp 5 lần so với giống cây bình thường. Năm 1999, Việt Nam có 32.000 ha Bông bt thì đến nay chỉ còn 5.000 ha.

Ngoài ra, cây BĐG còn có nhiều hiểm họa mà chúng ta chưa kiểm chứng được hết, PGS.TS. Nguyễn Thị Trâm, Viện Nghiên cứu lúa, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội ví dụ hiểm họa của cây BĐG, có thể thay đổi cấu trúc proteintồn tại trong tế bào cơ thể bò, khi thay đổi cấu trúc không gian tạo thành dạng không bình thường gây bệnh bò điên hay còn gọi là bệnh xốp não hay làm thay đổi nhiều quá trình trao đổi chất trong tế bào: Trâu, cừu ở Ấn Độ chết khi ăn cây bông chuyển gen; Người trồng bông Bt dị ứng, biến đổi màu từng vùng trên da...

GS.VS. Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam, loại thực phẩm từ các cây trồng BĐG tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng lâu dài tới sức khoẻ cộng đồng như khả năng gây dị ứng, làm nhờn kháng sinh, có thể tạo ra các độc tố và gây độc lâu dài cho cơ thể.

“Gần đây, trong một nghiên cứu độc lập của các nhà khoa học Nga đã thí nghiệm trên chuột khi ăn đậu tương BĐG đã mất khả năng sinh sản. Kết luận này cũng phù hợp với kết quả của các đồng nghiệp ở Pháp và Áo khi chứng minh được ngô BĐG gây hại cho động vật có vú, Pháp đã ngay lập tức cấm việc sản xuất và buôn bán sản phẩm này”, ông Long nói.

Thận trọng... đi từng bước

Đa số các đại biểu tại buổi tọa đàm đều cho rằng, Việt Nam chưa nên phát triển cây trồng biến đổi gen trên diện rộng. Chỉ khi nào chúng ta làm chủ được công nghệ này mới nên phổ biến rộng rãi.

"Cần có thời gian đánh giá xác định, không thể đưa vào chuỗi sản phẩm cho người và động vật khi chưa có kết quả đánh giá chính xác”, GS.VS. Trần Đình Long Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam nói.

Ông Bùi Bá Bổng cho rằng, Việt Nam là một nước tiềm lực khoa học còn thấp, các đơn vị tiếp cận đối với giống cây trồng BĐG là tiếp thu một cách tích cực nhưng thận trọng, thực hiện chặt chẽ theo quy đinh pháp luật, tranh thủ kinh nghiệm của các nước và sự hợp tác quốc tế. Đối với việc sử dụng giống ngô BĐG ở Việt Nam, hiện Bộ mới hoàn tất phần khảo nghiệm, đánh giá rủi ro đối với đa dạng sinh học và môi trường. Bước tiếp theo là đợi các cơ quan chức năng cấp các loại giấy phép.

Hữu Vinh